Ὁ Ἅγιος Λουκᾶς Ἀρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας.

Ὁ Ἅγιος ἀρχιεπίσκοπος Λουκᾶς, κατὰ κόσμον Βαλεντὶν τοῦ Φέλιξ Βόινο - Γιασενέτσκι, γεννήθηκε στὶς 14/27 Ἀπριλίου 1877 μ.Χ. στὸ Κέρτς τῆς χερσονήσου τῆς Κριμαίας. Τὸ οἰκογενειακὸ περιβάλλον μέσα στὸ ὁποῖο μεγάλωσε ἦταν ἰδιόμορφο καθὼς ὁ πατέρας τοῦ ἦταν Ρωμαιοκαθολικὸς ἐνῶ ἡ μητέρα του, ἂν καὶ ὀρθόδοξη, περιοριζόταν σὲ καλὲς πράξεις χωρὶς νὰ συμμετέχει ἐνεργὰ στὴ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας. Πολὺ νωρὶς μετακομίζουν στὸ Κίεβο.
Στὸ Κίεβο ὁ Βαλεντὶν ἀποφασίζει νὰ σπουδάσει Ἰατρική. Παίρνει τὸ πτυχίο τοῦ τὸ 1903 μ.Χ. καὶ παρακολουθεῖ μαθήματα ὀφθαλμολογίας.
Τὸ 1904 μ.Χ., μὲ τὸ ξέσπασμα τοῦ Ρωσο - Ἰαπωνικοῦ πολέμου, βρέθηκε στὴν Ἄπω Ἀνατολή, ὅπου ἐργάστηκε ὡς χειρουργὸς μὲ μεγάλη ἐπιτυχία. Ἐκεῖ συναντήθηκε καὶ μὲ τὴν Ἄννα Βασιλίεβνα Λάνσκαγια, τὴ μέλλουσα σύζυγό του, μὲ τὴν ὁποία ἀπέκτησε τέσσερα παιδιά. Μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου ἐργάζεται σὲ διάφορα ἐπαρχιακὰ νοσοκομεῖα. Οἱ ἐπιτυχίες τοῦ εἶναι τόσες πολλὲς ποὺ ἡ φήμη τοῦ ἐξαπλώνεται γρήγορα καὶ ἀσθενεῖς καταφθάνουν ἀπὸ παντοῦ. Τὴν ἴδια ἐποχὴ μελετᾶ σχετικὰ μὲ τὴν τοπικὴ ἀναισθησία καὶ συντάσσει ἐπιστημονικὰ ἄρθρα. Διαπρέπει στὶς ἐγχειρήσεις τῶν ὀφθαλμῶν καὶ ἀποφασίζει νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ τὴ θεραπεία τῶν πυογόνων λοιμώξεων.Τὸ 1917 μ.Χ. ὁ Βαλεντὶν ἐκλέγεται καθηγητὴς στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Τασκένδης. Ἡ ρωσικὴ ἐπανάσταση εἶχε ἤδη ἀρχίσει καὶ ἡ ἐκκλησία βρέθηκε στὸ στόχαστρο...

τῶν Μπολσεβίκων. Ἡ κατάσταση εἶχε ξεφύγει ἀπὸ κάθε ἔλεγχο. Τότε ὁ Βαλεντὶν συνελήφθη γιὰ πρώτη φορά. Αἰτία ἦταν ἡ συκοφαντία ἑνὸς νοσοκόμου. Μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύφθηκε ἡ ἀλήθεια καὶ ὁ γιατρὸς ἀφέθηκε ἐλεύθερος. Ἡ περιπέτεια αὐτὴ ὅμως, παρὰ τὸ αἴσιο τέλος της, ἀναστάτωσε τὴν Ἄννα, ἡ ὁποία ἔπασχε ἤδη ἀπὸ φυματίωση, καὶ ἡ ὑγεία τῆς ἐπιδεινώθηκε σὲ βαθμὸ ποὺ λίγες ἡμέρες ἀργότερα ὑπέκυψε. Μετὰ τὸν θάνατό της ὁ γιατρὸς ἐμπιστεύτηκε τὰ παιδιά του στὴ Σοφία Σεργκέγεβνα, μία πιστὴ νοσοκόμα, ἡ ὁποία τοὺς στάθηκε σὰν δεύτερη μητέρα γιὰ πολλὰ χρόνια.

Ὁ Βαλεντὶν ἦταν πολὺ πιστὸς καὶ αὐτὸ ἦταν ἔκδηλο στὸν τρόπο ποὺ ἐργαζόταν. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν νὰ δημιουργηθοῦν οἱ πρῶτες ἀντιδράσεις ἀπὸ τοὺς ἐκπροσώπους τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος. Στὸ μεταξὺ στοὺς διωγμοὺς προστίθεται καὶ ἡ πληγὴ τῆς «ζώσης ἐκκλησίας» ποὺ σκοπὸ εἶχε νὰ ὑπηρετήσει τὰ συμφέροντα τοῦ κράτους διαιρώντας τοὺς κληρικοὺς καὶ τοὺς πιστούς, καὶ νὰ τοὺς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν ἀληθινὴ πίστη.

Σ' αὐτὴ τὴν ἐποχὴ τῶν δοκιμασιῶν γιὰ τὴν Ἐκκλησία, ὁ γιατρὸς συμμετεῖχε ἐνεργὰ στὴ ζωὴ τῆς ἐκκλησίας. Ὅταν κατηγορήθηκε ὁ ἀρχιεπίσκοπος Τασκένδης καὶ Τουρκεστᾶν Ἰννοκέντιος ἀπὸ τοὺς σχισματικούς, ὁ γιατρὸς ὑπερασπίστηκε μὲ σθένος τὴν κανονικὴ τάξη. Ὁ ἀρχιεπίσκοπος Ἰννοκέντιος, ἐντυπωσιασμένος ἀπὸ τὴν παρρησία τοῦ Βαλεντίν, τοῦ προτείνει νὰ γίνει ἱερέας. Πράγματι, ἡ χειροτονία του σὲ διάκονο ἔγινε στὶς 26 Ἰανουαρίου 1921 μ.Χ. καὶ μία ἑβδομάδα ἀργότερα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος.

Τὸ καλοκαίρι τοῦ 1923 μ.Χ. ἡ «ζῶσα ἐκκλησία» κάνει τὴν ἐπίθεσή της καὶ ἐκτοπίζει τὸν ἐπίσκοπο Ἰννοκέντιο. Ὁ κλῆρος καὶ ὁ λαὸς τῆς Τασκένδης, ὄντας στὸ ἔλεος τῶν σχισματικῶν, ἐκλέγουν στὴ θέση τοῦ ἐπισκόπου τὸν π. Βαλεντὶν Βόινο - Γιασενέτσκι. Ἡ κουρά του σὲ μοναχὸ ἔγινε κρυφὰ στὸ σπίτι τοῦ ἱερέα - καθηγητῆ. Καταλληλότερο ὄνομα γιὰ τὸ νέο ἐπίσκοπο κρίθηκε ἐκεῖνο τοῦ ἀποστόλου, εὐαγγελιστῆ, ἁγιογράφου καὶ ἰατροῦ Λουκᾶ. Στὴ συνέχεια, ταξίδεψε ὡς Πεντζικὲντ γιὰ νὰ χειροτονηθεῖ ἐπίσκοπος.

Τὸ γεγονὸς αὐτὸ δὲν πέρασε ἀπαρατήρητο καὶ πολὺ σύντομα ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς συνελήφθη. Κατηγορήθηκε γιὰ προδοσία καὶ φυλακίστηκε. Στὴ φυλακὴ εἶχε τὴν εὐκαιρία νὰ ὁλοκληρώσει καὶ τὸ σύγγραμμά του: «Δοκίμια γιὰ τὴν χειρουργικὴ τῶν πυογόνων λοιμώξεων», τὸ ὁποῖο ὅμως δὲν ἐκδόθηκε γιὰ πολλὰ χρόνια, παρόλη τὴ σημασία του γιὰ τὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη, ἐπειδὴ ὁ συγγραφέας ἐπέμεινε νὰ γραφεῖ στὸ ἐξώφυλλο τὸ ἀρχιερατικό του ἀξίωμα.

Στὸ διάστημα τῆς ἀπουσίας τοῦ οἱ ἐκπρόσωποι τῆς «ζώσης ἐκκλησίας» κατέλαβαν τὶς ἐκκλησίες, μὰ ὁ λαός, πιστὸς στὶς συμβουλὲς τοῦ ποιμένα του, ἀπεῖχε ἀπὸ τοὺς ναούς. Λόγω τῆς μεγάλης του ἐπιρροῆς οἱ ὑπεύθυνοί της G.P.U. («Κρατικὴ Πολιτικὴ Διεύθυνση») ἀποφάσισαν νὰ ἀπομακρύνουν τὸν ἐπίσκοπο Λουκᾶ ἀπὸ τὴν Τασκένδη. Τὴν ὥρα τῆς ἀποχώρησής του πλῆθος κόσμου στάθηκε στὶς γραμμὲς τοῦ τρένου προκειμένου νὰ ἐμποδίσει τὴν ἀναχώρηση. Ὁ κόσμος ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὶς ἀστυνομικὲς δυνάμεις καὶ ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς πῆρε τὸν μακρὺ καὶ βασανιστικὸ δρόμο τῆς ἐξορίας.

Φυλακίζεται κάτω ἀπὸ ἄθλιες συνθῆκες στὴ Μόσχα. Ἐκεῖ διαπιστώνει τὰ πρῶτα συμπτώματα καρδιακῆς ἀνεπάρκειας ποὺ θὰ τὸν συνοδεύσει σὲ ὅλη του τὴ ζωή. Παρόλες τὶς κακουχίες, ἡ συμπεριφορὰ τοῦ ἐπισκόπου ἀπέναντι σὲ ὅλους τους κρατουμένους προκαλοῦσε τὸ σεβασμὸ ἀκόμη καὶ τῶν πιὸ ἀρνητικῶν.

Ἐνῶ οἱ γιατροὶ βεβαίωναν πὼς ἡ κατάσταση τῆς ὑγείας του δὲν τὸ ἐπιτρέπει, ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς ἀναχώρησε ἐξόριστος γιὰ τὴ Σιβηρία. Τὸ καθεστὼς τὸν ἐγκαθιστᾶ στὴν πόλη Γενισέισκ, γιὰ νὰ τὸν στείλει ἀργότερα ἀκόμη 2000 χλμ μακρύτερα στὴν πόλη Τουρουχάνσκ. Καὶ στὸ νέο τόπο τῆς ἐξορίας δὲν ἀρνήθηκε νὰ προσφέρει τὶς ὑπηρεσίες του σὲ ὅσους τὶς χρειάζονταν, παρόλες τὶς ἀντίξοες συνθῆκες. Ὁ λαὸς τοῦ Τουρουχὰνσκ τὸν περιέβαλλε μὲ πολὺ ἀγάπη καὶ σεβασμό. Αὐτὸ ἦταν ἀρκετὸ γιὰ τοὺς ἀθέους ποὺ σχεδίασαν νέα ἐξορία γιὰ τὸν ἐπίσκοπο - γιατρό, αὐτὴ τὴ φορὰ τὸν ἔστειλαν πέρα ἀπὸ τὸν ἀρκτικὸ κύκλο, στὸ χωριὸ Πλάχινο, ὅπου κατὰ τὸ χειμερινὸ ἡλιοστάσιο ὁ ἥλιος δὲν ἀνατέλλει. Ἡ ὑγεία τοῦ ἐπισκόπου εἶχε ἐπιδεινωθεῖ καὶ μία τέτοια ἐξορία ἦταν πολὺ ἐπικίνδυνη γιὰ τὴ ζωή του. Αὐτὸς ἦταν καὶ ὁ σκοπὸς τῶν διωκτῶν του. Ἐκεῖ, στὸ Πλάχινο, ὑπέφερε τὰ πάνδεινα, τόσο λόγω τῶν καιρικῶν συνθηκῶν, ὅσο καὶ λόγω τὶς ἀντιμετώπισης ἀπὸ τοὺς κατοίκους τῆς περιοχῆς. Εὐτυχῶς, δύο μῆνες ἀργότερα, μὲ αἰτία τὸ θάνατο ἑνὸς ἀγρότη οἱ κάτοικοι τοῦ Τουρουχὰνσκ ξεσηκώθηκαν καὶ ἀπαίτησαν τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ ἐπισκόπου. Οἱ ἀρχὲς δὲν εἶχαν ἄλλη ἐπιλογὴ παρὰ νὰ ὑποχωρήσουν. Ἔτσι ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς, ποὺ ἀπὸ ὅραμα εἶχε εἰδοποιηθεῖ γιὰ τὸ πέρας τῆς δοκιμασίας του, ἐπέστρεψε στὸ Τουρουχὰνσκ καὶ συνέχισε ἀπερίσπαστος τὶς ἀσχολίες του γιὰ ὀκτὼ ἀκόμη μῆνες, μέχρι, δηλαδή, τὸ τέλος τῆς ἐξορίας του.

Παρόλες τὶς δυσκολίες ποὺ ἀντιμετώπισε, δὲν ξέχασε ποτὲ τὰ παιδιά του καὶ ἐπικοινωνοῦσε μαζί τους ὅσο πιὸ συχνὰ μποροῦσε.
Στὸ Κρασνογιὰρσκ παρουσιάζεται στὴ G.P.U. γιὰ ἀνάκριση. Ἐκεῖ ὁ βοηθὸς τοῦ διοικητῆ ἀνακοίνωσε στὸν ἐπίσκοπο πὼς μποροῦσε νὰ πάει ὅπου ἤθελε, ἦταν ἐλεύθερος. Ὅπως ἦταν φυσικὸ ὁ ἐπίσκοπος ξεκίνησε γιὰ τὴν Τασκένδη. Δυστυχῶς ἐκεῖ ἀντιμετωπίζει τὶς συκοφαντίες ἀκόμη καὶ συνεργατῶν του, γεγονὸς ποὺ τὸν ὁδήγησε σὲ παραίτηση ἀπὸ τὴν ἕδρα τοῦ ἐπισκόπου.

Στὴν Τασκένδη συνεχίζει τὶς φιλανθρωπίες του, μὰ οἱ ἀντίπαλοί του δὲν ἔπαψαν νὰ ψάχνουν εὐκαιρία γιὰ νὰ τὸν διώξουν.
Ἡ ἀφορμὴ δὲν ἄργησε νὰ βρεθεῖ καὶ ὁ ἐπίσκοπος βρέθηκε πάλι ὑπόλογος ἀπέναντι στὰ κομματικὰ στελέχη. Ὁ σκοπὸς αὐτὴ τὴ φορὰ ἦταν νὰ τὸν ἀναγκάσουν νὰ παραιτηθεῖ ἀπὸ τὸ ἱερό του ἀξίωμα. Μετὰ ἀπὸ ἐξαντλητικὲς ἀνακρίσεις καὶ ἀπεργίες πείνας καὶ ἀφοῦ πέρασε ἕνα ὁλόκληρο χρόνο στὴ φυλακή, ὁ ἐπίσκοπος, ἐξορίστηκε γιὰ μία ἀκόμη φορᾶ στὴ Βόρεια Ρωσία. Οἱ δραστηριότητές του ἐκεῖ ἐνόχλησαν ὄχι μόνο τὶς ἀρχὲς ἀλλὰ καὶ τοὺς κατοίκους. Σύντομα ἕνα σοβαρὸ πρόβλημα ὑγείας τὸν ἀνάγκασε νὰ πάει στὸ Λένινγκραντ.

Μετὰ τὴν ἀνάρρωσή του πέρασε μία μακρὰ περίοδο δοκιμασιῶν καὶ περιπλανήσεων. Οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Κόμματος πιέζουν τὸν ἐπίσκοπο νὰ ἐγκαταλείψει τὴν ἱερωσύνη. Στὴν περίοδο αὐτὴ τῆς πνευματικῆς δοκιμασίας ἀρχίζει νὰ χάνει τὴν ὅραση ἀπὸ τὸ ἀριστερὸ μάτι λόγω ἀποκόλλησης τοῦ ἀμφιβληστροειδοῦς χιτώνα. Ἐπίσης, τὰ «Δοκίμια γιὰ τὴ χειρουργικὴ τῶν πυογόνων λοιμώξεων» ἐκδίδονται χωρὶς νὰ ἀναγραφεῖ τὸ ἀξίωμά του. Ἐν καιρῶ ἐπανακτᾶ τὴν ἐσωτερικὴ γαλήνη, ποὺ εἶχε στερηθεῖ, καὶ περνᾶ δύο χρόνια ἠρεμίας καὶ εἰρήνης κοντὰ στὰ παιδιά του.

Ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς ἦταν 60 ἐτῶν, ὅταν συνελήφθη γιὰ τέταρτη φορά. Ἀπὸ τὸ φάκελλο ποὺ διατηροῦσαν στὴν Ἀσφάλεια, μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε τὶς δραστηριότητές του. Ἐνῶ ἀπὸ τοὺς ἀσθενεῖς του δὲν ἔπαιρνε ποτὲ χρήματα, ἔδινε καὶ τὸ μισθό του σὲ ἀγαθοεργίες, δηλαδὴ βοηθοῦσε ὅσους φτωχούς, ἄπορους καὶ ἐξόριστους ἀνθρώπους τύχαινε νὰ γνωρίζει. Οἱ φιλανθρωπικὲς ἐνέργειές του ἐνόχλησαν καὶ πάλι τὸ καθεστὼς ποὺ τὸν συνέλαβε ἐκ νέου καὶ τὸν ὁδήγησε στὴ Σιβηρία.

Ὅταν στὶς 21 Ἰουνίου 1941 μ.Χ. τὰ χιτλερικὰ στρατεύματα μπαίνουν στὴ Ρωσία, ὁ ἐπίσκοπος - γιατρός, ἂν καὶ ἐξόριστος, προσφέρεται ἐθελοντικὰ νὰ ἐργαστεῖ γιὰ τὴ θεραπεία τῶν τραυματιῶν. Τὰ Κόμμα ἀναγνωρίζει τὴν ἀξία του ὡς γιατροῦ καὶ τὸν διορίζει ἀρχίατρο τοῦ στρατιωτικοῦ νοσοκομείου καὶ σύμβουλο ὅλων τῶν νοσοκομείων τῆς περιοχῆς. Παρόλα αὐτὰ οἱ συνθῆκες εἶναι οἰκτρὲς ἐνῶ παράλληλα δὲν τοῦ ἀναγνωρίζουν κανένα πολιτικὸ δικαίωμα.

Τὴν Ἄνοιξη τοῦ 1942 μ.Χ. ἀλλάζει ἡ στάση τῆς πολιτείας ἀπέναντι στὸν ἴδιο, ἀλλὰ καὶ ἀπέναντι στὴν Ἐκκλησία. Σὲ ὅλη τὴν ἐπικράτεια τῆς Ρωσίας ἀνοίγουν ἐκκλησίες καὶ ὁ λαὸς βρίσκει καταφύγιο στοὺς ναοὺς ἀπὸ τὴν παραφροσύνη τοῦ πολέμου. Γιὰ νὰ καλυφθοῦν οἱ ὑπάρχουσες ἀνάγκες ὁ ἐπίσκοπος Λουκᾶς προάγεται σὲ ἀρχιεπίσκοπο Κρασνογιάρσκ.

Οἱ Γερμανοὶ ὑποχωροῦν καὶ ὁ ἀρχιεπίσκοπος μεταφέρεται δυτικότερα, στὸ Ταμπώφ. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ εἶναι ὑπεύθυνος γιὰ 150 στρατιωτικὰ νοσοκομεῖα. Ἡ Ἐκκλησία γιὰ νὰ τὸν διευκολύνει τὸν μεταθέτει στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ταμπὼφ καὶ Μιτσούρινσκ.
Τὸ 1946 μ.Χ. ὁ ἀρχιεπίσκοπος Λουκᾶς βραβεύθηκε μὲ τὸ βραβεῖο Στάλιν γιὰ τὴν ἡρωικὴ ἐργασία του στὸν Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, καὶ γιὰ τὴν μεγάλη προσφορά του στὴν ἰατρικὴ ἐπιστήμη.

Στὰ 70 τοῦ χρόνια γίνεται ἀρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως καὶ Κριμαίας. Ἐκεῖ τὸ ἔργο τοῦ εἶναι δύσκολο. Ἡ φτώχεια ἔχει πάρει τέτοιες διαστάσεις ποὺ ἀναγκάζεται νὰ ταΐζει καθημερινά, στὸ σπίτι του, τοὺς ἄπορούς της περιοχῆς. Στρέφει τὸ ἐνδιαφέρον του στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, καθὼς τὸν ἀποκλείουν ἀπὸ κάθε ἐπιστημονικὸ συνέδριο. Κάνει ὑπεράνθρωπες προσπάθειες γιὰ νὰ ἀνοίξουν ἐκκλησίες. Ταυτόχρονα προσπαθεῖ νὰ πατάξει τὴν ἀμέλεια καὶ τὴν ἀδιαφορία τῶν ἱερέων τονίζοντας πὼς πρέπει οἱ ἴδιοι νὰ ἀποτελοῦν παράδειγμα πρὸς μίμηση γιὰ τοὺς πιστούς. Παράλληλα ἐξασκεῖ τὸ ἔργο τοῦ ἰατροῦ προσφέροντας ἀναργύρως τὶς ὑπηρεσίες του στὸν πάσχοντα ἄνθρωπο. Ἀκολουθώντας τὸ ὑπόδειγμα τοῦ Θεανθρώπου ὅλη του τὴ ζωὴ «διῆλθεν εὐεργετῶν καὶ ἰώμενος».

Μὲ τὴ βελτίωση στὶς σχέσεις Ἐκκλησίας - Κράτους ὁ ἀρχιεπίσκοπος βρίσκει τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπιστρέψει στὴν ἀγαπημένη τοῦ ἀσχολία, δηλαδὴ τὸ κήρυγμα. «Θεωρῶ βασικὸ ἀρχιερατικό μου καθῆκον νὰ κηρύττω παντοῦ καὶ πάντα τὸ Χριστό». Σημειώνει ὁ ἴδιος. Ἀπὸ τὰ κηρύγματά του καταγράφηκαν περίπου 750, τὰ ὁποία ἀποτέλεσαν 12 τόμους (4500 σελίδες), καὶ ἔχουν χαρακτηριστεῖ «ἐξαιρετικὸ φαινόμενο στὴ σύγχρονη ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ καὶ θεολογία».

Τὴν Ἄνοιξη τοῦ 1952 ἐπιδεινώνεται ἡ ὅρασή του, ἐνῶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 1956 τυφλώνεται ὁριστικά.
Τὸ 1953 μ.Χ. τὸν Στάλιν διαδέχεται ὁ Νικήτας Κρουτσώφ, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε νέο κύμα διωγμῶν κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ποὺ κορυφώνονται τὸ 1959 μ.Χ. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μεριμνᾶ γιὰ τὸ ποίμνιό του καὶ προσπαθεῖ νὰ τοῦ δώσει κουράγιο.

Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ γράφει στὸ μεγαλύτερο γιὸ τὸ Μιχαήλ: «Εἶναι ὅλο καὶ πιὸ δύσκολο νὰ διευθύνει κανεὶς τὶς ὑποθέσεις τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ἐκκλησίες κλείνουν ἡ μία μετὰ τὴν ἄλλη, δὲν ὑπάρχουν ἱερεῖς καὶ ὁ ἀριθμὸς τοῦ ὅλο καὶ ἐλαττώνεται...Κατὰ τόπους ἡ ἀντίδραση φτάνει μέχρι ἐξεγέρσεως κατὰ τῆς ἀρχιερατικῆς ἐξουσίας μου. Δὲν μπορῶ νὰ τὸ ὑποφέρω στὰ ὀγδόντα μου χρόνια. Ἀλλὰ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Κυρίου, συνεχίζω τὸ δύσκολο ἔργο μου».

Ἡ ἀγάπη τοῦ κόσμου πρὸς τὸν ἀρχιεπίσκοπο Λουκᾶ ἦταν ἔκδηλη. Ἀκόμα καὶ ἀλλόθρησκοι ἡ ἄπιστοι τὸν ἔβλεπαν μὲ σεβασμό.

Ὁ ἀρχιεπίσκοπος εἶναι ἤδη 84 ἐτῶν. Διαισθάνεται πὼς τὸ τέλος τοῦ πλησιάζει. Τὰ Χριστούγεννα τοῦ 1960 μ.Χ. λειτουργεῖ γιὰ τελευταία φορὰ καὶ γιὰ τὸν καιρὸ ποὺ ἀπομένει, περιορίζεται στὸ νὰ κηρύττει. Τελικὰ τὴν Κυριακὴ 11 Ἰουνίου 1961 μ.Χ., ἡμέρα ποὺ γιορτάζουν οἱ Ἅγιοι Πάντες τῆς Ἁγίας Ρωσίας, κοιμήθηκε ὁ ἀρχιεπίσκοπος - γιατρὸς Λουκᾶς Βόινο - Γιασενέτσκι. Παρὰ τὴν ἔντονη ἀντίδραση τῶν Κομματικῶν, ἡ κηδεία τοῦ ἀρχιεπισκόπου μετατράπηκε σὲ λαϊκὴ ἐπανάσταση. Η Ε.Π. Λέικφελντ περιγράφει: «Οἱ δρόμοι πλημμύρησαν ἀπὸ γυναικοῦλες μὲ ἄσπρα μαντίλια στὰ κεφάλια. Προχώρησαν σιγὰ - σιγὰ μπροστὰ ἀπὸ τὴ σορὸ τοῦ Δεσπότη. Ἀκόμη καὶ οἱ γερόντισσες δὲν πήγαιναν πίσω. Τρεῖς σειρὲς τεντωμένων χεριῶν λὲς καὶ ὁδηγοῦσαν τὸ αὐτοκίνητο. Ὁ δρόμος μέχρι καὶ τὸ κοιμητήριο ἦταν στρωμένος μὲ τριαντάφυλλα. Καὶ μέχρι τὴν πόρτα τοῦ κοιμητηρίου ἀκουγόταν πάνω ἀπὸ τὰ κεφάλια μὲ τὰ ἄσπρα μαντίλια, ὁ ὕμνος: «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἠμᾶς». Ὅ,τι καὶ νὰ ἔλεγαν σὲ αὐτὸ τὸ πλῆθος, ὅσο κι' ἂν προσπαθοῦσαν νὰ τοὺς κάνουν νὰ σιωπήσουν, ἡ ἀπάντηση ἦταν μία, κηδεύουμε τὸν ἀρχιεπίσκοπό μας».

Τὸ Νοέμβριο τοῦ 1995 μ.Χ. ἀνακηρύχτηκε ἅγιος ἀπὸ τὴν Οὐκρανικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.
Στὶς 17 Μαρτίου 1996 μ.Χ. ἔγινε μὲ ἐπισημότητα ἡ ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων του, ποὺ τέθηκαν γιὰ λαϊκὸ προσκύνημα στὸ ναὸ τοῦ κοιμητηρίου, ἀφιερωμένο στὴ μνήμη τῶν Ἁγίων Πάντων. Τὰ λείψανά του ἐξέπεμπαν μίαν ἄρρητη εὐωδία, ἐνῶ πολλοὶ ἀσθενεῖς θεραπεύτηκαν θαυματουργικά. Τρεῖς μέρες ἀργότερα, στὶς 20 Μαρτίου 1996 μ.Χ., τὰ λείψανά του μεταφέρθηκαν στὸν Ι. Ναὸ Ἄγ. Τριάδος. Ἡ μνήμη τοῦ ὁρίστηκε νὰ τιμᾶται στὶς 11 Ἰουνίου ἐπέτειο τῆς κοιμήσεώς του.

Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ὅταν ὁ Ἅγιος Λουκᾶς ἦταν στὸ Γενισέισκ ἐπιχείρησε μία πρωτοποριακὴ καὶ δυσκολοτατη ἐπέμβαση. Τοῦ ἔφεραν ἕνα νέο ἄνδρα μὲ βαριὰ νεφρικὴ ἀνεπάρκεια σὲ ἀπελπιστικὴ κατάσταση. Ὁ ἐπίσκοπος γιατρός, μὴν ἔχοντας ἄλλη λύση, ἀποφάσισε νὰ κάνει μία «ἡρωικὴ» ἐπέμβαση κι ἐπεχείρησε μεταμόσχευση νεφροῦ ἀπὸ μοσχάρι στὸ νεαρὸ ἀσθενῆ, παρὰ τὰ πενιχρὰ μέσα ποὺ διέθετε. Ὁ γιατρὸς ποὺ διηγήθηκε τὸ γεγονὸς αὐτό, χαρακτηρίζει ἐπιτυχημένη τὴν ἐπέμβαση, δίχως ἄλλες λεπτομέρειες γιὰ τὸ πόσο ἔζησε ὁ ἀσθενής, τὰ μετεγχειρητικὰ προβλήματα κ.λπ. Παρόλο ποὺ ἦταν ἡ πρώτη ἐγχείρηση μεταμόσχευσης, δὲν ἔγινε εὐρύτερα γνωστή, προφανῶς γιὰ πολιτικοὺς λόγους. Δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ προβληθεῖ ἕνας «ἐχθρός του λαοῦ»! Γι’ αὐτὸ ἐπίσημα ὡς πρώτη τέτοια ἐγχείρηση θεωρεῖται τοῦ καθηγητῆ Ι. Ι. Βορόνη τὸ 1934 (μία δεκαετία μετά), ὅταν ἔκανε μεταμόσχευση νεφροῦ χοίρου σὲ μία γυναίκα μὲ οὐραιμία.

Ἀπολυτίκιον 

Νέον ἅγιόν του Παρακλήτου, σὲ ἀνέδειξεν, Λουκᾶ ἡ Χάρις, ἐν καιροῖς διωγμῶν τὲ καὶ θλίψεων Νόσους μὲν ὡς ἰατρὸς ἐθεράπευσας, καὶ τὰς ψυχᾶς ὡς ποιμὴν καθοδήγησας πάτερ τίμιε, ἐγγάμων τύπος καὶ μοναστῶν, πρέσβευε σωθῆναι τὰς ψυχᾶς ἠμῶν.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος πλ. α'. Τὸν συνάναρχον Λόγον.

Ἰατρὸν καὶ ποιμένα, Λουκᾶ τιμήσωμεν, Συμφερουπόλεως ποίμνης, Ἀρχιερέα λαμπρόν, τὸν βαστάσαντα Χριστοῦ τὰ θεία στίγματα, τὰς ἐξορίας, τὰ δεινά, ἐγκλεισμοὺς ἐν φυλακαῖς, τὰς θλίψεις καὶ τὰ ὀνείδη, τὸν ἒπ ἐσχάτων φανέντα, ἐν Ρωσία νέον Ἅγιον.

Κοντάκιον 

Ἀνεδείχθης ἥλιος, νυκτὶ βαθεία, διωγμοῦ, μακάριε, διο καὶ θάλπος νοητόν, τὸ ἐκ Θεοῦ σὺ ἐξέχεας, χειμαζομένοις, Λουκᾶ πανσεβάσμιε.

Ἕτερον Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ'. Τὴ Ὑπερμάχω.

Συμφερουπόλεως Λουκᾶν τὸν ἀρχιποίμενα, καὶ ἰατρὸν τὸν ἐπιστήμονα τὸν ἄριστον, οἱ φιλάγιοι ὑμνήσωμεν ἐγκαρδίως, ἐν Ρωσία γὰρ βιώσας ὥσπερ ἄγγελος, ὠμολόγησε Χριστοῦ τὸ θεῖον ὄνομα. Διο κράζομεν, χαίροις πάτερ ἀοίδιμε. 

Μεγαλυνάριον 

Χαίροις τῆς Ρωσίας νέος βλαστός, καὶ τῶν θεραπευομένων ὁ προστάτης καὶ βοηθός, χαίροις Ἐκκλησίας Χριστοῦ ὁ Ἱεράρχης, Λουκᾶ ποιμὴν θεοφρον, ἀξιοτίμητε.