Η μετάνοια αναγεννά τον άνθρωπο.

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, διήρχετο ὁ Ἰησοῦς τὴν Ἰεριχώ· Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ὀνόματι καλούμενος Ζακχαῖος, καὶ αὐτὸς ἦν ἀρχιτελώνης, καὶ οὗτος ἦν πλούσιος, καὶ ἐζήτει ἰδεῖν τὸν Ἰησοῦν τίς ἐστι, καὶ οὐκ ἠδύνατο ἀπὸ τοῦ ὄχλου, ὅτι τῇ ἡλικίᾳ μικρὸς ἦν. Καὶ προδραμὼν ἔμπροσθεν ἀνέβη ἐπὶ συκομορέαν, ἵνα ἴδῃ αὐτόν, ὅτι δι' ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι. Καὶ ὡς ἦλθεν ἐπὶ τὸν τόπον, ἀναβλέψας ὁ Ἰησοῦς εἶδεν αὐτόν καὶ εἶπεν πρὸς αὐτόν· Ζακχαῖε, σπεύσας κατάβηθι· σήμερον γὰρ ἐν τῷ οἴκῳ σου δεῖ με μεῖναι. Καὶ σπεύσας κατέβη, καὶ ὑπεδέξατο αὐτὸν χαίρων. Καὶ ἰδόντες πάντες διεγόγγυζον λέγοντες ὅτι παρὰ ἁμαρτωλῷ ἀνδρὶ εἰσῆλθε καταλῦσαι. Σταθεὶς δὲ Ζακχαῖος εἶπε πρὸς τὸν Κύριον· Ἰδοὺ τὰ ἡμίση τῶν ὑπαρχόντων μου, Κύριε, δίδωμι τοῖς πτωχοῖς, καὶ εἴ τινός τι ἐσυκοφάντησα, ἀποδίδωμι τετραπλοῦν. Εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ Ἰησοῦς ὅτι σήμερον σωτηρία τῷ οἴκῳ τούτῳ ἐγένετο, καθότι καὶ αὐτὸς υἱὸς Ἀβραάμ ἐστιν· ἦλθε γὰρ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καὶ σῶσαι τὸ ἀπολωλός.

Ερμηνεία

Οι Εβραίοι είχαν μια πολύ κακή αντίληψη για τους τελώνες• τους θεωρούσαν πολύ αμαρτωλούς. Ήταν διαδεδομένη άποψη στον λαό πως οι τελώνες ήταν ταυτισμένοι με τους φιλάργυρους και άπληστους. Ένας από τους Πατέρες γράφει: «τοῖς τελώναις γὰρ ὁ βίος οὐδαμόθεν ἄλλοθεν ἢ ἐκ δακρύων πτωχικῶν», δηλαδή η περιουσία των τελωνών προέρχεται από τα δάκρυα των πτωχών. Άλλωστε μια από τις κατηγορίες εναντίον του Χριστού ήταν πως είναι φίλος των τελωνών και των αμαρτωλών (Ματθ. 11, 19). Ο σημερινός αρχιτελώνης Ζακχαίος ζήτησε να δει τον Χριστό. Ήλθε σε επαφή μαζί του και σώθηκε.

Δεν υπάρχει αμαρτωλός πουνα μην έχει χαρίσματα
Πράγματι ο Ζακχαίος, αν και ήταν μπλεγμένος στην αμαρτία, δεν ήταν τελείως διεφθαρμένος. Παρόλο που ζει μια ζωή αδικίας και αρπαγής και ανάξια για τον νόμο του Θεού, εν τούτοις μέσα στην ψυχή του υπάρχει μια λαχτάρα να δει τον Χριστό. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει πως «εἶχε ψυχὴν ἐπιτηδείαν πρὸς ἀρετήν», δηλαδή η ψυχή του παρόλες τις αμαρτίες του ήταν κατάλληλη για να δεχθεί τον σπόρο του Θεού. Είχε κάποια αρετή. Δεν υπάρχει άνθρωπος, όσο και αμαρτωλός να είναι, που μέσα στην ψυχή του να μην διατηρεί τα ίχνη της ευγένειας της ανθρώπινης φύσεως. Όπως επίσης δεν υπάρχει άγιος που να μην έχει κάποια ελαττώματα. Στον μεν πρώτο αφήνει ο Θεός τους χαρακτήρες της χάριτός Του, ώστε πάντοτε να έχει τη δυνατότητα να μετανοήσει, ενώ στον δεύτερο αφήνει μερικά πάθη για να μην υπερηφανεύεται• να θυμάται πάντοτε πως η χάρη είναι δωρεά του Θεού κι όχι φυσικό προσόν.
Ο άνθρωπος που μετανοεί δεν είναι φίλαυτος
Εντύπωση μεγάλη προκάλεσε ο τρόπος που διάλεξε ο Ζακχαίος να δει τον Κύριο• ανέβηκε πάνω σε ένα δένδρο. Αν και επώνυμος αυτός, δεν δίστασε να παραμερίσει την κοινωνική του υπόσταση και την κριτική του κόσμου και να χρησιμοποιήσει αυτό ως μέσο γνωριμίας του με τον Χριστό. Άλλο πράγμα να διαφωνεί κάποιος μαζί σου και άλλο να σε ειρωνεύεται και να σε υποτιμά. Με μεγάλη δυσκολία αντιμετωπίζουμε την ειρωνεία, τα μισόλογα, την υποτίμηση για τις πνευματικές μας επιλογές. Προκειμένου όμως να γνωρίσουμε τον Χριστό, οφείλουμε να παραμερίσουμε τη φιλαυτία μας, την προβολή μας και την κοινωνική μας πολλές φορές θέση. Αρκετές φορές τους ανθρώπους τους εμποδίζουν να γνωρίσουν τον Κύριο οι χλευασμοί και οι κοροϊδίες των άλλων.
Το αποτέλεσμα της μετάνοιας
Ο Ζακχαίος «ἔτυχεν ὧν μὴ προσεδόκα», δηλαδή πέτυχε εκείνο που δεν έλπιζε, τονίζει ο άγιος Κύριλλος. Γνώρισε τον Κύριο, εξομολογήθηκε τις αμαρτίες του, επιβεβαιώθηκε η μετάνοιά του, άλλαξε ζωή. Μπήκε στο σπίτι του ο Χριστός και από φιλάργυρο τον έκανε ελεήμονα, από μισόθεο φιλόθεο, από μισόξενο φιλόξενο, από αμαρτωλό μετανοημένη εικόνα του Θεού. Ο Χριστός του έφερε τη σωτηρία.
Δεν είναι πάντοτε σωστή η κρίση μας για τους ανθρώπους
Συμβαίνειστους περισσότερους ανθρώπους από μας να έχουμε λανθασμένη αντίληψη για τους άλλους και μερικές φορές και για τους κοντινούς μας ανθρώπους. Έχουμε σχηματίσει την ιδέα πως οι πιο πολλοί είναι κακοί, υποκριτές, κρυψίνοες, με πολλά ελαττώματα και λίγες αρετές. Με βάση τις ψευδείς εκτιμήσεις μας δεν διστάζουμε να τους κατηγορούμε και να τους προσάπτουμε καταστάσεις που δεν έχουν δημιουργήσει. Ιδιαίτερα καταφέρονται οι μεγαλύτεροι εναντίον των νέων θεωρώντας τους πιο πολλούς διεφθαρμένους και έκλυτους. Το ίδιο κάνουμε και για τους πιο μεγάλους στην ηλικία. Λίγο-πολύ τους καταλογίζουμε αμαρτίες, που πιθανώς να μην έχουν, και τους βάζουμε στην κόλαση.
Αγαπητοί αδελφοί, ξεχνάμε πως είμαστε κι εμείς άνθρωποι υποκείμενοι στα ίδια πάθη και τις ίδιες αμαρτίες. Η φιλαυτία μας όμως δεν μας αφήνει να δούμε καθαρά τα δικά μας, ενώ νομίζουμε πως η κρίση μας για τους άλλους είναι ασφαλής. Μοιάζουμε με τον Ζακχαίο που δεν μπορούσε να δει τον Χριστό. Τα βιοτικά πράγματα και ο «όχλος των παθών», κατά τους Πατέρες, δεν μας αφήνουν να γνωρίσουμε τον Χριστό. Αντίθετα, η μετάνοια μας ανοίγει τους ορίζοντες της σωτηρίας μας. Ας βιώσουμε τη μετάνοια, αδελφοί μου, για να αναγεννηθούμε. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος

http://www.imlemesou.org/index.php/psifides-pisteos-2/kyriakodromio/288-ie