Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Πόσο επιθυμώ την αρετή• -ποίημα.

Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Θ’. Περί Αρετής –ποίημα

Πόσο επιθυμώ την αρετή• αλλ’ αυτό δε μ’ έχει μάθει
ποια να ‘ναι αυτή αλλά και πως θα φτάσει και σ’ εμένα
που την ποθώ˙ ο ανεκπλήρωτος ο πόθος είναι πόνος.
Αν είναι ρεύμα καθαρό που δε σμίγει καθόλου
με τα νερά του χειμώνα που τρέχουν στις χαράδρες,
ποιος την απάντησε στη γη, ρωτιέμαι. Ή έχει αντλήσει
απ’ την καρδιά του βόρβορον ή δέχτηκε, τη βαριά σάρκα
σέρνοντας, και απ’ το σκοτεινό θολωμένος εξωτερικό εχθρό
της ζωής μας και το λασπερό βάραθρο.

Δεν ήταν κάτι ταιριαστό, αφού είμαι στάλα που έπηξε
και κυλώ μες στη ζωή που κυλάει, να μείνω έξω απ’ τη ροή.
Μ’ αν ασημένιο καθαρό δεν ήταν ρεύμα μόνο,
η αρετή θα ήταν για τους κατώτερους και το ανακάτωμα άκοσμο.
Πως είναι αρετή αυτό; να μου πείς. Γιατί κι εγώ
πότε από δω, πότε από κεί τη γοργή σκέψη στρέφω.
Παγωμένο είναι το χιόνι και λαμπρό,
κόκκινη και ζεστή η φύση της φωτιάς ούτε σμίγουν
αυτά τα δύο. Καταλύεται η δύναμή τους προτού αναμιχθούν.
Και πως έπεσε ντροπή στην αρετή ασχημίζοντας την εικόνα,
την εικόνα του μεγάλου Θεού η κακοχάρη αμαρτία,
αν αληθινά είμαι Θεός και κλήρος δικός του καυχιέμαι ότι είμαι.
Ακούω και το ήμερο ρεύμα του Αλφειού˙ μέσα από την πικρή
θάλασσα κυλά θαύμα μεγάλο το γλυκύ ρεύμα και δεν περνά
μέσα του το μόλυσμα. Του αέρα μόλυσμα είναι η θολούρα
και η αρρώστια στο σώμα˙ της αρετής, το δικό μας σκοτάδι.
Συχνά έβαλα φτερά στα πόδια για τα επάνω αλλά, βαριά,
που με λιώνει φροντίδα μ’ έριξε κάτω συχνά πάλι
με καταφώτισε το άγιο φως της θεότητας αλλά μπήκε
στη μέση ένα σύννεφο, κρύφτηκε η μεγάλη λάμψη και με σπάραξε
που μου διέφυγε ενώ ήμουν κοντά˙ ποιος φθόνος; Μήπως να ποθείται
πάντοτε από μένα ποθεί των θνητών ο νόμος, ή τούτο καλύτερο
είναι για μένα, με δυσκολία ν’ αποχτήσω και με δυσκολία να φυλάξω,
γιατί τούτο είναι το μόνιμο, για όποιο κουράστηκε ο νούς. Συχνά πάλι
του καλού και του κακού τη διάκριση ο εχθρός αποστέρησε
σαν αγρίμι παμπόνηρο εφαρμόζοντας σε άλλα ίχνη τα ίχνη του,
για να παραπλανήσει με τους δόλους του τον κυνηγό του καλού.
Σε άλλο με σπρώχνει που αγαπώ η σάρκα, σε άλλο η εντολή
σε άλλο ο Θεός, ο φθόνος σε άλλο, σε τούτο ο χρόνος σ’ εκείνο η ικανότητα˙
πράττω αυτό που μισώ και χαίρομαι με τις παρανομίες μου.
Και γελώ με το φοβερό θάνατο που κλείνεται μέσα στα σπλάχνα μου,
καγχάζοντας, κακοχαρά, γιατί κι ο όλεθρος είναι τερπνός.
Τώρα σέρνεται χαμηλά, τώρα μετεωρίζεται˙ την ύβρη περιφρονεί
σήμερα, και υβριστής γίνεται αύριο, διαφορετικός σε διαφορετικούς
καιρούς σαν κανένα χταπόδι που παίρνει το χρώμα της πέτρας
χύνοντας θερμά δάκρυα, αλλά μαζί τους δε χύθηκε η αμαρτία˙
άλλα άφησα να χυθούν κι άλλα αμέσως συναθροίζω μέσα μου
για νέες αμαρτίες κι έχω απορρίψει τα φάρμακα της θεραπείας.
Είμαι παρθένος στο σώμα, αν είμαι και στο μυαλό δεν καλοξέρω.
Το σώμα σκεπάστηκε με την ντροπή αλλά φέρθηκε μ’ αναίδεια ο νούς
βλέπει καθαρά τις ξένες κακίες κι είναι τυφλός για τις δικές του•
ουράνιος είμαι στις σκέψεις αλλά γήινος στις επιθυμίες,
γαλημένος και ειρηνεμένος αλλά αν κάποιος άνεμος
φυσήξει, ακόμα και μικρός, ορθώνομαι με ολοφούσκωτα
κύματα και δε σταματά ο παφλασμός προτού γίνει
γαλήνη. Αν πέσει τότε ο θυμός δεν είναι μέγα θαύμα.
Συχνά ενώ καλοδρομίζω με άριστες ελπίδες
και πιά απλώνομαι πέρα από το μέσο της αρετής,
ξαφνικά με ξαναφέρνει πίσω πάλι στην αρχή
ο ολέθριος εχθρός και βρίσκομαι πάλι να πατώ στην άμμο
που μας ξεγέλασε πιο μπροστά με αβέβαια βήματα.
Ανεβαίνω εγώ πάλι και πάλι με πηγαίνει πίσω
περισσότερο από πρώτα το δύστυχο και περπατώ πάντα
και πάντα ο φόβος μου μεγάλος• λίγο προχώρησα κι αμέσως πίσω.

Μακρά είναι η ζωή μου και δε θέλω της ζωής μου
τη λύση, ποθώ τη θεραπεία που ωστόσο βρίσκεται μακριά μου•
σε περισσότερες ημέρες μαζεύω περισσότερη κακία.
Γι’ αυτό για το γένος μας ας ισχύει αυτή η σκέψη:
Πρώτη είναι η καθαρή φύση της Τριάδας κι έπειτα
οι άγγελοι˙ τρίτη εγώ ο θνητός, φύση αμφίβολη•
ανάμεσα στη ζωή και στον απαίσιο θάνατο
στέκομαι, έχοντας πλουσιόδωρο τέλος αλλά όλο μόχθο,
αν και λίγο μόνο άνοιξα την πόρτα της κακής ζωής.
Έτσι ο Θεός όρισε να είναι ο αγώνας του νού μου.
Ο άριστος είναι αυτός που μέσα σε πλησμονή κακών
κρατάει ισχνές εικόνες της κακίας και προς τον ανήφορο
τρέχει με τη βοήθεια του μεγάλου Θεού, από φλογερό έρωτα
της αρετής γεμάτος και καταδιώκοντας καταπόδι την κακία.
Κι όπως ρεύμα ποταμού που ορμά σε άλλο ρεύμα
τραχύ, θολό κι άγριο, αν ανακατωθεί,
με το αφθονότερο καθαρό νερό του σκεπάζει το λασπόνερο,
να η αρετή του δίπλεχτου ανθρώπου, το παραπάνω είναι των ουράνιων.
Κι αν κάποιος από εδώ ακόμα είδε το Θεό ή στο βασιλιά
έτρεξε σηκώνοντας από δω στον ουρανό τη βαριά σάρκα,
αυτό είναι δώρο του Θεού, οι θνητοί ας περιορίζονται στο μέτρο.
Αλλά εμπρός ας αποθέσω στο νού σου και τούτο το λόγο:
πως θα φθάσεις στην κορυφή της μεγάλης αρετής,
αν μόνη αυτή είναι καθαρή θυσία στον καθαρό. Δεν πιστεύω
εδώ. Γιατί εδώ στενοχωρεί τα μάτια πυκνός καπνός
κι είμ’ ευχαριστημένος αν του ξεφύγω έστω και με πικρά δάκρυα.
Δεν έγινε τότε η αρετή δώρο μονάχα σ’ εσένα του μεγάλου Θεού
τιμώντας την εικόνα του αλλά είναι και δική σου επιθυμία˙
κι ούτε είναι επιθυμία σου μόνο, θέλει και ανώτερη δύναμη,
όπως ούτε η δική μου όραση είδε μόνη της όσα βλέπομε
κι ας είναι και πολύ δυνατή, χωρίς τη βοήθεια του μεγάλου Φαέθοντα
Αυτός έδωσε λάμψη στα μάτια, κι αυτός φάνηκε σ’ αυτό.
Δύο είναι του μεγάλου Θεού σχετικά με τα καλά έργα οι μοίρες,
η πρώτη και η τελευταία και μία είναι η δική μου.
Εκείνος μ’ έκανε δεκτικό του καλού και μου έδωσε τη δύναμη γι’ αυτό.
Κι εγώ δρομέας στη μέση του σταδίου όχι πολύ ελαφρός
τρέχω, όχι δίχως βραβείο, τεντώνοντας τα μέλη μου στα άλματα
έχοντας το Χριστό πνοή μου, το Χριστό δύναμη κι ευτυχία θαυμαστή,
που και τα μάτια μου καθαρίζει και μου εξασφαλίζει δρόμο καλό.
Χωρίς αυτόν όλοι οι θνητοί είναι παιγνίδια μάταια,
είναι ζωντανοί νεκροί που σκορπούν οσμή αμαρτίας.
Είδες πουλί να πετάει δίχως αέρα;
ούτε κολυμπά το θαλασσοπλάνητο δελφίνι χωρίς νερό.
Έτσι και χωρίς το Χριστό ο θνητός δεν κάνει μήτε βήμα.
Γι’ αυτό μη μας κάνεις το σπουδαίο μήτε σ’ εσένα
να στηρίζεις με το νού σου τη δύναμή σου κι ας είσαι πάνσοφος.
Μήτε βλέποντας κάποιον πιο χαμηλά να σηκωθείς στα ύψη
σα να έχεις νικήσει τους πάντες και βαδίζεις κοντά στο τέρμα.
Μένει εδώ απ’ το τέρμα όποιος δε βλέπει το τέρμα της πορείας.
Μην τρομάζεις υπερβολικά μήτε να είσαι υπερβολικά θαρραλέος•
η έπαρση σε γκρέμισε στη γη, η ελπίδα σε σήκωσε στον ουρανό.
Οργίζεται ο Θεός με τις υπερβολικές περηφάνειες.
Πιάσε τούτο με τα χέρια σου, έλπιζε εκείνο, λύγιζε στο άλλο˙
να, η φρονιμάδα, να ξέρεις τα όρια της ζωής σου.
Είναι ίσο κακό ν’ απελπίζεσαι για τα καλά
και να έχεις μεγάλο θάρρος ότι το άριστο είναι εύκολο.
Και με το ένα και με το άλλο βάζεις στο νού σου κακές διακοπές της πορείας σου•
πάντοτε τεντωμένο στα χέρια σου το τόξο ας σκοπεύει το στόχο.
Μήτε πέρα από την εντολή του μεγάλου Χριστού να χτυπάς,
μήτε πιο δω• δεν πετυχαίνεις το στόχο ούτε έτσι ούτ’ αλλιώς.
Και το παραπάνω συχνά είναι άχρηστο, όταν καινούργια
δόξα ποθώντας ρίχνομε με παρατεντωμένο τόξο.
Αν μεγαλοφρονείς θα σου θυμίσω πως ήρθες στη ζωή.
Τι ήσουν πρωτύτερα, με ποια μορφή κρυβόσουν στα σπλάγχνα
και τι θα είσαι αργότερα˙ σκόνη και τροφή των σκουληκιών
μην έχοντας στους νεκρούς τίποτα παραπάνω από τον πιο ασήμαντο.
Αν ταπεινοφρονείς, έχεις γίνει του Χριστού πλάσμα
και πνοή και σεβαστό μέρος εκείνου που σ’ έπλασε˙
είσαι ουράνιος κι επίγειος, Θεός που έγινες και είσαι έργο αΐδιο,
με του Χριστού τα πάθη βαδίζοντας σε άφθαρτη δόξα.
Γι’ αυτό μη χαρίζεσαι στο σώμα, να μην αγαπάς
τα περιττά της ζωής αυτής αλλά να το κάνεις ωραίο ναό.
Ο θνητός είναι ναός του μεγάλου Θεού που τον έπλασε
και κινείται από τη γη και βαδίζει πάντα προς τον ουρανό.
Αυτόν εγώ παρακαλώ να τον διατηρείς ευωδιαστό
με κάθε πράξη σου και λόγο και να έχει πάντα μέσα το Θεό,
άριστο πάντοτε, πραγματικό όχι φαινομενικό.
Μη κοκκινοβαμμένο, πολύχρωμο καράβι, που αστράφτει
από ψεύτικη ομορφιά, μη ρίξεις στην πλάτη της θάλλασας
αλλά καλοκάρφωτο, καλοτάξιδο, στέρεα δεμένο
από τα χέρια του ναυπηγού, που πετάει γοργά στα κύματα.
Ας προχωρεί καθένας μπροστά κι όλοι να κρατιέστε από το Θεό
και ο σοφός κι ο δυνατός κι ο πλούσιος κι ο αναγκασμένος,
το Θεό, την ακλόνητη άγκυρα. Από κεί ας δέσουν τα σκοινιά
όλοι και πιο πολύ εγώ που κάθομαι σε θρόνο υψηλό,
οδηγώντας με τις θυσίες μου το λαό στον ουρανό, που έχω τόσο βάρος˙
όταν προσβάλλω το Χριστό με μαυρισμένη ψυχή,
πόση δόξα αποχτώ όταν πλησιάζω τη θεότητα.
Γιατί τα μέτρα του Θεού τ’ ακολουθούν και τα μέτρα της ζωής
κι όπως πάλι είναι τα μέτρα της ζωής είναι και του Θεού τα μέτρα.
Έτσι αν φρονείς κυβερνάς εδώ σίγουρη τη ζωή σου
τώρα κι έπειτα μαζί με την ανώτερη ακολουθία του Θεού,
όποτε θα διαλυθεί ο ίσκιος της ζωής αυτής μέσα στο φως της ημέρας.
Carmina moralia. Έπη ηθικά. (PG 37, σελ. 521 – 968). Θʹ. Περὶ ἀρετῆς. Στιχ. 667-681
https://greekdownloads3.files.wordpress.com/2014/08/carmina-moralia.pdf

Το Ήθος της Εξομολογήσεως, η αισχύνη του Ζακχαίου για να δει τον Χριστό, τον οδήγησε στο περισσόν της ζωής και στην ανύψωση μαζί με τον Μονογενή, μέχρι του Ουρανού των Ουρανών, στους κόλπους του Θεού και Πατρός. π. Ζαχαρίας Ζαχάρου
https://iconandlight.wordpress.com/2019/01/26/%cf%84%ce%bf-%ce%ae%ce%b8%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b5%ce%be%ce%bf%ce%bc%ce%bf%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%ae%cf%83%ce%b5%cf%89%cf%82-%ce%b7-%ce%b1%ce%b9%cf%83%cf%87%cf%8d%ce%bd%ce%b7-%cf%84%ce%bf/

iconandlight.wordpress.com