Οι Σατανάδες που στοιχειώνουν τον ύπνο των μικρών.

Αίφνης τα σχολεία γέμισαν Σατανάδες και κάποιοι μικροί μαθητές δεν μπορούν να κοιμηθούν τα βράδια. Ήδη το Υπουργείο Παιδείας διέταξε έρευνα μετά από σχετική καταγγελία γονέων ότι η κόρη τους βλέπει εφιάλτες και ότι παρουσιάζει ψυχολογικά προβλήματα.

Εργάστηκα γύρω στο 20 χρόνια ως καθηγητής μέσης εκπαίδευσης, ομολογώ δε ότι συνάντησα πολλούς συναδέλφους θεολόγους με τεράστια μεταδοτικότητα, οι οποίοι σε συνδυασμό με την οξυμμένη τους φαντασία και την παραστατική τους δεινότητα, καταφέρνουν να προκαλούν αϋπνίες σε πολλά παιδιά. Ιδιαίτερα σε εκείνα τα κεφάλαια της θείας δίκης. Όπου ο Θεός ως κριτής και τιμωρός αποφασίζει περί δικαίων και αδίκων. Κάποιοι πάνε στον Παράδεισο και κάποιοι στην Κόλαση. Η Κόλαση περιγράφεται από όλους τους «καλούς» θεολόγους ως ένας χώρος μαρτυρίου: Καζάνια που βράζουν, πίσσα, θειάφι και βασανιστήρια στα οποία οι Σατανάδες υποβάλλουν τους αμαρτωλούς, οι οποίοι κλαίνε, οδύρονται και υποφέρουν. Αμαρτωλοί είναι αυτοί που έζησαν στη Γη χωρίς να ακολουθούν τις εντολές του Θεού όπως αυτές καταγράφονται μέσα από την Παλαιά, την Καινή Διαθήκη και μεταφέρονται στα κηρύγματα των ιερέων και των θεολόγων μας από άμβωνος κάθε Κυριακή.

Όσο κι αν διάβασα πάντως στα νιάτα μου την Καινή Διαθήκη, ουδέποτε βρήκα κάποιο απόσπασμα στο οποίο ο Χριστός να μιλά για Κόλαση, πίσσες και θειάφια. Για μένα υπήρξε ένας ιδεολόγος άνθρωπος, όπως ο Σωκράτης και ο Προμηθέας, που πάνω από όλα έβαζαν τους συνανθρώπους τους. Και θυσιάστηκαν γι’ αυτούς.

Η Κόλαση, λοιπόν, μάλλον βρίσκεται επί Γης στα μυαλά κάποιων αφελών ανθρώπων. Ως φιλόλογος τη δεκαετία του 1990 στο Παγκύπριο Γυμνάσιο είχα πολύ συχνά  φιλοσοφικά και ιστορικά προβλήματα γενικώς με τους θεολόγους, και όχι βέβαια μόνο για θέματα Παραδείσου και Κολάσεως.

• Προσπαθούσες π.χ. να διδάξεις από ιστορικής σκοπιάς το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Κύπρου, επιχειρώντας να κάνεις τους μαθητές να κατανοήσουν τις θρησκευτικές και κυρίως πολιτικές και δογματικού τύπου διαφορές μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Να εξηγήσεις εν κατακλείδι ότι το Αυτοκέφαλο κυρίως ήταν μια πολιτική δωρεά της Κωνσταντινούπολης για να περιορίσει τις αποσχιστικές ορέξεις του δούκα της Αντιοχείας, στον οποίο υπαγόταν η Κύπρος, που έρεπε προς την αίρεση του Νεστοριανισμού και απειλούσε τη συνοχή της αυτοκρατορίας. Υπ’ αυτές τις συνθήκες το Αυτοκέφαλο δόθηκε στην Κύπρο κατά την Γ’ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου το 431 μ.Χ. Βεβαίως ο καλός συνάδελφος θεολόγος είχε στο δικό του μάθημα άλλη ημερομηνία και άλλη εκδοχή: «Το 478 μ.Χ. ο  Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Ανθέμιος, κατόπιν οράματος βρήκε τον τάφο και το λείψανο του Αποστόλου Βαρνάβα, στο  στήθος του οποίου υπήρχε αντίγραφο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Το Ευαγγέλιο τούτο πρόσφερε ο Αρχιεπίσκοπος Ανθέμιος στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ζήνωνα, ο οποίος και παραχώρησε τα γνωστά τρία αυτοκρατορικά προνόμια στον εκάστοτε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου: Να υπογράφει με κιννάβαρι (κόκκινο μελάνι), να φέρει κατά τις ιεροτελεστίες πορφυρούν μανδύα και να κρατεί αντί της επισκοπικής πατερίτσας αυτοκρατορικό σκήπτρο». Η ιστορία αυτή του συναδέλφου θεολόγου δεν βρίσκεται πουθενά καταγεγραμμένη, ούτε τεκμηριώνεται από ανεξάρτητες μαρτυρίες, ούτε το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο βρέθηκε ποτέ, πολύ δε αμφιβάλλω αν ο τότε 10 ετών αυτοκράτορας Ζήνων, ο οποίος πέθανε το 491μ.Χ. σε ηλικία μόλις 23 ετών, ήταν σε θέση να καταλάβει τι του γινόταν. Είναι μια προφορική παράδοση, την οποία ακόμα και σοβαροί εκκλησιαστικοί μελετητές, όπως ο αρχιμανδρίτης Βενέδικτος Εγγλεζάκης, αμφισβητούν. Πάντως, για τους έξυπνους μαθητές αυτό το «άλλα λέει ο φιλόλογος, άλλα ο θεολόγος», ήταν πάντα στιγμή διασκέδασης. Αντιλαμβάνεστε βέβαια ότι ο μέσος μαθητής από το σχολείο φεύγει με την ιστορία του θεολόγου, την οποία στηρίζει με κάθε μέσο ένα κρυφό curriculum, αποκορύφωμα του οποίου είναι η επίσημη σχολική αργία της εορτής του Απ. Βαρνάβα, ιδρυτή της Εκκλησίας της Κύπρου, στις 11 Ιουνίου κάθε χρόνο.

• Προσπαθούσες να διδάξεις την ιστορία των Σουμερίων και των Βαβυλωνίων στην Α’ λυκείου. Αναπόφευκτα θα αναφερθείς στο έπος του Γκιλγαμές, δηλαδή στο αρχαιότερο λογοτεχνικό κείμενο της ιστορίας, το οποίο χρονολογείται την τρίτη χιλιετία π.Χ., το οποίο αναφέρεται στον γνωστό μύθο του Κατακλυσμού. Στη διπλανή αίθουσα βέβαια ο «αντίπαλος» θεολόγος διδάσκει τον Κατακλυσμό όπως τον αντέγραψαν οι Εβραίοι από το κεφάλαιο της Γένεσης, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1513 π.Χ. Ο φιλόλογος μιλά για ένα ποίημα το οποίο στηρίζεται πάνω σε έναν μύθο από τη ζωή του βασιλιά των Σουμερίων Γκιλγαμές και του φίλου του Ενκίντου, ο θεόλογος για τη μεγάλη τιμωρία που ένας εκδικητικός θεός επέβαλε σε όλη την ανθρωπότητα, καταδικάζοντας τους ανθρώπους να πνιγούν σαν ποντίκια, στέλνοντάς τους στην Κόλαση. Ποιος στ’ αλήθεια όμως σήμερα γνωρίζει τον Γκιλγαμές; Όλοι γνωρίζουν τον Νώε.

Τώρα ίσως κάποιος υποστηρίξει ότι οι  ιστορίες των φίλων θεολόγων είναι αθώες ιστοριούλες, κάποια θρησκευτικά παραμύθια που επιχειρούν να εξηγήσουν, είτε το Αυτοκέφαλο και τα προνόμια του Αρχιεπισκόπου στην Κύπρο, είτε και τη γέννηση του κόσμου.

Έχω την εντύπωση ότι δεν είναι τόσο απλό το θέμα. Η Εκκλησία στον ελληνικό χώρο έχει επιχειρήσει μέσα από τέτοιες αφηγήσεις να ποδηγετήσει την επιστήμη της ιστορίας και να επιβάλει τη συνέχιση του ηγετικού πολιτικού της ρόλου που είχε επί Βυζαντίου –  Οθωμανοκρατίας και στη σύγχρονη εποχή. Αν εξαιρέσει κανείς την Ελένη Αρβελέρ, τον Νίκο Δήμου και ελάχιστους άλλους ακαδημαϊκούς, ποιοι στα αλήθεια αντιστέκονται σε αυτή την παραχάραξη;

• Μια ακόμα αθώα ιστορία είναι για παράδειγμα η ύψωση του λαβάρου της Ελληνικής Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου 1821. Αυτό το γεγονός δεν έγινε ποτέ και επιτέλους από το τελευταίο βιβλίο Ιστορίας αφαιρέθηκε. Με βάση τα ίδια τα απομνημονεύματά του, εξάλλου, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στις 25 Μαρτίου 1821 δεν βρισκόταν στην Αγία Λαύρα, αλλά στην Πάτρα. Γιατί επιβλήθηκε αυτή η προφορική παράδοση από την Εκκλησία, η οποία καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1841 από τον Γάλλο περιηγητή Πούκεβιλ και αποτυπώθηκε σε πίνακα του Βρυζάκη το 1851; Διότι η Εθναρχεύουσα Εκκλησία που ήταν ο κύριος συνεργάτης των Οθωμανών, στο πλαίσιο ανακατασκευής της Ιστορίας, έπρεπε να συνεχίσει να έχει τον κύριο λόγο και στην περίοδο της Ανεξαρτησίας. Πώς λοιπόν φεύγει ο μέσος Έλλην μαθητής από το λύκειο; Με την εικόνα του Παλαιών Πατρών Γερμανού να υψώνει το λάβαρο της επανάστασης και την Εκκλησία να θριαμβεύει, αφού κατά τον εορτασμό της 25^ης Μαρτίου αυτό εξακολουθούν να του λένε.

• Μια ηρωική ιστορία είναι και ο απαγχονισμός του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού στην Κύπρο την 9^η Ιουλίου 1821 από τους Τούρκους. Η ιστορία του Κυπριανού διδάσκεται στο πλαίσιο της κατάδειξης της αγριότητας των Τούρκων (που ήταν), αλλά κυρίως της ανάδειξης ενός θρησκευτικού ηγέτη ως του πρωτομάστορα της Κυπριακής Αντίστασης. Βεβαίως όποιος διαβάσει λίγο πέρα από τα σχολικά βιβλία θα διαπιστώσει ότι ο Κυπριανός υπήρξε και καλός συνεργάτης των Τούρκων. Και τους φόρους μάζευε από τους δύστυχους ραγιάδες και ειδική εγκύκλιο έστειλε μετά την Ελληνική Επανάσταση περί γενικού αφοπλισμού, συγκεντρώνοντας ακόμα και τα μαχαίρια των πολιτών. Εκτελέστηκε βέβαια προς παραδειγματισμό, γι’ αυτό και τιμάται. Αν όμως κάποιος αναζητούσε τους πραγματικούς επαναστάτες της Κύπρου εκείνη την περίοδο, θα έπρεπε να τους αναζητήσει στα πρόσωπα του τρελο – καλόγερου Ιωαννίκιου, ο οποίος ως άλλος Παπαφλέσσας ξεσήκωσε την Καρπασία, αλλά και του Νικόλαου Θησέα που ξεκίνησε επαναστατική δραστηριότητα στη Λάρνακα το 1833. Ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Πανάρετος τότε σε επιστολή του στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κωνστάντιο, όπως αναφέρει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου, αναφέρεται στον Ιωαννίκιο ως «κατάρατον Ιωαννίκιον», προφανώς γιατί δεν ήθελε επαναστάσεις στην Κύπρο. Οι επαναστάσεις αυτές καταγράφονται τηλεγραφικά στο βιβλίο Κυπριακής Ιστορίας. Όποτε, ο μέσος μαθητής δεν έχει ιδέα για τον Ιωαννίκιο, ούτε γνωρίζει ότι η Εκκλησία αφόρισε τον πραγματικό επαναστάτη Παπαφλέσσα, τον οποίο ο Παλαιών Πατρών Γερμανός χαρακτήρισε «εξωλέστατον», αλλά σίγουρα γνωρίζει τον Κυπριανό και το Γρηγόριο Ε’ ο οποίος αφόρισε τον Ρήγα Φεραίο και τον Υψηλάντη. Τους γνωρίζει αλά καρτ και προς την κατεύθυνση της ανύψωσης της Εκκλησίας.

Θα μπορούσα να αναφέρω δεκάδες τέτοια παράδειγμα για τον τρόπο που η Εκκλησία και η θεολογία της επεμβαίνουν στα γεγονότα και κατ επέκταση στις ζωές μας, διαμορφώνοντας  τις απόψεις γενεών Ελλήνων. Έχοντας βέβαια να αντιμετωπίσω την αμφισβήτηση, τη μήνι και απέχθεια πολλών συνανθρώπων μας οι οποίοι θεωρούν τα πιο πάνω ως δεδομένα.

Αν επιμένω –παιδαγωγικά και φιλοσοφικά- να συζητώ κατά καιρούς τέτοια φαινόμενα είναι διότι πιστεύω ότι αυτή η απλοϊκότητα και εκ πρώτης όψεως άκακη προσέγγιση κάποιων δεδομένων, στην πορεία κατεβάζει το δείκτη πολυπλοκότητας μιας κοινωνίας, αφαιρώντας της παντελώς την κριτική προσέγγιση σε ότι αφορά την προσπέλαση σύνθετων προβλημάτων.

• Τα αφηγήματα περί Παραδείσων και Κολάσεων με την εκκλησία να είναι ο ενδιάμεσος κριτής του Καλού και του Κακού προσφέρει σε κάποιους κατά κανόνα αφελείς Αρχιερείς, ιερείς και Θεολόγους το δικαίωμα να διαφεντεύουν τις ζωές μας. Προκαλώντας μέχρι και αϋπνίες στα μικρά παιδιά.

• Το ιστορικό αφήγημα της Εκκλησίας το οποίο επιβάλλεται ακόμα και επί της πραγματικής ιστορίας επιτρέπει στους μύθους και τα παραμύθια να καθορίζουν την συνείδηση, την ιστορική και κοινωνική αντίληψη των Πολιτών. Σε σημείο που οι πολιτικές προσλαμβάνουσες του μέσου Κύπριου πολίτη να εξαντλούνται πχ ακόμα και στη λύση Εθνικών Ζητημάτων, στη θέληση του Θεού, σε ξανθά γένη και σε προφητείες για επερχόμενες καταστροφές τις οποίες ακούει μέχρι και η αναπληρώτρια διευθύντρια του Διπλωματικού Γραφείου του Προέδρου Αναστασιάδη και κουνά καταφατικά το κεφάλι.

Η Κυπριακή τραγωδία της σκέψης

Στην Κύπρο σήμερα συζητούμε για Κόλαση και Παράδεισο με κάποιους εικονοκλάστες σαν και του λόγου μου να ζητούν απλώς τον εξορθολογισμό κάποιων βιβλίων ιστορίας και εν γένει της Παιδείας μας, ενώ το θέμα αφορά κυρίως το διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας.
Πρόκειται για μια πολιτική συζήτηση που στην Ευρώπη τέθηκε και λύθηκε με το Διαφωτισμό το 18^ο αιώνα. Πρόκειται για συζήτηση η οποία στην Ευρώπη από το 19^ο αιώνα επεκτάθηκε ακόμα και στην αποδόμηση των δογμάτων και κυρίως των κειμένων της Εκκλησίας. Όταν δηλαδή ο γερμανός καθηγητής στη Λειψία Κονσταντίν Φον Τίσεντορφ ανακάλυψε το Σιναίτικο κώδικα. Όταν το 1895 οι Άγγλοι καθηγητές Β. Ρ. Grenfell και Α. S. Hunt, ξεκίνησαν  και το 1910  οι ιταλοί καθηγητές Ε. Pistelli και G. Farina συνέχισαν τις ανασκαφές στην Οξύρυγχο και ανακάλυψαν τα λεγόμενα απόκρυφα Ευαγγέλια.
Τι προέκυψε από αυτή την αναζήτηση; Μέσα από σωρεία παλίμψηστων παπύρων προέκυψε το ίδιο φιλολογικό πρόβλημα με τα Ομηρικά Έπη. Ότι υπάρχει μια τεράστια χρονική διαστρωμάτωση της συγγραφής των κειμένων αυτών. Τα οποία ξεκίνησαν να γράφονται μερικές δεκαετίες μετά το θάνατο του Χριστού, η συγγραφή τους συνεχίστηκε από γνωστούς και αγνώστους για άλλους τρεις αιώνες και κάποια στιγμή κάποιοι φιλολογικά και θεολογικά καταρτισμένοι Αρχιερείς όπως ο Αθανάσιος το 367 μ.Χ αποφάσισαν και καθιέρωσαν τον Κανόνα της Καινής Διαθήκης, δηλαδή από τα δεκάδες Ευαγγέλια που κυκλοφορούσαν, τι μένει και τι φεύγει. Ο Αθανάσιος με λίγα λόγια έκανε ότι ο Πεισίστρατος με τα Ομηρικά Έπη στην Αρχαία Αθήνα.
Τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη κατά τη γνώμη μου είναι δύο συναρπαστικά κείμενα, τα οποία έχουν θέση στην Παιδεία μας, μαζί με τους μύθους του Αισώπου, τα Ομηρικά Έπη και τη Θεογονία του Ησιόδου. Ως τέτοια και όχι ως θεόπνευστα και κυρίως ως πηγή της μοναδικής αλήθειας στον Κόσμο, θα μπορούσαν να οξύνουν τη φαντασία των νέων προσφέροντας τους επιπλέον σημαντικά ηθικά διδάγματα.
Αλλά πώς θα γίνει αυτή η συζήτηση στην Κύπρο όταν ο εκάστοτε Υπουργός Παιδείας διορίζεται με τη σύμφωνο γνώμη της Εκκλησίας και μόλις προχθές ο φίλος μου ο Πρόδρομος Προδρόμου πόζαρε στα γραφεία της Αρχιεπισκοπής με την εικονίτσα στο χέρι;
Το πιθανότερο είναι ότι ο γράφων θα ακούσει τα εξ αμάξης. Με τους κάθε λογής σατανάδες να συνεχίσουν να στοιχειώνουν απερίσπαστοι τον ύπνο των μικρών μας μαθητών, σκοτώνοντας και το τελευταίο ίχνος ορθολογισμού της Κοινωνίας μας.
politis.com.cy