Ο θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου…Εκδοχές!

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος νεκρός,μικρογραφία (16ος αιώνας), από τους <<Χρησμούς του Λέοντος του Σοφού>>, βιβλιοθήκη Στοκχόλμης

O θάνατος του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου
Ο τρόπος με τον οποίο πέθανε ο αυτοκράτορας δεν έγινε ποτέ γνωστός με σαφήνεια. Οι συγγραφείς της Άλωσης που ήταν παρόντες στις τραγικές εκείνες στιγμές, διηγούνται διαφορετικές ιστορίες. Ο Φρατζής, επιστήθιος φίλος του Κωνσταντίνου, που προσπάθησε να εξακριβώσει το θάνατό του, έγραψε ότι ο σουλτάνος έστειλε να ψάξουν για το σώμα, πλύθηκε ένας αριθμός από σώματα και κεφάλια, για να μπορέσουν να τον αναγνωρίσουν. Τελικά βρέθηκε ένα σώμα με κεντημένο στις κάλτσες του τον αετό, και θεωρήθηκε ότι αυτός ήταν ο αυτοκράτορας. Ο σουλτάνος έδωσε το μεγάλο νεκρό στους Έλληνες, για να τον θάψουν. Ο Φρατζής δεν ήταν βέβαιος και προσπάθησε πολύ να βρει αυτόν τον τάφο. Αργότερα κάποιοι περιηγητής ανέφεραν την ύπαρξη ενός τάφου στη συνοικία Βεφά, χωρίς όμως ποτέ να αποδειχτεί επίσημα κάτι.

            Ο Δούκας αναφέρει ότι, όταν οι Γενίτσαροι ή οι Σερβοι πήγαν ένα κεφάλι στον Μωάμεθ, ο Λουκάς Νοταράς, που ήταν στη σκηνή του, επιβεβαίωσε ότι ανήκε πράγματι στον αυτοκράτορα. Το κεφάλι αυτό, ή ένα κεφάλι τοποθετήθηκε στη στήλη του Ιουστινιανού, ως πειστήριο του θανάτου του αυτοκράτορα. Αργότερα, το περιέφεραν θριαμβικά στις μεγαλύτερες πόλεις του μουσουλμανικού κόσμου, ως απόδειξη της δύναμης του σουλτάνου αλλά και της μεγάλης σημασίας της κατάκτησης της Πόλης.
           

Στην εκδοχή του Χαλκοκονδύλη << ο αυτοκράτορας στράφηκε στη φρουρά του και τους είπε: ¨Aς επιτεθούμε, άνδρες μου, εναντίον αυτών των βαρβάρων¨. Ο αυτοκράτορας αγωνίστηκε σκηρά, καταδιώχτηκε ανελέητα και τελικά σκοτώθηκε>>.

Οι περισσότερες απόψεις συγκλίνουν στη μάχη μέχρις εσχάτων που έδωσε στη πύλη του Αγίου Ρωμανού, μέσα σε ένα σωρό από πτώματα. Ο ιταλός Μπάρμπορο που ήταν στην πολιορκία, γράφει ότι <<μερικοί ισχυρίζονταν ότι είδαν το νεκρό σώμα αλλά και ότι άλλοι έλεγαν ότι δε βρέθηκε ποτέ>>. Ο Τετάλντι έγραψε ότι << ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης σκοτώθηκε. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι αποκεφαλίστηκε, άλλοι ότι πέθανε, όταν το πλήθος τον συνέθλιψε στην πύλη από την οποία προσπαθούσαν να φύγουν οι περισσότεροι>>. << Σκοτώθηκε και το κεφάλι του παρουσιάστηκε στον αρχηγό των Τούρκων καρφωμένο σε ένα κοντάρι>>, γράφει ο Μπενβενούτο, πρόξενος της Ανκόνα στην Πόλη.

           Κάποιοι Τούρκοι ιστορικοί, πολύ αργότερα από την Άλωση, γράφουν ότι ο Παλαιολόγος, όταν φάνηκε ότι η μάχη είχε χαθεί, προσπαθώντας να βρει με τους συντρόφους του τρόπους διαφυγής, έπεσε σε μια ομάδα γενιτσάρων, οι οποίοι τους περικύκλωσαν και τους σκότωσαν. Γράφουν μάλιστα ότι πήραν και τα χρήματα και τα πολύτιμα πετράδια που είχε στην κατοχή της η συνοδεία του αυτοκράτορα.

Ο Εβλιγιάν Τζελεμπή,Τούρκος περιηγητής του 17ου αιώνα, γράφει ότι <<το νεκρό σώμα του αυτοκράτορα δε βρέθηκε ποτέ και ότι το πήραν οι άπιστοι και το έθαψαν στο Σολού Μοναστήρ (Μονή Περιβλέπτου). Και ως τώρα οι Ρωμιοί διηγούνται πολλά και θαυμαστά γι΄αυτόν>>. Περισσότερο δίκαιος και αμερόληπτος ο Τούρκος ιστορικός Ορούχ, γράφει ότι ο << κυβερνήτης της Ιστανμπούλ ήταν γενναίος και δε ζήτησε έλεος>>.

           Στην πιθανότερη εκδοχή και λαμβάνοντας υπόψη ότι το σώμα του Κωνσταντίνου δεν αναγνωρίστηκε, μπορούμε να υποθέσουμε ότι στην τελευταία επίθεση ο αυτοκράτορας έβγαλε τα διακριτικά του και αγωνίστηκε ως απλός στρατιώτης. Σε όλη του τη ζωή πορεύτηκε το δρόμο της ευθύνης και του χρέους. Από το δρόμο αυτό, δεν θέλησε να παρεκκλίνει, αν και μπορούσε και του έγιναν προτάσεις, να διαφύγει. Ο ηρωικός θάνατος του τραγικού αυτοκράτορα γέννησε μια σειρά από θρύλους που αποθεώνουν τον Έλληνα βασιλιά που έγινε σύμβολο αιώνιο του ελληνισμού. Η πιο παραστατική περιγραφή του θανάτου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου γράφτηκε από την πένα του Φώτη Κόντογλου.

      <<Κείνη τὴν ὥρα ἔβγαινε ὁ ἥλιος. Οἱ Τοῦρκοι μπαίνανε σὰν ποτάμι ἀφρισμένο ἀπὸ τὰ κάστρα κι᾿ ἀπὸ τὴν πόρτα. Οἱ Χριστιανοὶ ἀπελπισμένοι πέφτανε μὲ σφαλιχτὰ μάτια ἀπάνω τους, κ᾿ ἔγινε τέτοιος σκοτωμός, ποὺ τὸ αἷμα ἔτρεχε νὰ κολυμπήσῃ δαμάλι. Ὁ βασιλέας, παραμιλώντας ἀπ᾿ τὴν ἀπελπισιά του, χύμηξε στὴν πόρτα μὲ τὰ παλληκάρια του κ᾿ ἔπεσε μέσα στὸ πιὸ πηχτὸ τουρκομάνι, βαρώντας μὲ τὸ σπαθί του. Ὁ Δὸν Φραγκίσκος ὁ Τολεδάνος, πὤλαχε νἆνε στὸ δεξί του χέρι, ἔχασε τὸ σπαθί του καὶ χύθηκε καὶ ξέσκιζε τοὺς Τούρκους μὲ τὰ νύχια καὶ μὲ τὰ δόντια. Ὁ Θεόφιλος Παλαιολόγος, βλέποντας ματωμένο τὸ βασιλέα, ἔβαλε μιὰ φωνὴ κ᾿ ἔκραξε κλαίγοντας: «Θέλω ν᾿ ἀποθάνω κι᾿ ὄχι νὰ ζήσω!» Ὁ Γιάννης ὁ Δαλμάτης κι᾿ ἄλλοι πολλοὶ ἐκεῖ βουλιάξανε καὶ χαθήκανε. Ὁ βασιλιὰς βλέποντας πὼς ἀπόμεινε μονάχος ζωντανός, φώναξε: «Δὲν ὑπάρχει Χριστιανὸς νὰ κόψῃ τὸ κεφάλι μου!» Τὴν ἴδια τὴν στιγμή τὸν βαρέσανε δυὸ Τοῦρκοι, ὁ ἕνας στὸ πρόσωπο κι᾿ ὁ ἄλλος στὸν ὦμο. Τὸ κορμί του κύλησε κι᾿ ἀνακατεύτηκε μέσα στὸ σωρὸ πὤφραξε τὴν πόρτα>>.

Κωνσταντίνος εν Χριστώ τω Θεώ πιστός Βασιλεύς Αυτοκράτωρ Ρωμαίων Παλαιολόγος
 Πολεμικό Μουσείο.       http://vizantinaistorika.blogspot.gr/