Ὁ λαὸς ἵσταται διὰ τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ Συναξαρίου.
Συναξάριον Τοῦ Μηναίου.
Τῇ ΚΔʹ (24ῃ) τοῦ μηνὸς Ἰουνίου, τὸ Γενέθλιον ἑορτάζομεν τοῦ τιμίου καὶ ἐνδόξου Προφήτου, Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἡ σύναξις τῶν Δικαίων Ζαχαρίου καὶ Ἐλισάβετ, γονέων Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου. (α´ αἰ.)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, οἱ ἅγιοι μάρτυρες Ὀρέντιος, Φαρνάκιος, Ἔρωτας, Φίρμος, Φιρμίνος, Κυριακός καὶ Λογγίνος ἐν Γεωργίᾳ (3ος αἰ.)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου Σιμπλικίου, ἐπισκόπου Αὐγουστοδούνου (Augustodunum, Autun) ἐν Γαλλίᾳ. (~†360)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν ῾Ιλαρίωνος (Τβαλοέλι) τῆς μονῆς τοῦ Χαχούλι Γεωργίας. (1041)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἀντωνίου, τῆς μονῆς Ντὺμσκ Νόβγκοροντ. (†1224)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου Μιχαήλ, μεγάλου πρίγκηπος τοῦ Τβέρ. (†1318)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῆς μετακομιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἁγίου μεγαλομάρτυρος ᾿Ιωάννου τοῦ Νέου (†1340), εἰς Σουτσεάβα τῆς Ῥουμανίας.(1492)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τῶν ἁγίων παίδων ᾿Ιακώβου καὶ ᾿Ιωάννου τῶν αὐταδέλφων καὶ Δικαίων, τῶν ἐν Μενούγκᾳ Νόβγκοροντ τῆς Ῥωσίας μαρτυρησάντων. (1566-1569)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος Παναγιώτου τοῦ Καισαρέως, ἐν Κωνσταντινουπόλει ἀθλήσαντος ἐν ἔτει ͵αψξε΄ [1765].
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἀθανασίου τοῦ Παρίου, Διδασκάλου τοῦ Γένους καὶ Κολλυβᾶ, τὸ ἐπίκλην Τούλιος ὴ Πούλιος. (1813)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομαρτυρος Γερασίμου (Ντομπροσέρντοφ), ἐπισκόπου Ἀστραχάν τοῦ ἐν ᾿Αρχαγγέλσκ τῆς Σιβηρίας. (1880)
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, ἀνάμνησις θαύματος τῆς ῾Υπεραγίας Θεοτόκου τῆς ῾Ωραιοτάτης, ἐν Ἀκαρνανίᾳ.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ τῶν ἁγίων νεο-ἱερομαρτύρων καὶ ὁμολογητῶν: Ἀγαπίου (Ἀγκάποφ, 1979), Λεωνίδου (Μπαλμπούτσκι, 1942), Πέτρου ( Γκρέζενς, 1942), Νικολάου (Κοπόσοφ, 1942), Γρηγορίου (Λυσιάκ, 1958), Βασιλείου (Μορόσκιν, 1943) ἐν πολλαῖς βασάνοις, φυλακαῖς καὶ διωγμοῖς ὑπὸ τῶν ἀθέων μπολσεβίκων τελειωθέις ἐν Ῥωσία.
Στίχοι·
Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου·
Ζαχαρία χόρευε σὺν τῇ συζύγῳ,
Οὐ πολλὰ μὲν τίκτοντες, ἓν δὲ καὶ μέγα.
Πρόδρομον ἀμφὶ τετάρτην εἰκάδα γείνατο μήτηρ.
Δικαίων Ζαχαρίου καὶ Ἐλισάβετ·
Τεκοῦσι γεννήτορσι Προδρόμου πάλαι,
Γνωστοὶ συνευφραίνοντο, νῦν δὲ καὶ κτίσις
Ἀθανασίου τοῦ Παρίου·
Πολλὰ μοχθήσας ὑπὲρ Ὀρθοδοξίας,
Ὑπνοῖ ὁ Ἀθανάσιος ἐν εἰρήνῃ
«Η πριν στείρα σήμερον Χριστού τον Πρόδρομο τίκτει».
Το γενέθλιον του Προδρόμου
π. Ἀνανία Κουστένη
Έχουμε σήμερα μεγάλη χαρά, σεβαστοί μου πατέρες και αγαπημένοι αδελφοί μου. Πολύ μεγάλη χαρά. Γιατί εορτάζουμε το Γενέθλιον του Τίμιου, ένδοξου Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ίωάννου. Του τρισαγαπημένου μας αγίου. Του τρυφερότερου και στοργικότερου αγίου της Εκκλησίας μας. Σήμερα τον προσκυνούμε τιμητικά στην αγία εικόνα της Γεννήσεώς του, ως βρέφος. Ως άη-Γιαννάκο.
Και αισθανόμεθα, έτσι, υπέροχα αισθήματα και συναισθήματα, γι’ αυτόν τον μικρούλη άη-Γιαννάκο. Και νοιώθει η ψυχή μας πολλή στοργή και αγάπη. Μας έρχεται να τον πάρομε κι εμείς αγκαλίτσα και να τον κανακίζουμε και να τον παινεύουμε και να τον χαιρόμαστε και να μας κοιτάζει και να τον κοιτάζουμε και να μη χορταίνομε και να μη σώνομε να χαιρόμαστε. Δηλαδή, να χαιρόμαστε συνεχώς.
Μεγάλη η χάρη του. Μεγάλη η ευχή του. Μεγάλη η ευλογία του. Τον έχουμε στήριγμα. Τον έχουμε αποκούμπι. Τον έχουμε παρηγοριά. Τον έχουμε δικό μας. Κολλητό μας. Είναι πολύ κοντά μας ο άγιος Ιωάννης. Πάρα πολύ κοντά μας. Πιο κοντά από πολλούς άλλους αγίους. Διότι το έργο του συνεχίζεται, όπως είπαμε και το πρωί.
Κήρυξε, βέβαια, τον Χριστό, απ’ την κοιλιά της μάνας του, κήρυξε και στην κοιλιά του αναύγητου Άδη τον Χριστό, μετά τον θάνατό του, έλυσε τη στείρα μήτρα της μητέρας του και τη σιωπή του πατρός του Ζαχαρία, αλλά, και παρά ταύτα, τα τόσα μεγάλα, που πρόσφερε στη Θεία οικονομία και στην Εκκλησία, το έργο του καθόλου δεν τελείωσε. Θα τελειώσει με το τέλος του κόσμου. Με τη συντέλεια του αιώνος.
Τι δουλειά κάνει ο άγιος Ιωάννης! Είναι και τώρα Πρόδρομος. Προτρέχει του Χριστού μας, που είναι ο δρόμος. Που ’ναι «η οδός και η αλήθεια και η ζωή» και η Ανάσταση. Προτρέχει. Έρχεται μπροστά από Κείνον στην κάθε ψυχή. Στην κάθε ύπαρξη. Στην κάθε οντότητα. Όπου κι αν είναι κι ό,τι κι αν κάνει. Και τι κάνει; Ετοιμάζει τον δρόμο του Κυρίου. Τον ερχομό του Κυρίου στην κάθε ψυχή. Αφού ο Ιησούς μας είναι «ο ευλογημένος ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου». Αφού είναι «ο ων και ο ην και ο ερχόμενος κατά την «Αποκάλυψη» του Ευαγγελιστού Ιωάννου.
Προετοιμάζει, κι έρχεται, όπως είπαμε και το πρωί, ο άη-Γαννάκος και τι κάνει; Θωπεύει τις ψυχές μας μυστικά και άρρητα. Μας κανακίζει. Μας καλοπαίρνει. Μας μαλώνει, αν χρειαστεί. Και το μάλωμα είν’ αγάπη και μάλιστα περίσσευμα αγάπης, πολλές φορές.
Κλαίει μαζί μας. Χαίρεται μαζί μας. Έχει σχέση μεγάλη και σπουδαία. Παρακαλεί για τις ψυχές μας. Και κάνει και τι δεν κάνει, προκειμένου να ’ρθούμε σε αίσθηση και σε μετάνοια και συναίσθηση! Να αναζητήσουμε τον Κύριο. Να επιθυμήσουμε τον Σωτήρα και λυτρωτή και ευεργέτη μας Χριστό, που ναι το παν.
Ο άγιος Ιωάννης δουλεύει πολύ, πάρα πολύ, επάνω σ’ αυτό. Σ’ όλες τις ψυχές και υπάρξεις και στον καθένα χωριστά. Με μοναδικό τρόπο. Οπότε δουλεύει στους αιώνες ο άγιος Ιωάννης. Και δεν κάθεται καθόλου. Αναπαμό δεν έχει και ησυχία δεν βρίσκει. Γιατί αγαπάει τόσο πολύ τους ανθρώπους ο άγιος Ιωάννης, που γίνεται θυσία. Που κοπιάζει. Που προσπαθεί. Που κλαίει. Που θρηνεί. Που ικετεύει. Που παρακαλεί, για όλους μαζί και τον καθένα μας.
Γι’ αυτό και η Παράδοση της Εκκλησίας, και η εικονογραφική αλλά και η Θεολογία μας, τον έταξε στα αριστερά του Χριστού. Στα ζερβά του Χρίστου, που λέει ένα τραγουδάκι από τη Θράκη μας. Και να παρακαλεί εκεί, με δεξιά θέση την Παναγία, να παρακαλεί τον αφέντη τον Χριστό για όλο τον κόσμο. Για κάθε ψυχή. Για κάθε απολωλός πρόβατο. Για κάθε αμετανόητο. Για κάθε δυσκολεμένο. Για κάθε μοναχικό άνθρωπο.
Γιατί ο άγιος Ιωάννης έζησε στην έρημο από τα σπάργανα, ακόμη, που λεν τα τροπάρια και το Ευαγγέλιο, π’ ακούσαμε το πρωί, στη Θεία Λειτουργία. Έζησε μόνος του. Μόνος με τον Θεό. Μόνος με τους αγγέλους. Και μόνος με τους πειρασμούς και τους δαίμονες και τις δυσκολίες. Το τρυφερό αυτό παιδάκι, να ‘ν’ ολομόναχο στην έρημο. Αλλά ήτανε επ’ αυτό Χάρις Θεού. Τον επεσκίαζε η Θεία Χάρις.
Άλλωστε, το ίδιο του το όνομα το λέει αυτό. Τι σημαίνει Ιωάννης; Ήταν όνομα, που πρώτη φορά ακουγόταν στην οικογένεια αυτή. Και έλεγαν, να τον βάλουνε Ζαχαρία. Τι σημαίνει Ιωάννης; Το ’πε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, κατά την ήμερα του ευαγγελισμού του Ιωάννου, στον Ζαχαρία. «Και το όνομα αυτού κληθήσεται Ιωάννης». Τι σημαίνει Γιοχάναν; Δώρον Θεού. Τι σημαίνει δώρον; Χάρις! «Και Χάρις Θεού ην επ’ αυτώ».
Είναι το δώρο του Θεού σε μας. Στα ελληνικά θα μεταφραζόταν ο Ιωάννης Θεόδωρος. Θεόδωρος! Συμπίπτουν εννοιολογικά Ιωάννης και Θεόδωρος. Είναι δώρο του Θεού στην Εκκλησία. Στην ανθρωπότητα. Στην οικουμένη. Στην ψυχή μας. Σε όλους.
Μεγάλος άγιος. Μεγάλη χάρη. Μεγάλο δώρο. Μεγάλη ομορφιά. Γι’ αυτό, ας το γνωρίζουμε αυτό. Και ας τον εκμεταλλευόμεθα τον άη-Γιαννάκο. Μην τον αφήνουμε. Είμαστε, πολλές φορές, μόνοι. Και αισθανόμεθα απαρηγόρητοι. Και αισθανόμεθα δυσκολία. Ας του μιλάμε. Ας τον φωνάζομε. Ο άγιος εκεί είναι. Δίπλα μας είναι. Κοντά μας είναι. Κολλητός μας είναι. Και θα πείτε δεν μιλάει. Δεν μιλάει, γιατί έχει εντολή απ’ τον Θεό, να μην παραβιάσει την ελευθερία μας. Το ξέρετε αυτό; Να μην παραβιάσει τήν ελευθερία μας!
Κι οι πεθαμένοι μας, πολλές φορές, θέλουνε να ’ρθουν. Να μας σκουντήσουν. Να μας ρίξουν και μια καρπαζιά, μ’ αυτά που κάνομε. Να μας συνεφέρουν. Να μας οδηγήσουν στα λάθη μας. Κι όμως, δεν τους αφήνει ο Θεούλης. Δεν τους αφήνει ο Θεούλης! Γιατί; Μην παραβιάσει την ελευθερία μας! Τι δώρο είν’ η ελευθερία! Τι δώρο Θεού! Άλλα και τι ευθύνη! Τι βάρος! Τι δυσκολία!
Θυμάμαι τον μακαριστό Γέροντα Πορφύριο, που έλεγε: «Πολλές φορές, όταν ήμουν νεότερος, πήγαινα στους ανθρώπους, στον ύπνο τους, κυρίως, κι άμα κάνανε κάτι, τους μάλωνα. Τους επιτιμούσα. Τους φερόμουνα σκληρά. Για να μετανοήσουν. Για να προσέξουν. Για να αλλάξουν. Για να φρονηματιστούν. Πάντοτε, δηλαδή, για καλό σκοπό. Και με αγαθό σκοπό. Μετά κατάλαβα», λέει, «ότι δεν έπρεπε να το κάνω αυτό».
Τι ωραίος ήτανε! «Δεν έπρεπε να το κάνω αυτό! Γιατί; Ο Θεός γιατί δεν το κάνει;», λέει.
Υπάρχει κι η ελευθερία. Κι αφήνει. Καταλάβατε; «Και μετά», λέει, «δεν το ’κανα. Ερχόντουσαν μερικοί άνθρωποι και λέγανε: «Γέροντα, μας τρόμαξες. Μας φόβισες. Τι έκανες εκεί;» Και κατάλαβα», λέει, «ότι αυτό που έκανα δεν ήταν Θεϊκό. Μπορεί να ’ταν από αγάπη, μπορεί να ’ταν λογικό, μπορεί να ’ταν προορατικό, μπορεί να ’ταν ο,τιδήποτε, αλλά δεν ήταν καλό».
Σκέψου ε, πόσο ο Θεός σέβεται το δώρο που μας έδωσε. Σκεφθείτε το αυτό καλά. Το δώρο της ελευθερίας. Το δώρο του αυτεξουσίου. Και προτιμά, «προτίμησε», λέει ο άγιος Αυγουστίνος, «ο Ιησούς Χριστός, ως προαιώνιος Λόγος, να Σταυρωθεί, ως ένσαρκος Χριστός, παρά να καταργήσει την ελευθερία τού Αδάμ, στον επίγειο Παράδεισο».
Μπορούσε, να τον εμποδίσει τον Αδάμ. Να μην φάει. Και την Εύα, να της ρίξει και μια σφαλιάρα και να τους πει: «Ε… βλάκες, πού πάτε;» – με δικές μου λέξεις. Λοιπόν. – «Πού πάτε; τι κάνετε εκεί;» Όχι! Προτίμησε, να σταυρωθεί… -Γελάει ο Ιωαννίκιος!- Προτίμησε, να σταυρωθεί, παρά να καταργήσει την ελευθερία του Αδάμ. Το καταλαβαίνετε αυτό; Που σημαίνει αυτό, τι; Ότι έχομε κι εμείς ευθύνη. Έχομε ελευθερία, έχομε δικαιώματα… «Δικαίωμά μου», λέει, «να το κάνω». «Δικαίωμά σου! Αλλά ξέρεις πόσο είναι αυτό μαχαίρι δίκοπο. Καλύτερα να μην το ’χες, πολλές φορές».
Οι άγιοι τι κάνανε; Οι άγιοι τι κάνανε; Άφηναν την ελευθερία τους, κατέθεταν, για την ακρίβεια, την ελευθερία τους, στα πόδια του Ιησού Χριστού. Και τι του λέγανε; «Πάρτηνε και κάν’ τηνε ό,τι θέλεις. Εμείς δεν μπορούμε, να την διαφεντεύσομε. Κάνουμε όλο βλακείες και λάθη και κινδυνεύουμε, να χάσουμε την ψυχή μας. Πάρτηνε κι οδήγησέ μας Εσύ». Αυτό ειν’ η πίστη, άλλωστε.
Εμπιστευόμεθα την ελευθερία μας, τα δικαιώματά μας, αν θέλετε, στον Ιησού Χριστό. Και του λέμε: «Δίδαξόν με τα δικαιώματά Σου». Τα δικά Σου δικαιώματα. Δηλαδή, τι θέλεις από μένα. Και τι θέλει ο Θεός από μας; Δεν θέλει τίποτα ο Θεός! Ούτε λεφτά να του δώσουμε ούτε να Τον τιμάμε, στο κάτω-κάτω, ούτε να του προσθέσουμε τίποτα.
Όχι. Δεν έχει ανάγκη! Ούτε δόξα να του προσθέσομε. Ούτε τα αγαθά μας έχει ανάγκη. «Των αγαθών μου ου χρείαν έχεις», λέει ο προφήτης Δαυίδ. Αλλά, τι; Θέλει πάντοτε το καλό μας και μόνο. Το καλό μας και μόνο!
Δηλαδή, το θέλημα του Θεού είναι ό,τι καλύτερο για μας. Για μας προσωπικά. Για τον καθένα προσωπικά, ό,τι καλύτερο. Το καταλαβαίνετε αυτό; Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας τι κάνει κάθε φορά; Προσεύχεται και τι λέει στον Θεούλη; «Τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών». «Τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχαίς ημών»!
Εμείς δεν ξέρομε, πολλές φορές. Και νομίζομε, ότι καλόν και συμφέρον είναι τα λεφτά. Είναι μία θέση. Είναι ένα αξίωμα. Είναι η υγεία. Είναι αυτά! Είναι καλά αυτά! Σχετικά, όμως, μεγέθη. Περνάνε γρήγορα και μένουν εδώ. Τι συμφέρει την ψυχή μας, τι συμφέρει τη σωτηρία μας, τι μας βοηθάει καλύτερα, να πάμε στον Παράδεισο, να κληρονομήσομε την αιωνία ζωή και Βασιλεία, δεν το ξέρομε. Ο Θεούλης το ξέρει μόνον.
Γι’ αυτό, τι κάνομε; Εμείς, οι δυσκολεμένοι, αλλά και οι μη, τι κάνομε; Αυτό, που λέει η Εκκλησία, κάθε μέρα. «Εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Και τους εαυτούς μας και τους άλλους. Και όλη μας τη ζωή. Όχι μόνο την ψυχή μας. Παραθέτουμε στα ποδαράκια του Χριστού. Και λέμε: «Αφέντη Χριστέ, δικοί Σου είμαστε».
Και μάλιστα, η Εκκλησία μας βάνει και με τρόπον ωραίον, να σκύψουμε και τα κεφάλια μας μπροστά Του. Να δηλώσομε, θεληματικά πάντα στην Εκκλησία, ποτέ τίποτα δεν γίνεται χωρίς την ελεύθερη θέληση του ανθρώπου, -Προσέξτε το αυτό!- να του δηλώσομε, ότι: «Όλα σε Σένα τ’ αφήνουμε, Κύριε». Γι’ αυτό και λέει ο λειτουργός: «Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν». -Το νω με ωμέγα. Υποτακτική.- «Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν»! Υποτακτική!
Τι σημαίνει αυτή η έγκλιση; Τι σημαίνει; Λέω κάτι σε τόνο παρακλητικό. «Παρακαλώ, να κλίνομε τα κεφάλια μας. Αν θέλετε». Η ευκτική, τι σημαίνει; Σε τόνο ευκτικό. «Μακάρι, να θέλετε να κλίνετε τα κεφάλια σας». Κι η προστακτική, τι λέει; «Ε, κλίνετε τα, να τελειώνουμε». Πάει απαλά. Η οριστική το λέει καθαρά, βέβαια. Κλίνομεν με όμικρον.
Τι ωραία είναι αυτά τα αρχαία ελληνικά! Τι ωραία είν’ η γλώσσα μας! Ένα μεγαλείο ειν’ η γλώσσα μας! Μία επιστήμη είν’ η γλώσσα μας! Μία μουσική ειν’ η γλώσσα μας! Κάτι που αρχίζει από τη γη και συνεχίζει πού; Στον ουρανό! Στον ουρανό! Γι’ αυτό και κτυπάν συνεχώς την γλώσσα την ελληνική. Οι πάντες. Τα πάντα. Να την εξοντώσουνε. Να την εξαφανίσουνε. Να την εξαλείψουνε.
Αλλά, εφόσον υπάρχει και μια Εκκλησία, που να λειτουργεί στα ελληνικά, η γλώσσα η ελληνική δεν χάνεται. Δεν χάνεται! Γιατί είναι η γλώσσα του Θεού. Είναι η γλώσσα της Εκκλησίας. Και την ευλογεί ο Θεός. Ό,τι και να γίνει. Ας τρων όλα τα θεριά. Μένει και μαγιά, στο τέλος. Και μετά αυτό ζυμώνει, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, όλον το φύραμα. Έτσι, λοιπόν.
Φύγαμε, όμως, απ’ τον άη-Γιαννάκο, αν και δεν φύγαμε. Έτσι. Είναι κοντά μας ο άη-Γιάννης, ο Πρόδρομος. Κι από την ερημία του, όπως λέει ο κυρ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, σ’ ένα ωραίο ποίημα, που το ’χομε αναφέρει πολλάκις, έρχεται και στη δική μας ερημία. Και στην ερημία του μέρους, που μένομε, αν είμαστε μόνοι, αλλά, προπαντός, στην ερημία της ψυχής μας.
Όταν φύγει η Χάρη απ’ την ψυχή του ανθρώπου κι έλθει το σκότος, κι η αμαρτία και ο κόσμος της φθοράς και της απάτης, η ψυχή, τότε, ξέρετε, βρίσκεται στη μεγαλύτερη δοκιμασία της. Στη μεγαλύτερη δοκιμασία της! Γιατί το χειρότερο απ’ όλα, λέει ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, στα «Ασκητικά» του, είναι να μας αφήσει η Χάρη του Θεού. Η Θεία εγκατάλειψη, όπως τη λέει. Η Θεία εγκατάλειψη!
Δεν πά’ να μας εγκαταλείψουν όλοι, και συγγενείς και φίλοι και γνωστοί; Δεν πά’ να μας πάρουν τη θέση που έχομε; Δεν πά’ να μας πάρουν τα αγαθά και τα υπάρχοντα όλα; Δεν πά’ να μας βρίζουν και να μας κατηγορούν όλοι; Δεν πά’ να ’χουν όλοι τα προσωπικά δεδομένα μας; Και τι έγινε; Εδώ τα ’χει ο Θεούλης. Δεν ειν’ τίποτα αυτό. Το χειρότερο είναι, να μας εγκαταλείψει η Χάρη του Θεού. Τότε είμαστε σε θλίψη απαραμύθητη. Σε θρήνο ανείπωτο. Σε κατάσταση δυσπερίγραπτη. Αυτό είναι η κόλαση! Κόλαση! Κόλαση!
Κολούω, το ρήμα στα λατινικά ή στα αρχαία, σημαίνει κλαδεύω. Σημαίνει απουσιάζω. Κι αυτό είναι φοβερό. Να μείνει η ψυχή μόνη της. Άλλωστε, αμαρτία, κατά τον Μεγάλο Βασίλειο, τι είναι; Απουσία Θεού. Απουσία Θεού! Και αντέχει ο άνθρωπος, χωρίς τον Θεό του; Όχι! Δεν αντέχει χωρίς τον Θεό του! Πληγώνεται καίρια. Υποφέρει. Φωνάζει. Μελαγχολεί. Διαμαρτύρεται. Τρελαίνεται. Γκρεμίζεται στον γκρεμό. Δεν μπορεί, ν’ αντέξει και να βαστάξει την απουσία του Θεού. Την απώλεια του Θεού. Τη Θεία εγκατάλειψη.
Γι’ αυτό και σήμερα έχουμε τόση δυστυχία και ταλαιπωρία και τόσα δεινά, γιατί αφήσαμε κάποιοι τον Θεό μας. Δεν έχουμε τον Θεό μας. Τον Χριστό μας. Την Παναγία μας. Την Εκκλησία μας. Τη Ρωμιοσύνη μας. Την ομορφιά αυτή. Τη Θεϊκή Χάρη. Άμα έχεις Τη Χάρη του Θεού, όλα τα έχεις. Όλα τα μπορείς. Όλα τα βαστάζεις.
Κι ας ανεβαίνεις τον πιο ανηφορικό και ανάντη [απέναντι] Γολγοθά. Κι ας έχεις αρρώστειες. Κι ας έχεις φτώχειες. Κι ας έχεις βάσανα. Η Χάρη του Θεού σε κρατάει και αντέχεις και βαστάς όλα τα μαρτύρια. Και σε χαριτώνει και σε ομορφαίνει. Κι ακόμα στηρίζεις και άλλους, που σε βλέπουνε. Γιατί είμεθα όλοι παράγοντες αγωγής, όπως θα ’λεγε η σημερινή παιδαγωγική επιστήμη.
Παράγουμε αγωγή. Δηλαδή, οδηγούμε με τη συμπεριφορά μας και επηρεάζουμε και τους άλλους. Να το! Επηρεάζουμε και τους άλλους! οι άλλοι παρατηρούν. Και μάλιστα τους χριστιανούς. Όλους. Όλους! Όχι μόνο τους παπάδες, τους καλόγερους. Όλους! Πώς θα περπατήσομε, πώς θα μιλήσομε, αν θα νηστεύσομε τη νηστεία των αγίων Αποστόλων. Που ’ν το ωραίο το Σαρακοστάκι; Το ξεχάσαμε μερικοί. Λοιπόν. Βέβαια!
Εκείνοι μπορεί να μην νηστεύουν. Εκείνοι μπορεί να μην… αλλά παρατηρούν τους χριστιανούς. Γιατί; Ξέρετε γιατί; Όχι για να τους κρίνουν. Τι να κρίνεις τώρα; Κυρίως και κατ’ εξοχήν, να βγάλουνε το άχτι τους, που αυτοί δεν το κάνουν. Και να πούνε μέσα τους: «Βρε, να! υπάρχει κάποιος που το κάνει, τουλάχιστον». Και βγάζει το άχτι του αυτός ο άνθρωπος. Το καταλαβαίνετε αυτό; Μπορείτε, να το εξηγήσετε αυτό; Τι μυστήριο είναι η ψυχή του ανθρώπου; Βγάζουν το άχτι τους. Υπάρχει ένας άνθρωπος. Θα μου πεις: «Πού το ξέρεις, πάτερ;» Το ’χω ακούσει από πολλούς.
Μου ’λεγε κάποιος παλιά: «Πάτερ, εγώ, όταν περνάω έξω από εκκλησία, δεν κάνω τον σταυρό μου. Μπορεί να ’μαι και μέσα στο λεωφορείο, μέσα στο ο,τιδήποτε, δεν κάνω. Αλλά ξέρεις;» μου λέει. «Βγάζω το άχτι μου, όταν βλέπω τους ανθρώπους, που ’ναι στο λεωφορείο ή στο δρόμο, που περνάνε, και κάνουν τον σταυρό τους». «Εσύ γιατί δεν τον κάνεις;», λέω. «Μ’ έχει δέσει ο διάβολος», λέει. Αλήθεια είπε! Χε… χε… χε… Αλήθεια είπε! Αλήθεια είπε! «Δεν μπορώ να σηκώσω το χέρι μου», λέει. Το καταλαβαίνετε αυτό; Εμείς να το σηκώνομε. Υπάρχουν άνθρωποι, που δεν μπορούν να το σηκώσουν. Το ξέρετε; «Ου γαρ πάντων η πίστις», λέει ο απόστολος Παύλος.
Δεν είναι ίδιον γνώρισμα πάντων των ανθρώπων η πίστις. Ε… Δώρο είναι! Γι’ αυτό παρακαλούμε τον Θεό, να μας στερεώνει κάθε μέρα. Ή, «Δεν μπορώ να πάω, πάτερ, στην εκκλησία», λέει. «Αλλά χαίρομαι, όταν περνώντας απ’ την εκκλησία καί βλέπω ανθρώπους, να μπαίνουν και να βγαίνουν. Ξέρεις πώς αισθάνομαι; Σαν να πηγαίνω εγώ». Για καταλάβετε. Γι’ αυτό είναι και μεγάλη και η ευθύνη μας απέναντι των ανθρώπων. Όλων των ανθρώπων. Και των αθέων…
Δεν υπάρχουν άθεοι. Είναι οι θεατρίνοι της απιστίας. Έχουν τους λόγους, που το λέει ο καθένας. Για να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Βεβαίως! Λοιπόν. Έχουμε ευθύνη. Έχουμε ευθύνη! Διότι κοιτάνε. Κι έχουν τόση ανάγκη οι άνθρωποι από τον Θεό. Τόση ανάγκη από την Εκκλησία. Τόση ανάγκη από Τη Χάρη του Ιησού Χριστού. Τόση ανάγκη από την Παναγία. Όχι από τίποτ’ άλλο. Όχι από τίποτ’ άλλο!
Είχαμε παλιά έναν καθηγητή, -Θεός συγχωρέσει τον- πήγαινα και τον έβλεπα. Μου έλεγε, «Πάτερ, τι δεν θα σου έδινα; και τη θέση μου και τα βιβλία μου και τα διδακτορικά μου κι ο,τι άλλο, να ’χα λίγη από την πίστη που έχεις». – Δεν έχω πίστη, αλλά αυτός έτσι νόμιζε. – «Να ’χα λίγη από την πίστη που έχεις. Ας ήμουνα χαμάλης στον Περαία. Ν’ ανέβαζα και να κατέβαζα τα φορτία. Τι να το κάνω, που δεν έχω; Σε παρακαλώ, να ’ρχεσαι να μου λέεις ψαλμούς, να μου λέεις κομμάτια απ’ το Ευαγγέλιο, θέλω δεν θέλω. Ξέρεις; μου κάνει καλό». Θεός σχωρέσει την ψυχούλα του. Βέβαια!
Γιατί θέλουμε την πίστη; Γιατί προερχόμεθα από τον Θεό. Προερχόμεθα από τον Θεό! Είμαστε φτειαγμένοι απ’ Αυτόν. Είμαστε γενειά Του, που λέγαν, ακόμη κι οι αρχαίοι Ελεάται φιλόσοφοι της Κάτω Ιταλίας. Προερχόμεθα από τον Θεό! και πηγαίνομε στον Θεό. Είμεθα, δηλαδή, πώς το λέει; Εκ κατασκευής ένθεοι. Η πίστη στον Θεό είναι δομικό στοιχείο της προσωπικότητος. Δεν την βάλαν οι παπάδες. Εμείς, πολλές φορές, κάνομε πολλές βλακείες, να σας τη βγάλομε και δεν βγαίνει. Δεν την βάλαν οι παπάδες!
Ούτε, όπως λεν κάποια συστήματα, το κάνει ο άνθρωπος από ανάγκη. Όχι. Όχι! Είναι μέσα στην ψυχή μας αυτό το πράγμα. Όταν μας έφτειαχνε ο Θεούλης, μας έβαλε και αυτό. «Η πίστις του είναι Θεόν» -ετεροπροσωπία- «φυσικώς ημίν εγκατέσπαρται», λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Η πίστις στην ύπαρξη του Θεού είναι εγκατεσπαρμένη μέσα μας εκ φύσεως. Εκ κατασκευής. Εκ κατασκευής! Πώς λέμε και στη Γεωμετρία για διάφορα σχήματα; Ό,τι δεν αποδεικνύεται, είναι εκ κατασκευής αυτό. Άμα κάτσεις να το αποδείξεις, δεν θα το αποδείξεις ποτέ.
Έτσι και η ψυχή, λοιπόν, είναι αυταπόδεικτη. Γι’ αυτό, ερχόμενος ο Ιησούς Χριστός, όπως λεν οι απολογηταί μας, επί της γης, για δύο πράγματα δεν μας μίλησε. Για την ύπαρξη, για την ακρίβεια, δύο πραγμάτων δεν μας μίλησε: για την ύπαρξη του Θεού και την ύπαρξη της ψυχής μας. Γιατί αυτά τι είναι; Αυτονόητα. Αυτονόητα! Οπότε, όταν μιλάμε για τα αυτονόητα, είμαστε, το λιγότερο, ανόητοι. Αυτονόητα! Γιατί η ψυχή, από μόνη της, ζητάει τον Θεό της. Κι όταν δεν τον έχει, όπως είπα και πριν, υποφέρει.
Ξέρει, λοιπόν, για να επανέλθω πάλι στον άγιο Ιωάννη, ο άγιος Ιωάννης ξέρει την αξία της ανθρώπινης ψυχής, όσο λίγοι. Κι είναι τόσο στοργικός. Τόσο στοργικός, απέναντι στους ανθρώπους. Και περισσότερο στους αμαρτωλούς ανθρώπους. Στους βαρυφορτωμένους ανθρώπους. Στους δυσκολεμένους ανθρώπους. Εκεί έχει περισσή στοργή και δίνει και δείχνει ρέστα αγάπης!
Γι’ αυτό, σας παρακαλώ, μην τον αφήνομε τον άη – Γιαννάκο μας, που σήμερα γιορτάζουμε το γενέθλιά του. Έτσι. Μην τον αφήνομε τον άη – Γιαννάκο μας, τον Πρόδρομο. Είναι μπροστά απ’ τον Χριστό μας, τον αφέντη.
Έρχεται εκείνος κι ετοιμάζει το δρόμο του Ιησού Χριστού στην ψυχή μας. Και ύστερα Τον καλωσορίζει στην ψυχή μας, για λογαριασμό μας. Για λογαριασμό μας! το ξέρετε αυτό; Πόσο μεγάλη αγάπη είναι ο άγιος Ιωάννης, ο Πρόδρομος, για την Εκκλησία και για όλους μας! Πόσο μεγάλη αγάπη είναι!
Απόσπασμα από το βιβλίο του μακαριστού Γέροντα, Αρχιμανδρίτη, π. Ανανία Κουστένη, «Λόγοι για το άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο», Ακτή, Λευκωσία, 2010.
Τα παιδιά χρειάζονται χαρά και ευτυχία όχι λιγότερο από ότι τα φυτά χρειάζονται το φως του ήλιου. Τα παιδιά πρέπει να χορτάσουν στο σπίτι στοργή και αγάπη… Αγία Τσαρίνα Αλεξάνδρα – Άγιος Παΐσιος
https://iconandlight.wordpress.com/2023/06/23/91104/
Η γέννηση του Προδρόμου. Είθε ο Θεός να βοηθήσει κάθε μητέρα να καταλάβει το μεγαλείο και την δόξα του έργου που έχει μπροστά της, στον κόπο τους βρίσκεται το παρόν και το μέλλον ενός λαού. Είναι καθήκον των γονέων να προετοιμάσουν τα παιδιά τους για την ζωή, για κάθε δοκιμασία στην οποία θα τα υποβάλει ο Θεός.
https://iconandlight.wordpress.com/2021/06/23/%ce%b7-%ce%b3%ce%ad%ce%bd%ce%bd%ce%b7%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%80%cf%81%ce%bf%ce%b4%cf%81%cf%8c%ce%bc%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%af%ce%b8%ce%b5-%ce%bf-%ce%b8%ce%b5%cf%8c%cf%82-%ce%bd%ce%b1/
Αυτή την ημέρα της ευλογημένης και γεμάτης χάρη Γεννήσεως του Τιμίου Προδρόμου ας κλείνουμε ενώπιον του τα γόνατα και τις καρδιές μας, υμνώντας και δοξολογώντας τον. Άγιος Λουκάς Κριμαίας
https://iconandlight.wordpress.com/2020/06/23/%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%AE-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%85%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B
7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B3%CE%B5%CE%BC/
Το ιερό έργο του γονέα θα μας αγιάσει. Αδελφής Μαγδαληνής του Έσσεξ
https://iconandlight.wordpress.com/2016/01/31/%CF%84%CE%BF-%CE%B9%CE%B5%CF%81%CF%8C-%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%BF-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B3%CE%BF%CE%BD%CE%AD%CE%B1-%CE%B8%CE%B1-%CE%BC%CE%B1%CF%82-%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9-%CE%B1/
Ὁ Μείζων ἐν γεννητοῖς γυναικῶν. Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος καὶ Βαπτιστής
https://iconandlight.wordpress.com/2014/06/23/%E1%BD%81-%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B6%CF%89%CE%BD-%E1%BC%90%CE%BD-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%E1%BF%96%CF%82-%CE%B3%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%B9%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD-%E1%BC%85%CE%B3%CE%B9%CE%BF/
Ἀπολυτίκιον τῆς γεννήσεως τοῦ Τιμίου Προδρόμου
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε
Προφῆτα καὶ Πρόδρομε, τῆς παρουσίας Χριστοῦ, ἀξίως εὐφημῆσαί σε, οὐκ εὐποροῦμεν ἡμεῖς, οἱ πόθῳ τιμῶντές σε· στείρωσις γὰρ τεκούσης, καὶ πατρὸς ἀφωνία, λέλυνται τῇ ἐνδόξῳ, καὶ σεπτῇ σου γεννήσει, καὶ σάρκωσις Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, κόσμῳ κηρύττεται.
Ἀπολυτίκιον τῶν Δικαίων Ζαχαρίου καὶ Ἐλισάβετ, γονέων Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου
Ἦχος δ’. Κατεπλάγη Ἰωσήφ.
Ἱερωσύνης στολισμόν, περιβαλλόμενος σοφέ, κατὰ τὸν νόμον τοῦ Θεού, ὁλοκαυτώματα δεκτά, ἱεροπρεπῶς προσενήνοχας Ζαχαρία· καὶ γέγονας φωστήρ, καὶ θεατὴς μυστικῶν, τὰ σύμβολα ἐν σοί, τὰ τῆς χάριτος, φέρων ἐκδήλως πάνσοφε, καὶ ξίφει ἀναιρεθεὶς ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ, Χριστοῦ Προφῆτα, σὺν τῷ Προδρόμῳ, πρέσβευε σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Ἀπολυτίκιον τοῦ ἁγίου νεομάρτυρος Παναγιώτου τοῦ Καισαρέως, ἐν Κωνσταντινουπόλει
Ἦχος γ´. Θείας πίστεως.
Θεῖον βλάστημα τῆς Καισαρείας, καὶ ὁμότροπος τῶν ἀθλοφόρων ἀνεδείχθης, Παναγιώτη μακάριε· τοῦ γὰρ Σωτῆρος κηρύξας τὸ ὄνομα ,ὑπὲρ αὔτοῦ τὸ σὸν αἷμα ἐξέχεας. Μάρτυς ἔνδοξε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν το μέγα ἔλεος.
Ἀπολυτίκιον τοῦ ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Παρίου (Γερασίμου)
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε
Σοφίᾳ κοσµούµενος, παντοδαπεῖ εὐσεβῶς, διδάσκαλος ἔνθεος, τῆς Ἐκκλησίας Χριστοῦ, καὶ βίου ὀρθότητος, στήλη λαµπρὰ ὡράθης, Ἀθανάσιε Πάτερ. Ὅθεν ἡ νῆσος Πάρος, τῇ σῇ δόξῃ καυχᾶται, πάντες σου τὰ θεῖα, τιµῶµεν προτερήµατα.
Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου Ἀντωνίου ἐν Ντύμᾳ τοῦ ἐκ Νόβγκοροντ,. (Χ.Μ.Μπούσια)
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τὸν ἐν Ντύμᾳ τῇ λίμνῃ κατατηκόμενον, τὴν σάρκα κακοπαθοῦντα καὶ ἀσιτοῦντα λαμπρῶς, εὐφημήσωμεν θειότατον Ἀντώνιον, ὡς ἀρετῶν ὑφηγητὴν, καὶ διδάσκαλον σοφὸν, συντάγματος μονοτρόπων, αὐτοῦ θερμὰς ἱκεσίας, πρὸς τὸν Θεάνθρωπον αἰτούμενοι.
Κοντάκιον.
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ἡ πρὶν στεῖρα σήμερον, Χριστοῦ τὸν Πρόδρομον τίκτει, καὶ αὐτὸς τὸ πλήρωμα, πάσης τῆς προφητείας· ὃνπερ γὰρ, προανεκήρυξαν οἱ Προφῆται, τοῦτον δή, ἐν Ἰορδάνῃ χειροθετήσας, ἀνεδείχθη Θεοῦ Λόγου, Προφήτης κῆρυξ, ὁμοῦ καὶ Πρόδρομος.
Ἰδιόμελον.
Ἦχος δʹ.
Ἐπέφανε σήμερον ὁ μέγας Πρόδρομος, ἐξ ἀγόνων λαγόνων, τῆς Ἐλισάβετ προελθών, ὁ μείζων πάντων τῶν Προφητῶν Προφήτης, οὗ ἕτερος οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ἐγήγερται· ὅτι τῷ Προδρόμῳ λύχνῳ, τὸ φῶς ἀκολουθεῖ τὸ ὑπέρλαμπρον καὶ τῇ φωνῇ ὁ Λόγος, καὶ τῷ νυμφαγωγῷ ὁ νυμφίος, κατασκευάζοντι Κυρίῳ λαὸν περιούσιον, καὶ προκαθαίροντι ἐπὶ τὸ Πνεῦμα διὰ τοῦ ὕδατος, τοῦ Ζαχαρίου ὁ βλαστός, καὶ τῆς ἐρήμου τὸ κάλλιστον θρέμμα, τῆς μετανοίας ὁ κήρυξ, ἡ κάθαρσις τῶν ἀμπλακημάτων, ὁ τοῖς ἐν ᾍδῃ εὐαγγελιζόμενος, τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασιν, καὶ πρεσβεύων ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.
Κάθισμα Βʹ.
Ἦχος πλ. δʹ. Τὴν Σοφίαν καὶ Λόγον.
Τῆς Χριστοῦ παρουσίας ἡ ἀπαρχή, παραδόξως ἐτέχθης ὡς ἀληθῶς, Ἰωάννη πανεύφημε, τῶν Προφητῶν τὸ κεφάλαιον, καὶ ὡς φωνὴ τοῦ Λόγου, ὑπάρχων ἐκραύγαζες· Μετανοεῖτε, ἤγγικεν, οὐρανῶν τὸ Βασίλειον· ὅθεν ἑτοιμάσας, τὴν ὁδὸν τοῦ Κυρίου, τῆς χάριτος Πρόδρομος, ἀνεδείχθης τοῖς πέρασι, Βαπτιστὰ καὶ Ἀπόστολε. Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισμάτων ἄφεσιν δωρήσασθαι, τοῖς ἑορτάζουσι πόθῳ, τὴν ἁγίαν μνήμην σου.
Δόξα.
Ἦχος πλ. δʹ.
Ἠσαΐου νῦν τοῦ Προφήτου ἡ φωνή, σήμερον ἐν τῇ τοῦ μείζονος Προφητῶν κυήσει Ἰωάννου πεπλήρωται. Ἰδοὺ γὰρ φησιν ἀποστελῶ τὸν Ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου. Οὗτος οὖν ὁ τοῦ ἐπουρανίου Βασιλέως στρατιώτης προδραμών, ὡς ἀληθῶς εὐθείας ἐποίει, τὰς τρίβους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἄνθρωπος μέν τῇ φύσει, Ἄγγελος δὲ τὸν βίον ὑπάρχων· ἁγνείαν γὰρ παντελῆ, καὶ σωφροσύνην ἀσπασάμενος, εἶχε μὲν τὸ κατὰ φύσιν, ἔφυγε δὲ τὸ παρὰ φύσιν, ὑπὲρ φύσιν ἀγωνισάμενος· Αὐτὸν ἅπαντες πιστοί, ἐν ἀρεταῖς μιμούμενοι, πρεσβεύειν ὑπὲρ ἡμῶν δυσωπήσωμεν, εἰς τὸ σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Οἱ Αἶνοι.
Ἦχος πλ. δʹ. Ὢ τοῦ παραδόξου
Ὢ τοῦ παραδόξου θαύματος! ἐν γεννητοῖς γυναικῶν, Προφητῶν τε ὑπέρτερος, μητρικῆς στειρώσεως, διαλύει τὸ ἔγκλημα, ὁ ἐν πνεύματι, καὶ δυνάμει ἐλθὼν Ἠλιού, ὁδὸν Κυρίου ἑτοιμαζόμενος. Ὢ τῆς ἀφράστου σου, εὐσπλαγχνίας Δέσποτα! διʼ ἧς Χριστέ, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν, ὡς μόνος εὔσπλαγχνος.
Δόξα.
Ἦχος πλ. βʹ.
Ἀστὴρ ἀστέρων Πρόδρομος, στειρωτικῆς ἐκ νηδύος, ἐπὶ γῆς τίκτεται σήμερον, Ἰωάννης ὁ θεοπόθητος, καὶ Χριστοῦ ἐπιφαίνει τὴν αὐγὴν ἀνατολὴν τὴν ἐξ ὕψους, εἰς εὐθεῖαν πιστοῖς διάβασιν.
Μόρφου Νεόφυτος: Πόσο πολύτιμος εἶναι ὁ πραγματικὸς χριστιανὸς σήμερα… (24.06.2022)
https://www.youtube.com/watch?v=wTCQ9CmS7MY&ab_channel=%CE%9F%CE%9C%CE%99%CE%9B%CE%99%CE%95%CE%
A3%CE%9C%CE%97%CE%A4%CE%A1%CE%9F%CE%A0%CE%9F%CE%9B%CE%99%CE%A
4%CE%9F%CE%A5%CE%9C%CE%9F%CE%A1%CE%A6%CE%9F%CE%A5
Το Γενέθλιο του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου και Βαπτιστού π. Ανανία Κουστένη
https://www.youtube.com/watch?v=-M-MzF45B24
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου