Η άγνωστη ιστορία του εξωκλησιού που βρίσκεται στη μέση του πουθενά στον Πρωταρά.

 

Περπατώντας στην περιοχή του Πρωταρά, με κατεύθυνση το Κάβο Γκρέκο, στα δεξιά υπάρχει μια επιγραφή «προς εκκλησία Παναγιώτισσας». Φθάνοντας στην εκκλησία, ο δρόμος από ασφάλτινος, μετατρέπεται σε χωμάτινο.

 

Στο βάθος, αχνοφαίνεται ένα ύψωμα. Το Ύψωμα Φανός. Συνεχίζοντας την πορεία σου, σε κάποιες στιγμές νιώθεις να βρίσκεσαι στη μέση του πουθενά. Δέντρα, θάμνοι και πέτρες. Πολλές πέτρες. Μια ξύλινη επιγραφή σε σχήμα τόξου, δείχνει την κατεύθυνση για ένα εξωκλήσι. Τους Αγίους Σαράντα.

 

Η ανθρώπινη περιέργεια, πάντα κερδίζει τις αναστολές, γι’ αυτό συνεχίζεις την περιδιάβασή σου. Μπροστά σου, εμφανίζεται μια σπηλιά με ένα μικρό τρούλο, ένα άσπρο τοίχο στην πρόσοψη και μια μπλε πόρτα.

Αυτό, είναι το εξωκλήσι των Αγίων Σαράντα. Έχει επιλεχθεί στις είκοσι πιο περίεργες εκκλησίες στον κόσμο, σύμφωνα με την DailyMail κι όχι άδικα.

 

«Ανάγεται στον 12^ο ή 13^ο αιώνα και έχει ψήγματα αγιογραφιών»
Για την εκκλησία, μίλησε στον REPORTER, ο πάτερ Αυγουστίνος Κκαράς, ο οποίος μελέτησε και γνωρίζει καλά την περιοχή, αλλά και την ιστορία γύρω από το εξωκλήσι.

 

«Είναι μια μεγάλη φυσική σπηλιά, η οποία με ελάχιστες ανθρώπινες επεμβάσεις διαμορφώθηκε σε εκκλησία. Οι ανθρώπινες επεμβάσεις είναι η διαμόρφωση του ανατολικού μέρους για να χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα και ο μικρός τρούλος που βρίσκεται στην κορυφή. Αυτός ο τρούλος είναι και το μοναδικό σημάδι, που δείχνει ότι εκείνος ο χώρος είναι εκκλησία. Δηλαδή, αν δει κάποιος το χώρο χωρίς το μικρό τρούλο, δεν μπορεί να συμπεράνει ότι είναι εκκλησία.

 

Ο τρούλος της, είναι πετρόκτιστος και έχει οκτώ μικρά παράθυρα, παραπέμποντας σε βυζαντινή τέχνη. Στο εσωτερικό του, υπάρχουν ψήγματα αγιογραφίας, τα οποία μπορεί να ανάγονται στο 12^ο ή ακόμα και στον 13^ο αιώνα. Αυτό σημαίνει ότι έχει μια ιστορία που χάνεται στους αιώνες, αλλά δεν γνωρίζουμε πώς λειτούργησε. Δηλαδή, μπορεί να ήταν μια εκκλησία ενός οικισμού ή ένας χώρος που υπήρχαν ασκητές μοναχοί. Ο χώρος σαν φυσική κατάσταση, δείχνει ότι ήταν ασκητικός, όπου μπορούσαν να μονάσουν άνθρωποι. Πιθανότατα να ήταν ασκητικό κέντρο, με μοναχούς ασκητές και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε, είτε από επιδρομές είτε από την παρέλευση των χρόνων». 

 

Oι σταλακτίτες… έδειξαν την αφιέρωση
Με το πέρασμα των χρόνων, η σπηλιά άρχισε να χρησιμοποιείται από τους βοσκούς της περιοχής, επειδή μπορούσε να προστατεύσει τα ζωντανά τους, από τα έντονα καιρικά φαινόμενα, ενώ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα μετατράπηκε ξανά σε εκκλησία.

 

Ο λόγος που επιλέχθηκε η ονομασία Άγιοι Σαράντα ήταν τυχαία, αφού στην προσπάθεια τους οι άνθρωποι να αφαιρέσουν τους φυσικούς σταλακτίτες που βρίσκονταν εντός της σπηλιάς, μετρώντας τους, βρήκαν ότι ήταν σαράντα. Αυτό, τους παρέπεμψε αμέσως σημειολογικά στους Αγίους Σαράντα κι έτσι αποφάσισαν να τους αφιερώσουν την εκκλησία.

 

Η ιστορία των Αγίων Σαράντα
«Ήταν σαράντα χριστιανοί στρατιώτες, οι οποίοι βρίσκονταν στη Σεβάστεια της Μικράς Ασίας και κλήθηκαν να αρνηθούν τον Χριστό. Τους Αγίους Σαράντα τους γύμνωσαν και τους έβαλαν σε μια παγωμένη λίμνη, αφού δεν απαρνούνταν τον Χριστό, για να γίνουν ειδωλολάτρες. Μάλιστα, λέγεται ότι οι ειδωλολάτρες κάθισαν σε ένα σημείο και άναψαν φωτιά, βλέποντας τους μάρτυρες. Ένας από τους σαράντα μάρτυρες λιποψύχησε και πήγε να ζεσταθεί, αλλά πέθανε λόγω της αλλαγής της θερμοκρασίας. Τη θέση του, πήρε ένας από τους στρατιώτες των ειδωλολατρών».

 

Αυτός είναι και ο λόγος, που πολλές από τις εικόνες των Αγίων Σαράντα, δείχνουν 39 πρόσωπα και ακόμα ένα που τρέχει, όπως επίσης και ένα τεσσαρακοστό στεφάνι, να κατεβαίνει από τον ουρανό, για να συμπληρώσει τον αριθμό.

 

«Η τοπική παράδοση, λέει ότι οι Άγιοι πέρασαν από το σπήλαιο των Αγίων Σαράντα στον Πρωταρά, γι’ αυτό και βγήκαν οι σαράντα σταλακτίτες. Είναι μια παράδοση που δεν μπορεί να ευσταθεί βέβαια, γιατί ξέρουμε ότι έζησαν και μαρτύρησαν στη λίμνη της Σεβαστείας. Ήταν μια ευσέβεια των ανθρώπων, που δεν μπορεί να τεκμηριωθεί».

 

Ο Παπάγιωρκης που δεν πήγε να λειτουργήσει και το δίστιχο
Η εκκλησία, κρύβει εξάλλου και μια ιστορία, την οποία θυμούνται μόνο οι παλαιότεροι. Για τους Αγίους Σαράντα, γράφτηκε ένα δίστιχο με αφορμή τον Παπάγιωρκη, ο οποίος λειτουργούσε την εκκλησία τη δεκαετία του ’60.

 

Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχαν αυτοκίνητα και για να λειτουργήσει ο Παπάγιωρκης την εκκλησία, έπρεπε να μεταβεί στο χώρο με τα πόδια.

 

«Μια χρονιά είχε πολλές βροχές και ο Παπάγιωρκης είπε, δεν θα πάμε φέτος να λειτουργήσουμε. Λέγεται λοιπόν, ότι εμφανίστηκαν οι Άγιοι Σαράντα σε ένα Παραλιμνίτη και πήγε και πήρε μήνυμα στον πάτερ. Τότε, βγήκε ένα ποίημα, που έλεγε “Άη Σαράντα έλατε, εις το χωρκόν μια νύχτα, τσιλλάτε τον Παπάγιωρκη τζαι κάμετε τον πίττα”. Μετά από εκείνο το περιστατικό, κάθε χρόνο ότι και να συμβαίνει πρέπει να κάνουμε τη γιορτή. Έχει φορές που βρέχει, αλλά η λειτουργία πρέπει να γίνει, οπωσδήποτε». 

 

 

Έπονται ανασκαφές στο χώρο
Τα επόμενα χρόνια, γύρω από την εκκλησία αναμένεται να γίνουν ανασκαφές, για να διαφανεί κατά πόσον υπάρχει κάποιος αρχαίος οικισμός.

 

Όπως εξήγησε ο πάτερ Αυγουστίνος, μετά την ανεύρεση αρχαίων κτισμάτων γύρω από την εκκλησία της Παναγιώτισσας, που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω, δεν αποκλείεται να υπάρχουν κτίσματα και κοντά στους Αγίους Σαράντα.

 

«Όταν ανοίξαμε την Παναγιώτισσα για να κάνουμε χώρους υποστήριξης του κτιρίου και για να μεγαλώσουμε το ναό, είχαμε αρχαιολογικές αποκαλύψεις. Βρήκαμε μια μαρμάρινη στήλη που ανάγεται στον 4^ο προ Χριστού αιώνα, με κάποια κτίσματα. Βρήκαμε επίσης, το λείψανο του Αγίου Ζαχαρία, που ήταν ο τελευταίος εφημέριος της Παναγιώτισσας, τον οποίο σφάγιασαν οι Τούρκοι στην Αμμόχωστο τον 17^ο αιώνα, γιατί αρνήθηκε να τους παραδώσει την πηγή του νερού. Επίσης στα βόρεια του υφιστάμενου ναού, βρέθηκαν τα θεμέλια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Παναγίας. Δηλαδή ενός μεγάλου ναού, του 6^ου αιώνα μετά Χριστό.

 

Είναι λογικό να διέμενε κόσμος στην περιοχή εκεί, γιατί υπήρχε κοντά νερό, χωράφια και γενικότερα υπήρχαν τα πάντα για να επιβιώσει ένας οικισμός. Αντίθετα, λίγο πιο πάνω στους Αγίους Σαράντα ήταν άγονη περιοχή, γι’ αυτό εκκλησιαστικά θεωρούμε πολύ πιο πιθανό να ήταν μοναστικό κέντρο».

 Οι Άγιοι Σαράντα, γιορτάζουν στις 9 Μαρτίου, ωστόσο, λόγω του ότι είναι περίοδος της μεγάλης Σαρακοστής και δεν τελείται Θεία Λειτουργία τις καθημερινές, μεταφέρεται το πλησιέστερο Σάββατο. Κατά τα παλαιότερα χρόνια, οι εορτάζοντες, παρέθεταν τραπέζι για όλους στο φυσικό χώρο, κάτι που συνεχίζει να γίνεται και σήμερα κάπως παραλλαγμένα. 

reporter.com.cy