ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
«Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί Αυτού και φυγέτωσαν
από προσώπου Αυτού οι μισούντες Αυτόν!» ψάλλεται αμέσως μετά το «Χριστός
Ανέστη»…
Πρόκειται για τον πρώτο στίχο του 67ου «Ψαλμού» του… Δαυίδ. Καταλαβαίνω ότι έχετε απορία για το λόγο που τη λέξη «ψαλμού» τη βάζω σε εισαγωγικά. Υπάρχει λόγος, τον οποίο θα δούμε ευθύς αμέσως.
Αυτές οι ημέρες, ξυπνάνε το θεολόγο μέσα μου (θυμίζω ότι είμαι απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής Αθηνών) κι ευελπιστώ να με συγχωρέσετε γι’ αυτό…
Τι είναι αλήθεια εκείνο που κάνει τόσο σημαντικό αυτόν τον στίχο ώστε να μπαίνει ακριβώς μετά το πρώτο «Χριστός Ανέστη»;
Έχουν γραφεί πάμπολλα γι’ αυτό, αλλά δε θυμάμαι κανείς να έχει πετύχει τον ακριβή στόχο του θέματος. Κι ομολογώ ότι δεν είναι και τόσο εύκολο να κάνει κάποιος ερμηνεία σε θέματα θεολογικού περιεχομένου. Η υπερβατικότητα της πίστεως, ξεπερνά τα όρια της λογικής. Και τούτο, διότι στην πίστη δεν αρκεί η γνώση του μυαλού. Χρειάζεται και γνώση καρδιάς. Χρειάζεται ο «Ηνίοχος» των Δελφών. Δηλαδή εκείνο το χαρακτηριστικό που φέρνει την ισορροπία μεταξύ μυαλού και καρδιάς.
Ας δούμε λίγο το στίχο κομμάτι κομμάτι:
«Αναστήτω ο Θεός…»! Την εποχή που ζούσε ο Δαυίδ, επικρατούσε η ιουδαϊκή θρησκεία στην περιοχή του. Για όσους δεν είναι γνώστες, στην ιουδαϊκή θρησκεία η έννοια της ανάστασης είναι αδιανόητη. Δεν υφίσταται ανάσταση! Άπαξ και κάποιος πέθανε, πέθανε. Τελείωσε! Άλλωστε υπάρχει και το άλλο εξίσου αδιανόητο για την ιουδαϊκή πίστη: για ν’ αναστηθεί ο Θεός, σημαίνει ότι θα πρέπει να έχει πεθάνει! Αυτό κι αν ήταν αδιανόητο! Να πεθάνει ο Θεός; Όποιος τολμούσε να ξεστομίσει κάτι τέτοιο, κατέληγε σ’ ένα λάκκο να τον λιθοβολούν ολούθε μέχρι θανάτου.
Άλλο ένα αδιανόητο για την ιουδαϊκή πίστη, είναι η ενανθρώπιση του Θεού. Ένας τέτοιος ισχυρισμός, αποτελεί υπέρτατη βλασφημία για τους Ιουδαίους. Και φυσικά, καταλήγει στον προαναφερόμενο λάκκο όποιος ισχυριστεί κάτι τέτοιο.
Μα τότε, τι στην ευχή εννοούσε αυτός ο Δαυίδ;
Στην εποχή του Δαυίδ, ήταν ήδη γνωστές από την ελληνική ιστορία, οι αναστάσεις του Διονύσου, του Ορφέως και του Αδώνιδος. Κι ενώ για τους ιουδαίους μία ανάσταση ήταν αδιανόητη, για τους Έλληνες αποτελούσε κάτι το γνωστό κι ως εκ τούτου αποδεκτό ως πραγματικότητα. Πώς λοιπόν ο «Ιουδαίος» Δαυίδ μιλάει για ανάσταση; Μήπως τελικώς ο Δαυίδ δεν ήταν… Ιουδαίος; (η ανάλυση αυτή, δυστυχώς δεν είναι της παρούσης)
Εδώ λοιπόν, ερχόμαστε να δώσουμε δύο εξηγήσεις ως προς τον στίχο αυτόν: ή ο Δαυίδ οικειοποιήθηκε κάποιον ύμνο που αναφερόταν στο Διόνυσο, ή τον Ορφέα, ή τον Άδωνι, ή ο Δαυίδ είχε όντως προφητικό χάρισμα και «είδε» προ καιρού την Αναστάση του Χριστού. Το δεύτερο όμως τείνω να το αποκλείσω, καθώς δε φαίνεται πουθενά αλλού στους ψαλμούς κάτι άλλο που να παραπέμπει στον εν σώματι θάνατο του Χριστού. Επομένως, μένει η πρώτη εξήγηση: ο Δαυίδ οικειοποιήθηκε τον ύμνο, μετατρέποντάς τον σε ψαλμό.
Ο ψαλμός – ύμνος αυτός ωστόσο, έρχεται και «δένει» θαυμάσια με την Αναστάση του Ιησού. Η ιδέα της ανάστασης, έχει γίνει αποδεκτή από το σύνολο του χριστιανικού κόσμου, παρά τις αρχικές ενστάσεις της φιλοϊουδαϊκής πλευράς των χριστιανών. Κι αυτό το οφείλουμε αφ’ ενός στο Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο και αφ’ ετέρου στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον.
Ο Ματθαίος, ανήκει στην φιλοϊουδαϊκή πλευρά των μαθητών του Ιησού. Αναγκάστηκε ωστόσο ν’ αναγνωρίσει την Αναστάση, καθώς ήταν ένα γεγονός που είδε μπροστά του. Έγινε μάρτυρας του, μέχρι πρότινος, αδιανόητου γι’ αυτόν. Αντίθετα, ο Ιωάννης ήταν από την πλευρά των ελληνιζόντων μαθητών του Ιησού και η έννοια της Ανάστασης ήταν γι’ αυτόν οικεία. Ο συνδυασμός αυτών των δύο Ευαγγελίων, έφερε την αναγνώριση της Αναστάσεως του Ιησού στο σύνολο του χριστιανικού κόσμου. Έτσι, όπως ήταν φυσικό, οι μετέπειτα συγγραφείς των λειτουργιών, προσέθεσαν κι αυτόν τον στίχο στην αναστάσιμη λειτουργία, ως αρίστως συνδυαζόμενο, καθιστώντας έτσι την αναστάσιμη λειτουργία, μία συνέχεια της αρχαίας ελληνικής μυσταγωγίας, είτε ηθελημένα, είτε άθελά τους. Αυτό το τελευταίο, πιθανώς να μην το μάθουμε ποτέ.
«…και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί Αυτού…». Εδώ, θ’ αφήσουμε κατά μέρος τον Δαυίδ, για να μπούμε στο νόημα της φράσης όπως τη σκέφτηκε ο υμνωδός της αναστάσιμης λειτουργίας, προκειμένου να περιορίσουμε την ανάλυση.
Η εύκολη ερμηνεία είναι ότι ο υμνωδός αναφέρεται στους πονηρούς δαίμονες. Ναι μεν, αλλά…
Αυτή είναι μεν μία αποδεκτή ερμηνεία, αλλά δε σταματάει εκεί. Ας θυμηθούμε λίγο τα λόγια του Ιησού, όπως αυτά περιγράφονται στα Ευαγγέλια:
- «Εγώ ειμί το φως της ζωής» (Ιωαν. κεφ. η’, στ. 12)
- «Εγώ ειμί η οδός, η ζωή και η αλήθεια» (Ιωαν. κεφ. ιδ’, στ. 6)
Αναλογιζόμενοι αυτές τις φράσεις, μπορούμε να μπούμε βαθύτερα στο νόημα του ποιοι διασκορπίστηκαν με την Ανάστασή Του.
Διασκορπίστηκαν εκείνοι που αποτελούν το σκότος της ζωής. Όχι μόνον οι πονηροί δαίμονες, αλλά και όσοι τους υπηρετούν με κάθε τρόπο, είτε ηθελημένα, είτε άθελά τους.
Διασκορπίστηκαν εκείνοι που δεν επιθυμούν την πνευματική ανάταση του ανθρώπου. Εκείνοι που επιθυμούν να αποκόψουν τον άνθρωπο από την οδό της πνευματικής σωτηρίας. Από την οδό της θέωσης. Εκείνοι που αφαιρούν τη ζωή. Κι όχι! Δεν εννοούμε τους δολοφόνους. Εννοούμε εκείνους που αφαιρούν από τον άνθρωπο το δικαίωμά του στην πνευματική ζωή. Σ’ εκείνους που θα μας πουν: «έλα μωρέ… δε βαριέσαι… μια φορά ζούμε. Ας το γλεντήσουμε…» προσπαθώντας ν’ αποσπάσουν τον άνθρωπο από το στόχο του: την εξύψωση του πνεύματος. Την πνευματική του εξέλιξη.
Διασκορπίστηκαν εκείνοι που διαδίδουν ψεύδη. Οι λαοπλάνοι, οι απατεώνες, οι ψεύτες, οι υποκριτές. Εκείνοι που δε θέλουν να μάθει η ανθρωπότητα την Αλήθεια. Και η αλήθεια, δεν είναι απλώς η εν σώματι ενανθρώπιση του Θείου Λόγου. Αυτή η Αλήθεια, χρησιμοποιήθηκε αρχικώς από τον Ηράκλειτο, για να μεταφερθεί στη συνέχεια στο χριστιανικό κόσμο από τον Ιωάννη:
«ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ λόγος, καὶ ὁ λόγος ἦν πρὸς τὸν θεόν, καὶ θεὸς ἦν ὁ λόγος. οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεόν.» (Ιωαν. κεφ. α’ στ. 1 – 2)
Υπάρχει βεβαίως στα αρχαία ελληνικά κείμενα η έννοια του Λόγου ως έκφραση της Θείας βούλησης, αλλά η αποτελεσματική του ανάλυση από τον Ηράκλειτο, έκανε τον Ιωάννη όχι απλώς να ενσωματώσει τη φράση στο ευαγγέλιό του, αλλά να την τιμήσει ως αρχή του, σηματοδοτώντας έτσι μία μυσταγωγική πύλη μεταξύ Θεού – Λόγου – ανθρώπου.
Αυτή η Αλήθεια, ξετυλίγεται μέσα από τις περικοπές του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου. Ωστόσο, θα ήταν πολύ απλοϊκό να πούμε ότι η Αλήθεια παραμένει εκεί. Η Αλήθεια απλώνεται σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης υπόστασης, καταλαμβάνοντας χώρο στο σώμα, την ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου, μέσω ενός αόρατου ομφαλίου λώρου που συνδέει το θείον με το ανθρώπινο. Μία σχεδόν άρρηκτη σύνδεση. Τουλάχιστον κατά το μέτρο που ο άνθρωπος δεν αποφασίζει να αποκοπεί από αυτόν. Και η Αλήθεια, βρίσκεται σε αυτόν ακριβώς το λώρο, που κατά τα πεπραγμένα των γεγονότων, αποδείχθηκε ότι αυτός ήταν ο Ιησούς.
Και μπορούμε να γνωρίζουμε όλη την Αλήθεια;
Δυνητικά, ναι! Επί της ουσίας όμως, όχι. Κι αυτό οφείλεται στο ότι πολλοί ήταν εκείνοι που από τον 7ο μ.Χ. αι. φρόντισαν να αποκρύψουν τη γνώση η οποία αποκαλύπτεται μέσα από τα μυσταγωγικά κείμενα. Τα λεγόμενα «Απόκρυφα»! Κι εδώ χρειάζεται η πολύ καλή γνώση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και θεολογίας προκειμένου να μπορέσει κάποιος να κάνει τον απαραίτητο συνδυασμό ώστε να του αποκαλυφθεί ένα σημαντικό μέρος αυτής της Αλήθειας. Η τυφλή προσήλωση και υπακοή, δεν οδηγεί στη θέωση. Μπορεί -πιθανόν- να οδηγήσει στην οσιοποίηση ενός ανθρώπου. Ποτέ όμως στη θέωση. Διότι η θέωση απαιτεί γνώση: «ἐρευνᾶτε τὰς γραφάς, ὅτι ὑμεῖς δοκεῖτε ἐν αὐταῖς ζωὴν αἰώνιον ἔχειν· καὶ ἐκεῖναί εἰσιν αἱ μαρτυροῦσαι περὶ ἐμοῦ·» (Ιωαν. κεφ. ε’, στ. 39)
Τέλος, «…και φυγέτωσαν από προσώπου Αυτού οι μισούντες Αυτόν.»
Ξέρετε, είναι βασική αρχή για κάποιους: «όταν δεν μπορείς να πολεμήσεις μία ιδέα, πολέμα εκείνον που την έχει». Και για πολλούς, είναι δύσκολο να πολεμήσουν το μυστηριακό – μυσταγωγικό νόημα της εν Χριστώ διδασκαλίας. Μην μπορώντας να το πολεμήσουν (αποτελεσματικά τουλάχιστον), καταφεύγουν στο να πολεμούν το πρόσωπο του Ιησού, με ύβρεις, συκοφαντίες και φανταστικές κατηγορίες που προέρχονται από το τυφλό μίσος. Ένα μίσος το οποίο ούτε οι ίδιοι δε γνωρίζουν από πού προέρχεται.
Κι ας είμαστε ειλικρινείς. Μεγάλο μέρος του κλήρου και του λαού της χριστιανικής πίστεως, είτε διακατέχεται από τυφλό ζηλωτισμό, είτε έχει διαφθαρεί σε σημείο προκεχωρημένης σήψης, με αποτέλεσμα να βρίσκουν πάτημα οι εχθροί του χριστιανικού ιδεώδους για να συνάπτουν κατηγορίες προς τον ίδιο τον Ιησού, μην μπορώντας οι ανόητοι να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό που τους φταίει είναι ο άνθρωπος κι όχι ο Ιησούς. Δε δίδαξε πουθενά ο Ιησούς τη διαφθορά. Δε δίδαξε το ζηλωτισμό. Δε δίδαξε το μίσος. Κάθε άλλο.
Όμως, η Αναστάση του Ιησού, καθώς έχει οικουμενικό χαρακτήρα, συμπεριλαμβάνει και τους εχθρούς Του. Με αυτόν τον τρόπο, τους αποστομώνει, καθώς καλοδέχεται στην αγκαλιά Του ακόμα κι εκείνους που τον μισούν. Κι εκείνους που τον εχθρεύονται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου