Το μαρτύριο των Μακκαβαίων, Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου.

Α

γίου Γρηγορίου του Θεολόγου, αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, (†390)
Μάρτυρος Μεδούλης και της συνοδείας αυτής
Φηλικίτας/Ευτυχίας και οι 7 υιοί της Φήλιξ, Ιανουάριος, Βιτάλιος, Σιλουανός, Αλέξανδρος, Φίλιππος και Μαρτιάλης, μάρτυρες στη Ρώμη (25/1 και 10/7, +167)
αββα Απολλώ της Θηβαΐδος ( 361-363)
Βρεταννίου της Μοισίας, Σκυθίας (380)
Οσίων Δημητρίου του σκευοφύλακος(8ος αιων), Καστίνου επισκόπου Βυζαντίου (240) και Μάρη Κύρρου της Συρίας, του ψάλτου (430)
Πουπλίου του εν τω Ευφράτη (380) και Θεοδότου ηγουμένου της μονής «Πουπλίου»
Μωϋσέως, αρχιεπισκόπου Νόβγκοροντ, του Θαυματουργού (1362) και Βασσιανού, αρχιεπισκόπου Ροστόβ (1516)
Νεομάρτυρος Αυξεντίου του εκ Βελλάς (†1720)
Ανατολίου (Zertsalov) της Όπτινα (1894)
Γαβριήλ της Ιμερετης εκ Γεωργίας (1896)
Βλαδιμήρου Μητροπολίτου Κιέβου (1918)
Μαργαρίτας (Gunaronulo) Νέα Οσιομάρτυρος ηγουμένης της Ι. Μονής Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην πόλη Μενζελίνσκ (1918)
Σύναξη πάντων των εν Ρωσία αγίων Νεομαρτύρων
Σύναξη Υπεραγίας Θεοτόκου της « Απροσδόκητης Χαράς » (1640) εν Ρωσία

Εορτάζουν στις 25 Ιανουαρίου.

ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟ ΤΩΝ ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ
(Β’ Μακ. 6,18- 7,42)
Αγίου Γρηγορίου Θεολόγου

Στον δεύτερο π.Χ. αιώνα οι ευσεβείς Ιουδαίοι αντιμετώπι­σαν πρωτοφανή πίεσι από τους κατακτητές τους Σελευκίδες, διαδόχους του Μ. Αλεξάνδρου, να αρνηθούν την θρησκεία τους και να προσχωρήσουν στην ειδωλολατρεία. Οι διωγμοί ήταν σκληροί και μάλιστα για τριάμιση χρόνια επί Αντιόχου Δ’ του Επιφανούς, οπότε εκδηλώθηκε το αποκορύφωμα της αντίθεης μανίας. Δη­μιουργήθηκαν λαμπροί μάρτυρες, ολοζώντανες αποδείξεις της δυνάμεως του αληθινού Θεού. Τα μαρτύρια αυτά που χρονικά το­ποθετούνται στις έσχατες ημέρες της Π. Διαθήκης, προεικονίζουν αντίστοιχους άθλους που θα λάβουν χώρα στις έσχατες ημέρες της Κ. Διαθήκης, στα τριάμιση χρόνια που θα εκδηλωθή το αντίθεο μένος του Αντίχριστου.

Μακκαβαίοι ή Ασμοναίοι λέγονταν οι απόγονοι του ιερέα Ματταθία, πατέρα πέντε γυιών που πολέμησαν γενναία τους Σε­λευκίδες. Η ονομασία «Μακκαβαίοι» προήλθε από τον τρίτο γυιό του Ματταθία, τον Ιούδα που επικλήθηκε Μακκαβαίος, διότι σφυροκόπησε τους εχθρούς («μακκάμπα=σφυρί).

Εδώ παρουσιάζομε το μαρτύριο επτά αδελφών με την μητέρα τους και τον πνευματικό τους πατέρα Ελεάζαρο. Εκ παραδόσεως ξέρουμε ότι το όνομα της μητέρας ήταν Σολομονή που σημαίνει ειρηνική, και των παιδιών της, Αβείμ, Αντώνιος, Γουρίας, Ελεάζαρος, Ευσέβωνας, Αχείμ και Μάρκελλος. Εμαρτύρησαν στα πρώτα χρόνια της βασιλείας Αντιόχου Δ’ του Επιφανούς, πριν ξεσπάση η μακκαβαϊκή επανάστασις με τον Ιούδα. Η Εκκλησία από ενωρίς ετίμησε την μνήμη τους. Η εορτή τους άγεται στην 1^ηΑυγούστου. Τέτοια ημέρα εξεφώνησε και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος την ομιλία του «Εις Μακκαβαίους» την οποία παραθέτουμε εδώ σε μετάφρασι και με κάποια σχόλια. Οι λόγοι του αγίου Γρηγορίου πάντα αποζητούν τα σχόλια, διότι έχουν πυκνότητα και βά­θος νοημάτων.

Το συγκινητικό μαρτύριο γίνεται ακόμη πιο συγκινητικό με τον απαράμιλλο κάλαμο του ιερού Πατρός. Ας σημειωθή ότι σώ­ζονται και τρεις ωραίες ομιλίες για τους Μακκαβαίους του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως φυλάσσεται ά­φθαρτο το λείψανο της αγίας Σολομονής. + αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη

***

Κείμενο

1.Και οι Μακκαβαίοι; Γι’ αυτούς είναι τούτη η πανήγυρις. Συμβαί­νει να μη τους τιμούνε και τόσο διότι δεν μαρτύρησαν στην χριστιανική περίοδο. Αξίζει όμως όλοι να τους τιμούν, διότι έδειξαν καρτερία χάριν της πατροπαράδοτης πίστεως. Αυτοί που αναδείχθηκαν μάρτυρες πριν από τα πάθη του Χριστού, τι θα κατόρθωναν άραγε, αν διώκονταν μετά τον ερχομό του Χριστού και μιμούνταν το θάνατό του για μας; Αφού και χωρίς τέτοιο μεγάλο παράδειγμα, φάνηκαν τόσο σπουδαίοι στην αρετή, πως δεν θα φαίνονταν γενναιότεροι αν αντιμετώπιζαν τους κιν­δύνους έχοντας εμπρός τους τέτοιο παράδειγμα;

       Υπάρχει επίσης και ένα πράγμα μυστικό και απόρρητο, που σε μένα φαίνεται πολύ πιστευτό, καθώς και σ’ όλους τους φιλόθεους, ότι δηλαδή κανένας πριν από την παρουσία του Χριστού δεν έφθασε στην τελειότητα, χωρίς να τον βοηθήση σ’ αυτό η πίστις στον Χριστό. Διότι ο Λόγος^{(σημαίνει ο Υιός του Θεού, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος)} ήρθε μεν και μίλησε φανερά αργότερα στον χρόνο που εκείνος διάλεξε, άλλ’ όμως γνωρίσθηκε και προηγουμένως στους καθαρούς στην διάνοια. Αυτό φαίνεται από πολλούς που προ Χριστού ετιμήθηκαν ^{(Όπως π.χ. από τα περιστατικά που συνδέονται με τον Μωυσή. Το θεϊκό πρόσωπο που του εμφανίσθηκε ως φωτιά στην βάτο (Εξοδ. 3,2) για να τον διορίση ελευθερωτή του Ισραηλιτικού λαού, ήταν ο Υιός του Θεού, ο άσαρκος Λόγος. Γι’αυτό ονομάζεται συγχρόνως και «άγγελος Κυρίου» και «Κύριος». Έτσι ερμηνεύουν την περι­κοπή και οι Πατέρες της Εκκλησίας από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους).}

2. Όχι λοιπόν να τους περιφρονήσουμε διότι εμαρτύρησαν πριν από τον σταυρό, αλλά να τους επαινέσουμε διότι εμαρτύρησαν κατά το υπόδειγμα του σταυρού και να τους θεωρήσουμε άξιους εγκωμιαστι­κών λόγων. Αυτό, όχι για να πάρουν κι άλλη δόξα (ποια; αφού οι πρά­ξεις τους είναι ένδοξες), αλλά για να δοξασθούν οι εγκωμιάζοντες και να παρακινηθούν στην αρετή οι ακροατές, καθώς η ανάμνησις θα τους κεντρίζη σε όμοια αγωνίσματα.

Ποιοί ήταν οι Μακκαβαίοι και από που κατάγονταν και ποιο ξεκί­νημα έκαναν στην διαπαιδαγώγησι και μόρφωσί τους ώστε να προο­δεύσουν τόσο πολύ στην αρετή και στην δόξα, και να τιμώνται κάθε έ­τος με πομπές και πανηγύρεις, και να εναποτίθεται ακόμη μεγαλύτερη δόξα από την εξωτερική μέσα στις ψυχές όλων, αυτά θα το δείξη στους φιλομαθείς και φιλόπονους το βιβλίο που γράφει γι’ αυτούς. Αυτό το βι­βλίο φιλοσοφεί για τον λογισμό που πρέπει να είναι αυτοκράτορας των παθών και κυρίαρχος της κλίσεως προς τα δύο μέρη, της αρετής δηλα­δή και της κακίας. Παρουσιάζει και πολλά άλλα μαρτύρια, κυρίως όμως τα κατορθώματα τούτων^{(Εννοεί το Δ’ Μακκαβαίων. Αλλά και στο Β’ γίνεται σχετικός λόγος. Το Β’ Μακκαβαίων αποτελεί βιβλίο του κανόνος της Παλαιάς Διαθήκης που περιγράφει μία φάσι της μακκαβαϊκής επαναστάσεως εναντίον των Σελευκιδών, και παρέχει ενδιαφέ­ροντα για τον μεταγενέστερο Ιουδαϊσμό Ιστορικά και θρησκευτικά στοιχεία. Το Δ’ Μακκαβαίων είναι βιβλίο οικοδομητικού και φιλοσοφικού περιεχομένου – φιλοσοφεί πάνω στον ευσεβή και ηγεμόνα λογισμό που κυριαρχεί στα πάθη – και δεν ανήκει στα κανονικά βιβλία της Γραφής. Ωστόσο λόγω της σπουδαιότητας του τίθεται εν παραρτήματι, στο τέλος της Π. Διαθήκης).}Σε μένα είναι αρκετό να πω τα επόμενα:

3.Εδώ βλέπουμε τον Ελεάζαρο, που αποτελεί την απαρχή των μαρτύρων των προ Χριστού, όπως ήταν μετά τον Χριστό ο Στέφανος, άνδρας Ιερεύς και γέροντας, κατάλευκος στα μαλλιά, λαμπρός και στην φρόνησι. Προηγουμένως προσέφερε θυσίες και προσευχές χάριν του λαού. Τώρα όμως προσφέρει άριστο θύμα στον Θεό τον εαυτό του. Αυτή η προσφορά καθαρίζει όλο το λαό και αποτελεί αίσιο πρόλογο του μαρτυρικού αγώνος, παραίνεσι που εκδηλώνεται και με την ομιλία και με την σιωπή. Προσφέρει ακόμη και τα επτά παιδιά, τον καρπό της δικής του διαπαιδαγωγήσεως, «θυσία ζωντανή, άγια, ευάρεστη στον Θεό»^{(Ρωμ. 12,1)}, από κάθε Ιεροτελεστία του Νόμου λαμπρότερη και καθαρότερη.

Και είναι πάρα πολύ νόμιμο και δίκαιο το να αποδίδουμε στον (πνευματικό) πατέρα τα κατορθώματα των παιδιών.

Εκεί βλέπουμε τα γενναία και μεγαλόψυχα παιδιά, τα ευγενικά βλαστάρια της ευγενούς μητέρας, τους φιλότιμους αγωνιστές της αλή­θειας, τους υψηλότερους από όλους εκείνο τον καιρό του Αντιόχου^{(Κατά την περίοδο που εξουσίασαν οι διάδοχοι του Μ. Αλεξάνδρου, η Παλαι­στίνη με την Συρία και την Νοτιοδυτική Ασία υπαγόταν στους Σελευκίδες. Ένας από αυτούς, ο Αντίοχος Δ’ ο Επιφανής κατά τα έτη 169-168 κ.εξ. εκήρυξε απηνή διωγμό κατά της Ιουδαϊκής θρησκείας. Απαγόρευσε τις θυσίες και την περιτομή, κατάργησε την αργία του Σαββάτου και τις εορτές, έκαψε τα θρησκευτικά βιβλία, ενώ παράλληλα επέβαλε βίαια την ειδωλολατρία, στήνοντας στον Ναό των Ιεροσολύμων και στο ό­ρος Γαριζίν αγάλματα του Δία. Και τον χειμώνα του 1 67 π.χ. έθεσε την Ιουδαϊκή θρη­σκεία εκτός νόμου)}, τους γνήσιους μαθητές του μωσαϊκού νόμου, τους ακριβείς τηρητές των πατροπαράδοτων εθίμων, τους επτά στον αριθμό – αριθμό που εγκωμιάζεται από τους Εβραίους και που τιμάται με το μυστήριο της έβδομης ημέρας της αναπαύσεως. Τα βλέπουμε αυτά τα παιδιά να είναι μία πνοή, να βλέπουν προς το ίδιο σημείο, να γνωρίζουν ένα δρόμο ζωής που είναι ο θάνατος για τον Θεό, να είναι αδέλφια όχι λιγώτερο πνευματικά άπ’ ό,τι σωματικά, να ζηλεύη ο ένας τον άλλον για τον θά­νατο– ω θαυμαστό πράγμα! –να αρπάζουν πριν από την ώρα σαν θη­σαυρούς τα βασανιστήρια, να εκθέτουν σε κίνδυνο την ζωή τους για χάρι του «παιδαγωγού»^{(Όπως ο «παιδαγωγός» δούλος επήγαινε το παιδί του κυρίου του στο σχολείο, έτσι και ο νόμος του Μωυσή ωδηγούσε τον Ισραηλιτικό λαό στον Χριστό, στον μεγά­λο Διδάσκαλο.)}Νόμου, να φοβούνται όχι τόσο τα παρόντα βασανιστήρια, αλλά να επιζητούν τα επόμενα, έχοντας ένα μόνο φόβο να μη κουρασθή ο δήμιος καθώς βασανίζει και αποχωρήσουν μερικοί από αυτούς αστεφάνωτοι, και παρά την θέλησί τους χωρίσουν από τα αδέλφια τους νικώντας νίκη κακή με το να κινδυνεύσουν να μη μαρτυ­ρήσουν.

4. Βλέπουμε εκεί την αποφασιστική και γενναία μητέρα που αγα­πά τα παιδιά της αλλά και τον Θεό συγχρόνως, και που σπαράσσονται τα σπλάγχνα της αντίθετα προς την φύσι. Γιατί δεν λυπόταν τα παιδιά της όταν υπέφεραν, αλλά αγωνιούσε μήπως και δεν μαρτυρήσουν. Ού­τε τόσο λαχταρούσε αυτά που έφυγαν, όσο ευχόταν να προστεθούν σ’ εκείνα και τα υπόλοιπα και γι’ αυτό τα λόγια της αναφέρονταν περισσό­τερο σ’ αυτά, παρά σ’ εκείνα που μετέστησαν. (Και πολύ σωστά) διότι σ’ αυτά, ήταν αμφίβολος ο αγώνας, ενώ σ’ εκείνα εξασφαλίσθηκε το κατάλυμα. Και εκείνα ήδη τα παρέθετε στον Θεό, ενώ αυτά φρόντιζε πως να τα δεχθή ο Θεός.

Ω ανδρεία ψυχή σε γυναικείο σώμα! Ω θαυμαστή και μεγαλόψυχη (πνευματική) πρόοδος! Ω θυσία όμοια με του Αβραάμ, για να μη τολ­μήσουμε και πούμε μεγαλύτερη! Διότι ο μεν Αβραάμ προσφέρει με προθυμία ένα γυιό, έστω κι αν ήταν μονογενής και γεννημένος με υπόσχεσι και φορτωμένος την υπόσχεσι, και που ακόμη περισσότερο έγινε απαρχή, (ξεκίνημα), και ρίζα των θυσιών αυτού του είδους^˙ενώ αυτή η γυναίκα αφιέρωσε στον Θεό ολόκληρο στράτευμα παιδιών. Αυ­τή ενίκησε και μητέρες και Ιερείς όσον αφορά τις θυσίες, διότι προσέ­φερε θύματα πρόθυμα για σφαγή, ολοκαυτώματα λογικά, σφάγια που βιάζονταν να θυσιασθούν. Αυτή έδειχνε τους μαστούς της και θύμιζε την ανατροφή τους και πρόβαλλε τα λευκά μαλλιά και τα γηρατειά της σαν ικεσία. Δεν ζητούσε να σώση την ζωή τους, αλλά τους βίαζε για το μαρτύριο, θεωρώντας κίνδυνο την αναβολή και όχι τον θάνατο.

Αυτή τίποτε δεν την έκαμψε ούτε την εξασθένησε ούτε της λιγόστεψε την τόλμη· ούτε τα προτεινόμενα όργανα εξαρθρώσεως ούτε οι τροχοί που ξεπρόβαλαν ούτε οι τροχαντήρες^{(Οι τροχαντήρες ήταν βασανιστικά όργανα όμοια με τους τροχούς. Με τροχό μαρτύρησαν μεταξύ άλλων ο άγιος Γεώργιος και η αγία Αικατερίνη. Οδυνηρό μαρτύ­ριο)}ούτε οι καταπέλτες ού­τε οι αιχμές των σιδερένιων νυχιών ούτε τα ξίφη που ακονίζονταν ούτε τα καζάνια που έβραζαν ούτε η φωτιά που δυνάμωνε ούτε ο τύραννος που απειλούσε ούτε ο λαός ούτε οι λογχοφόροι που βιάζονταν ούτε τα συγγενικά πρόσωπα που αντίκρυζε, ούτε τα μέλη του σώματος που διασπώνταν ούτε οι σάρκες που ξύνονταν ούτε τα ρυάκια των αιμάτων ούτε η νεότητα που καταστρεφόταν ούτε τα παρόντα δεινά ούτε τα αναμενόμενα λυπηρά. Δεν την έκαμψε ακόμη και εκείνο που για άλλους σε παρόμοιες περιπτώσεις είναι ασήκωτο, ο αργός χρόνος των μαρτυ­ρίων. Γι’ αυτήν τούτο ήταν το πιο ανάλαφρο, διότι απελάμβανε το θέα­μα. Συνέβαινε να αργοπορούν κάπως τα μαρτύρια. Αυτό οφειλόταν όχι μόνο στην ποικιλία των βασανιστηρίων που όλα μαζί τα καταφρονού­σαν, όπως δεν θα καταφρονούσε κάποιος ένα από αυτά, αλλά προσέτι στα πολύμορφα λόγια του διώκτη, ο οποίος άλλοτε έβριζε, άλ­λοτε απειλούσε, άλλοτε εθώπευε. Τι ήθελες και δεν έκανε για να επιτυ­χή αυτά που έλπιζε.

5. Αλλά και οι αποκρίσεις βεβαίως των παιδιών προς τον τύραννο διακρίνονται για τόση σοφία και γενναιότητα, ώστε όλοι οι έπαινοι των άλλων μαζεμένοι να υπολείπωνται αν συγκριθούν με την δική τους εγκαρτέρησι. Αλλά και η εγκαρτέρησίς τους υπολείπεται αν συγκριθή με τα συνετά λόγια τους. Και σ’ αυτούς μόνο συνέβη να υποφέρουν τέτοια βασανιστήρια και να αποκρίνωνται με τόση σοφία στις απειλές του διώ­κτη και στους φόβους που ξεπρόβαλλαν. Και πουθενά δεν νικήθηκαν τα γενναία παιδιά και η γενναιότερη μητέρα. Αυτή αφού αναδείχθηκε ανώτερη από όλους και αφού ανέμειξε το (μητρικό) φίλτρο με την τόλ­μη, προσέφερε τον εαυτό της στα παιδιά εντάφιο δώρο ακολουθώντας τα στον θάνατο. Και πως έγινε αυτό; Προχώρησε θεληματικά στους κινδύνους^{(Η θεληματική ττροσέλευσις της μητέρας προς το μαρτύριο έχει την έννοια να μη εγγίσουν άναγνα χέρια το σώμα της. Στο Δ’ Μακ. 17,1 διαβάζουμε: «Μερικοί από τους στρατιώτες διηγούνταν ότι σαν ήρθε η σειρά της να μαρτυρήση, ρίχτηκε μόνη της στην φωτιά, για να μη εγγίση κανείς το σώμα της» – «ινα μη ψαύσειέ τις του σώματος εαυτής»).}Και με ποια επιτάφια λόγια; Καλά είναι βέβαια και τα λό­για των παιδιών προς τον τύραννο και καλύτερα από καλά. Και γιατί όχι; Με τα λόγια αυτά αντιμετώπισαν και επολέμησαν τον τύραννο. Καλύ­τεροι όμως οι λόγοι της μητέρας που πρώτα ήταν ενθαρρυντικοί και έ­πειτα επιτάφιοι.

Ποιοί λοιπόν είναι οι λόγοι των παιδιών; Γιατί είναι καλό να σας τους θυμίσω για να έχετε παράδειγμα όχι μόνο μαρτυρίου αλλά και λό­γων μαρτύρων σε τούτα τα χρόνια. Του ενός ήταν διαφορετικοί από του άλλου, ανάλογα πως τον εξώπλισε τον καθένα η ομιλία του τυράν­νου ή η σειρά των μαρτυρίων ή η φιλοτιμία της ψυχής. Αν θέλαμε να παρουσιάσουμε τον τύπο των λόγων τους, θα σημειώναμε τα εξής:

–Για μας, ω Αντίοχε και όλοι όσοι παρίστασθε εδώ, ένας είναι βασιλεύς ο Θεός, από τον οποίο δημιουργηθήκαμε και προς τον οποίο θα επιστρέψουμε. Και ένας είναι νομοθέτης ο Μωυσής, τον οποίο δεν θα προδώσουμε ούτε θα προσβάλουμε – το ορκιζόμαστε αυτό στους πολλούς κινδύνους του για την αρετή και στις πολλές θαυματουργίες του – έστω κι αν κάποιος άλλος Αντίοχος μας απειλή σκληρότερα από σένα. Μία για μας είναι ασφάλεια, η τήρησις των εντολών και το να μη καταπέση ο Νόμος με τον οποίο περιτειχιζόμαστε. Μία για μας είναι δό­ξα, το να περιφρονήσουμε κάθε δόξα που συνδέεται με τις μεγάλες σου υποσχέσεις. Ένας είναι για μας πλούτος, τα αγαθά που ελπίζουμε. Και τίποτε για μας δεν είναι φοβερό, παρά το να φοβηθούμε κάτι περισσό­τερο από τον Θεό. Με αυτές τις σκέψεις παραταχθήκαμε και μ’ αυτόν τον τρόπο ωπλισθήκαμε. Με τέτοια παλληκάρια έχεις να κάνης.

» Είναι γλυκός βέβαια τούτος ο κόσμος και η πατρική γη και οι φί­λοι και οι συγγενείς και οι συνομίληκοι και ο μεγάλος τούτος και περι­βόητος Ναός και οι πατροπαράδοτες πανηγύρεις και τα μυστήρια και όλα τα υπόλοιπα, στα οποία εμείς διαφέρουμε από τους άλλους. Πλην όμως αυτά δεν είναι γλυκύτερα από τον Θεό και από τους αγώνες και κινδύνους για την αρετή. Για μας υπάρχει άλλος κόσμος, πολύ υψηλότε­ρος από αυτόν που βλέπουμε και μονιμώτερος. Υπάρχει και άλλη πα­τρίδα η Άνω Ιερουσαλήμ που κανένας Αντίοχος δεν θα την πολιορκήση ούτε θα περιμένη να την υποτάξη, η ισχυρή και άπαρτη. Συγγενείς για μας είναι όλοι οι άνθρωποι που έχουν μέσα τους την θεϊκή πνοή και γεννήθηκαν για την αρετή. Φίλοι μας, οι προφήτες και οι πατριάρχες, από τους οποίους πήραμε και τον τύπο της θρησκείας κι ευσέβειάς μας. Συνομίληκοί μας, όσοι κινδυνεύουν συγχρόνως σήμερα μαζί μας και δείχνουν εγκαρτέρησι. Και από τον Ναό αυτό υπάρχει άλλος πιο μεγα­λοπρεπής, ο ουρανός. Και πανηγύρεις έχουμε τις αγγελικές χοροστασίες. Και μυστήριο ένα μεγάλο και μέγιστο και άγνωστο στους πολλούς έχουμε τον Θεό, προς τον οποίο αναφέρονται και τα εδώ μυστήρια.

6. »Σταμάτα λοιπόν να μας υπόσχεσαι τα μικρά και μηδαμινά. Για­τί δεν θα τιμηθούμε με τα άτιμα ούτε θα κερδίσουμε τα επιζήμια. Δεν θα κάνουμε τόσο άθλιο εμπόριο. Σταμάτα να μας απειλής γιατί θα απει­λήσουμε κι εμείς με την σειρά μας, ότι θα αποδείξουμε την αδυναμία σου και επί πλέον θα σου προβάλουμε κι εμείς βασανιστήρια. Έχουμε κι εμείς κάποια (άλλου είδους) φωτιά με την οποία τιμωρούμε τους διώ­κτες. Έχεις την εντύπωσι ότι πολεμάς με έθνη και πόλεις και πολύ πο­λύ άνανδρους βασιλείς, που άλλοι θα νικήσουν, άλλοι ίσως θα νικηθούν, αφού άλλωστε δεν αγωνίζονται και για τόσο σπουδαία πράγμα­τα.

»Εσύ πολεμάς τον νόμο του Θεού, τις θεοχάρακτες πλάκες, τους πατροπαράδοτους θεσμούς που είναι τιμημένοι από τον λόγο και από τον χρόνο, επτά αδελφούς που τους δένει μία ψυχή που θα στήσουν επτά τρόπαια και θα σε εξευτελίσουν. Πολεμάς επτά αδελφούς που αν τους νικήσης δεν είναι σπουδαίο κατόρθωμα, εάν όμως νικηθής θα αποτελή πολύ μεγάλη εντροπή. Εμείς είμαστε απόγονοι και μαθητές εκείνων που τους οδηγούσε ο στύλος της φωτιάς και της νεφέλης, στους οποίους διαχωριζόταν η θάλασσα και σταματούσε το ρεύμα του ποταμού και ο ήλιος, και έβρεχε (ουράνιο) ψωμί, και που με τα απλωμέ­να χέρια (του Μωυσή) νικώνταν μυριάδες εχθροί χτυπημένοι από την προσευχή (του) εκείνων που νικούσαν θηρία, που δεν τους έκαιγε η φωτιά, που έκαναν πίσω οι βασιλείς θαυμάζοντας την γενναιότητά τους.

»Να πούμε και κάτι γνωστό σε σένα. Είμαστε μαθητές και μύστες του Ελεαζάρου, του οποίου γνώρισες την ανδρεία. Αγωνίσθηκε πρώ­τα ο (πνευματικός) πατέρας. Θα αγωνισθούν κατόπιν τα (πνευματικά) παιδιά του. Έφυγε από την ζωή ο Ιερεύς. Θα φύγουν κατόπιν και τα θύ­ματα. Με πολλά μας φοβίζεις, αλλά είμαστε έτοιμοι για περισσότερα. Και τι θα μας κάνης, ω υπερήφανε, με τις απειλές σου; Και τι θα πάθου­με; Δεν υπάρχει τίποτε ισχυρότερο από αυτούς που είναι έτοιμοι να υποστούν τα πάντα^{(Ωραίο γνωμικό. «Ουδέν ισχυρότερον των πάντα παθείν ετοίμων». Στα κείμε­να του αγίου Γρηγορίου συναντάς πολύ εκλεκτά αποφθέγματα με βάθος νοημάτων και με φραστικό κάλλος. Να, μία πρόχειρη δειγματοληψία: «Κάλλιστον των όντων και υψηλότατον Θεός». «Θεόν φράσαι μεν αδύνατον, νοήσαι δε αδυνατώτερον». «Χριστός εφυγαδεύθη εις Αίγυπτον, αλλά φυγαδεύει τα Αιγυπτίων». «Μικρός είμι και μέγας, τα­πεινός και υψηλός, θνητός και αθάνατος, επίγειος και ουράνιος». «Όναρ εσμέν ούχ ιστάμενον, φάσμα τι μη κρατούμενον, πτήσις ορνέου παρερχομένου, ναυς επί θαλάσ­σης όχνος ουκ έχουσα, κόνις, ατμίς, εωθινή δρόσος, άνθος καιρώ φυόμενον και καιρώ λυόμενον». Επίσης εκείνο που συναντήσαμε πιο πάνω, «φοβερόν ουδέν η το φοβηθήναι τι προ Θεού»).}

»Ω δήμιοι, γιατί καθυστερείτε; Γιατί αναβάλλετε; Γιατί τόσο αρ­γείτε να πάρετε την καλή διαταγή; Που είναι τα ξίφη; Που είναι τα δε­σμά; τα ζητώ γρήγορα. Ας αναφθή περισσότερο η φωτιά, ας γίνουν πιο επιθετικά τα θηρία, πιο περιποιημένα τα στρεβλωτήρια^{(Αυτές οι φράσεις μας φέρνουν στην μνήμη τα λόγια του αγίου Ιγνατίου του Θεοφόρου, πριν φθάση στην Ρώμη για να μαρτυρήση: «Πυρ και σταυρός, θηρίων τε συστάσεις, ανατομαί, διαιρέσεις, σκορπισμοι οστέων, συγκοπή μελών, άλεσμοι όλου του σώματος, κακαί κολάσεις του διαβόλου, έπ’ έμέ ερχέσθωσαν, μόνον ινα Ιησού Χριστού επιτύχω» (από την επιστολή του προς Ρωμαίους).}Ας είναι όλα βασιλικά και περισσότερο πολυτελή. «Εγώ είμαι πρωτότοκος. Θυσίασέ με πρώτο». «Εγώ είμαι τελευταίος. Ας αλλάξη η σειρά». «Ας μπη και κάποιος από τους μεσαίους πρώτος για να τιμηθούμε εξ ίσου όλοι». Αλλά διστάζεις; Μήπως και περιμένεις να αλλάξουμε γνώμη; Σου επα­ναλαμβάνουμε και πολλές φορές θα σου επαναλάβουμε τον ίδιο λόγο: «Δεν πρόκειται να φάμε τα απαγορευμένα από τον Νόμο μας φαγη­τά^{(Ο Αντίοχος Δ’ είχε δώσει διαταγή «έκαστον των Εβραίων κρεών υείων και ειδωλοθύτων αναγκάζειν απογεύεσθαι» (Δ’ Μακ. 5,2). Απαγορευμένα λοιπόν φαγητό εννοεί εδώ το χοιρινό κρέας και τις τροφές που είχαν προσφερθή σε ειδωλολατρικές θυσίες. Στο Β’ Μακ. 6,18 αναφέρεται ότι επίεζαν τον Ελεάζαρο να ανοίξη το στόμα του για να φάη χοιρινό – «αναχανών ηναγκάζετο φαγείν ύειον κρέας»).}Δεν θα υποχωρήσουμε». Πιο γρήγορα θα σεβασθής εσύ τα δικά μας, παρά θα υποταχθούμε εμείς στα δικά σας. Με λίγα λόγια: «Ή να επινοήσης καινούργια βασανιστήρια ή να ξέρης ότι τα περιφρονούμε τα τωρινά».

7. Και αυτά μεν τα έλεγαν στον τύραννο. Όσα δε έλεγαν μεταξύ τους σαν προτροπές, και όσα παρατηρούσες σ’ αυτούς, αποτελούν για τους φιλόθεους ό,τι πιο ωραίο και ιερό και από κάθε θέαμα ή άκουσμα γλυκύτερο. Εγώ τουλάχιστον γεμίζω από αγαλλίασι καθώς τα ενθυ­μούμαι. Βρίσκομαι νοερώς μαζί τους στο μαρτύριο τους και νοιώθω χα­ρά και υπερηφάνεια με αυτή την διήγησι. Πλησίαζε και αγκάλιαζε ο έ­νας τον άλλο. Γινόταν πανήγυρις σαν να είχαν τελεσθή αθλητικά κα­τορθώματα. Εφώναζαν:

–Ας προχωρήσουμε, αδελφοί, στους κινδύνους. Ας προχωρή­σουμε χωρίς αργοπορία, εν όσω βράζει από θυμό εναντίον μας ο τύ­ραννος, μήπως μαλακώση και χάσουμε την σωτηρία. Μας περιμένει πλούσιο τραπέζι. Ας μην απουσιάσουμε. Είναι καλό να συνοικούν οι αδελφοί, να συντρώγουν και να συμπολεμούν. Αλλά το καλύτερο είναι να εκτίθενται μαζί στον κίνδυνο για την αρετή. Εάν το απαιτούσε η περίστασις, θα αγωνιζόμασταν και σωματικά για την πατρική γη και κλη­ρονομιά. Είναι κι αυτός επαινετός θάνατος. Αλλά τώρα που δεν απαιτεί κάτι τέτοιο ο καιρός, ας θυσιάσουμε τα σώματα μας. Πως να το κάνου­με; Κι αν δεν θανατωθούμε τώρα, δεν θα πεθάνουμε κάποτε; Δεν θα υποστούμε τις συνέπειες της γεννήσεως; Ας κάνουμε την ανάγκη φι­λοτιμία. Ας σοφισθούμε τον θάνατο. Ας κάνουμε ατομικό αυτό που εί­ναι κοινό (δηλ. τον θάνατο. Ας αγοράσουμε με τον θάνατο την ζωή^{(Η περικοπή αυτή μας φέρνει στον νου ένα υπέροχο απόσπασμα από την ομι­λία του Μ. Βασιλείου, «εις τους αγίους τεσσαράκοντα μάρτυρας». «Δριμύς ο χειμών, αλλά γλυκύς ο παράδεισος· αλγεινή η πήξις, άλλ’ ηδεία η ανάπαυσις. Μικρόν αναμείνωμεν και ο κόλπος ημάς θάλψει του πατριάρχου. Μιας νυκτός όλον αιώνα ανταλλαξώμεθα. Καυθήτω ο πους, ίνα διηνεκώς μετ’ αγγέλων χορεύη˙ απορρυήτω η χείρ, ινα έχη παρρησίαν προς τον Δεσπότην επαίρεσθαι… Μη εκκλίνωμεν, ω συστρατιώται, μη δώμεν νώτα τω διαβόλω. Σάρκες εισί, μη φεισώμεθα· επειδή δει πάντως αποθάνειν, αποθάνωμεν ίνα ζήσωμεν»).}Ας μη βρεθή κανείς ανάμεσα μας φιλόζωος ούτε άτολμος. Ας δοκιμάση απόγνωσι ο τύραννος ότι θα λυγίση τους άλλους (Ιουδαίους), αντι­μετωπίζοντας τώρα εμάς. Και αυτός βέβαια θα κανονίση την σειρά των βασανιστηρίων, ενώ εμείς θα βάλουμε το τέλος στην σειρά εκείνων που διώκονται. Ας μη φιλονικήσουμε γι’ αυτό από ένθερμο ζήλο. Και ο πρώτος ας ανοίξη στους άλλους τον δρόμο, και ο τελευταίος ας βάλη την σφραγίδα στην άθλησι. Αλλά σ’ όλων μας το μυαλό ας σφηνωθή εξ ίσου η απόφασις να πάρουμε οικογενειακά το στεφάνι (του μαρτυ­ρίου) και κανέναν από μας να μην τον κερδίση ο διώκτης, πράγμα που θα τον κάνη για όλους να καυχάται, βράζοντας από κακία. Ας φανούμε ο ένας αδελφός του άλλου και ως προς την γέννησι και ως προς τον θά­νατο. Και όλοι ας ρίχτουμε στους κινδύνους σαν ένας και ο καθένας αν­τί όλων. Εσύ, ω Ελεάζαρε, ας μας υποδεχθής. Εσύ, ω μητέρα, ας ακολουθήσης. Εσύ, ω Ιερουσαλήμ, θάψε τους νεκρούς σου μεγαλόπρε­πα, αν κάτι περισσεύη για τους τάφους. Διηγήσου την ιστορία μας και δείξε το ευλογημένο πολυάνδριο μνήμα που προήλθε από μία μητρική κοιλιά, στις επόμενες γενεές και στους εραστές σου^{(Εραστές της Ιερουσαλήμ είναι οι ευσεβείς Ισραηλίτες που αγαπούσαν ολό­ψυχα τον Θεό, τον νόμο του και την λατρεία του στον Ναό. Αναγωγικά θεωρείται ως Ιερουσαλήμ, η Χριστιανική Εκκλησία, οπότε αντιστοίχως θα νοηθούν και οι εραστές της).}

8. Αυτά είπαν και έπραξαν οι αδελφοί και διήγειρε ο ένας τον ζήλο του άλλου με λόγια όμοια με δόντια χοίρων^{(«Ως συών οδόντες» λέει το κείμενο. Σύες είναι οι χοίροι. Χτυπητό παράδει­γμα. Τα λόγια παρομοιάζονται με μυτερά δόντια χοίρων. Πολλοί μεταφραστές κατα­νοούν λανθασμένα αυτές τις φράσεις).}Και περίμεναν (τα μαρ­τύρια) με την σειρά της ηλικίας και με ίση προθυμία. Αυτό που ελάμβα­νε χώρα αποτελούσε για τους ομοεθνείς τους αιτία υπερβολικής χαράς και θαυμασμού, ενώ για τους διώκτες αιτία φόβου και καταπλήξεως. Αυτοί που εξεστράτευσαν εναντίον κάθε έθνους, νικήθηκαν τόσο πολύ από την ομοψυχία επτά αδελφών που αγωνίζονταν για την πίστι τους, ώστε να μη τρέφουν πια καλές ελπίδες για τους άλλους (Ιουδαίους).

Και η γενναία τους μητέρα και πραγματικά αντάξια τέκνων με τέ­τοια και τόσο μεγάλη αρετή, το μεγάλο και μεγαλόψυχο ανάθρεμμα του Νόμου, μέχρι τότε ένοιωθε ανάμεικτα χαρά και φόβο και ήταν στο με­ταίχμιο των δύο αυτών παθών χαρά, για την ανδρεία και τα άλλα που έβλεπε φόβο, για το μέλλον και τα φοβερά βασανιστήρια. Και όμοια με όρνιθα που στα πουλάκια της πλησιάζει φίδι ή κάποιος άλλος εχθρός, πετούσε γύρω τους, έβγαζε φωνές, παρακαλούσε, συναγωνιζόταν. Και τι δεν έλεγε; Και τι δεν έκανε προετοιμάζοντάς τους για την νίκη; Άρ­παζε τις σταγόνες από το αίμα, έπιανε τα κομμάτια που ξεσχίζονταν από τα μέλη, προσκυνούσε τα λείψανα. Τον ένα τον μάζευε, τον άλλον τον παρέδιδε, τον τρίτο τον προετοίμαζε^{(Για την μητέρα παρατηρεί ο Ιερός Χρυσόστομος: «Δεν έβλεπε το αίμα που έ­τρεχε, αλλά έβλεπε τα στεφάνια της δικαιοσύνης που πλέκονταν. Δεν έβλεπε τις πλευ­ρές που άνοιγαν, αλλά έβλεπε να οικοδομούνται αιώνια σκηνώματα. Δεν έβλεπε τους δημίους που παρέστεκαν, αλλά τους αγγέλους που τους εκύκλωναν» (ομιλία 1η,ειςτους αγίους Μακκαβαίους). «Η (μητρική) φύσις έκανε μάχη με την (θεία) χάρι, και η νί­κη ήταν της (θείας) χάριτος» – «φύσις εμάχετο χάριτι, και η νίκη της χάριτος ην» (ομιλ. 2α). Η μητέρα μετά το μαρτύριο των παιδιών της «εδόξαζε τον Θεόν, διότι δέχθηκε όλο τον καρπό της κοιλίας της, διότι κανένα δεν αποδοκίμασε, αλλά το ετρύγησε ολόκλη­ρο το δένδρο» (ομιλ. 2α). Τα μαρτυρικά σώματα των επτά παιδιών ο Χρυσορρήμων τα παρομοιάζει με στεφάνι και το σώμα της μητέρας που προστέθηκε σ’ αυτά με πολυτιμότατο πετράδι – «καθάπερ στεφάνω τινι τιμαλφέστατος λίθος» (ομιλ. 1η).Απαράμιλλοι είναι οι άγιοι Πατέρες μας, όταν εγκωμιάζουν τους Αγίους).}

Φώναζε δυνατά σε όλους:

–Μπράβο, παιδιά μου! Μπράβο, γενναίοι μου! Μπράβο εσείς που, με σώμα, μοιάζετε σχεδόν με ασώματους! Μπράβο υπερασπιστές του Νόμου και των γηρατειών μου και της πόλεως που σάς ανέθρεψε και σάς ωδήγησε σε τόση αρετή! Λίγο ακόμη και νικήσαμε. Κουράσθη­καν οι βασανιστές· το μόνο που με φοβίζει. Λίγο ακόμη και εγώ θα εί­μαι καλότυχη ανάμεσα στις μητέρες κι εσείς καλότυχα ανάμεσα στους νέους. Αλλά αγαπάτε με πόθο την μητέρα; Δεν πρόκειται να χωρισθώ. Σάς το υπόσχομαι. Δεν αποστρέφομαι καθόλου τα παιδιά μου.

9. Όταν τους είδε όλους τελειωμένους με το μαρτύριο^{(Ο Ιερός Χρυσόστομος, σχετικά με την εικόνα που παρουσιάζουν τα επτά μαρτυρικά σώματα, παρατηρεί: «Μόλις μαρτύρησε και ο έβδομος, συμπληρώθηκε η επτάχορδη σιωπηλή κιθάρα των μαρτύρων» (ομιλ. 3η, εις τους άγ. Μακκαβαίους)}και έ­νοιωθε ασφάλεια με την συμπλήρωσι του αριθμού των μαρτύρων, ανύψωσε πολύ χαρούμενη το κεφάλι της, σαν κάποιος Ολυμπιονίκης και με ανεβασμένο το φρόνημα και τεντωμένα τα χέρια ανεβόησε δυ­νατά και επίσημα;

–Σ’ ευχαριστώ, άγιε Πατέρα και σένα Νόμε, που μας διδάσκεις και μας εκπαιδεύεις, και σένα, πατέρα μας Ελεάζαρε, που μαρτύρησες πριν από τα (πνευματικά) σου τέκνα, διότι δεχθήκατε τους καρπούς των μητρικών μου ωδίνων. Σας ευχαριστώ διότι έγινα μητέρα πιο ιερή και ευλογημένη άπ’ όλες τις μητέρες. Τίποτε δεν άφησα στον κόσμο. Όλα τα παρέδωσα στον Θεόν. Του παρέδωσα τους θησαυρούς μου, τις ελ­πίδες των γηρατειών μου. Πόσο μεγαλόπρεπα έχω τιμηθή! Πόσο τέ­λεια έχω γηροκομηθή! Έχω λάβει, παιδιά μου, τον μισθό για τα τρο­φεία. Σάς είδα να αγωνίζεσθε για την αρετή, όλους σάς αντίκρυσα με το στεφάνι της νίκης. Τους δημίους τους βλέπω σαν ευεργέτες. Σχεδόν ευγνωμονώ τον τύραννο για την σειρά, που με φύλαξε τελευταία για το μαρτύριο. Έτσι αφού σαν σε θέατρο παρουσίασα πρώτα τα παιδιά μου και αφού μαρτύρησα μαζί με το καθένα, με αίσθημα ολοκληρωμένης ασφάλειας θα ακολουθήσω τα ολοκληρωμένα θύματα. Δεν θα μαδήσω τα μαλλιά μου, δεν θα κομματιάσω τον χιτώνα μου, δεν θα ξεσχίσω με τα νύχια τις σάρκες μου, δεν θα ξεσπάσω σε μοιρολόγι, δεν θα φωνά­ξω μοιρολογίστρες, δεν θα κλεισθώ στο σκοτάδι για να κάνω και τον αέρα να θρηνή μαζί μου, δεν θα περιμένω παρηγορητές, δεν θα παρα­θέσω τραπέζι πένθιμο. Αυτά, ταιριάζουν σε μη ευγενείς μητέρες που είναι μόνο κατά σάρκα μητέρες, που φεύγουν από την ζωή τα παιδιά τους χωρίς να συνδέεται η αναχώρησις αυτή με κάποια ένδοξη Ιστορία.

»Για μένα, ω φίλτατα παιδιά μου, δεν πεθάνατε, αλλά γίνατε ώρι­μοι καρποί. Δεν χαθήκατε, αλλά αλλάξατε τόπο. Δεν υποστήκατε ξέσχισμα, αλλά σύμπτηξι. Δεν σάς άρπαξε άγριο θηρίο, δεν σάς καταπόντισε το κύμα, δεν σάς αφάνισε ληστής, δεν σάς διέλυσε αρρώστεια, δεν σάς κατέστρεψε πόλεμος ή κάτι άλλο μικρό ή μεγάλο από τα ανθρώπινα. Αν κάτι τέτοιο σάς συνέβαινε, θα θρηνούσα και μάλιστα υπερβολικά. Τότε θα φαινόμουνα φιλότεκνη από τα δάκρυα, όπως τώρα από το ότι δεν δακρύζω. Κι αυτά τότε τα δάκρυα θα ήταν ασήμαντα. Τότε πρα­γματικά θα θρηνούσα, όταν με κακό τρόπο θα είχατε σώσει την ζωή σας, όταν θα είχατε νικηθή στα βασανιστήρια, όταν κάποιον από σάς θα τον είχαν νικήσει όπως τώρα νικήθηκαν οι διώκτες.

»Αλλά τώρα όλα είναι έπαινος, χαρά, δόξα, χοροί, ευθυμίες σ’ όσους υπολείφθηκαν. Εγώ βέβαια προστίθεμαι στην θυσία σας. Θα κα­ταταγώ μαζί με τον Φινεές^{(Ο ζηλωτής Ιερεύς Φινεές στα χρόνια του Μωυσή αντέδρασε στην ηθική πτώσι των Ισραηλιτών που παρεσύρθησαν από τις Μαδιανίτισσες. Χρησιμοποίησε το δό­ρυ του για να τιμωρήση προκλητική ανήθικη πράξι. Ο ζήλος του έγινε δεκτός από τον Θεό και σταμάτησε το θανατικό που είχε ξεσπάσει από θεϊκή οργή στο Ισραηλιτικό στρατόπεδο. Πρβλ. Αριθμ. 25, 114).}Θα δοξασθώ μαζί με την Άννα^{(Η δικαία Άννα είναι η μητέρα μεγάλου άγιου της Π. Διαθήκης. Αφού με προσευχή λύθηκε η στειρότητά της και απέκτησε τον Σαμουήλ, τον αφιέρωσε τριετή στον Θεό. Πρβλ. Α’ Βασιλ. 1, 128)}.(Υπερτερώ από αυτούς) γιατί ο μεν (Φινεές) είναι ένας, ενώ εσείς τό­σοι πολλοί ζηλωταί που εφονεύσατε με (πνευματικό) δόρυ όχι σωματι­κή, αλλά ψυχική πορνεία. Και η μεν (Άννα) προσέφερε στον Θεό ένα παιδί θεόσδοτο και σε βρεφική ηλικία, ενώ εγώ επτά άνδρες και μάλι­στα με την θέλησί τους. Ας μου συμπλήρωση και ο Ιερεμίας τον επιτά­φιο λόγο μου, όχι όμως θρηνώντας, αλλά εγκωμιάζοντας όσιο θάνατο: «Ελάμψατε περισσότερο από το χιόνι, στερεοποιηθήκατε περισσότερο από το γάλα που γίνεται τυρί, έλαμψε περισσότερο από ζαφείρι η ομά­δα σας»^{(Θρην. 4,7)}που για τον Θεό γεννήθηκε και στον Θεό προσ­φέρθηκε.

»Τι απομένει; Πρόσθεσε με και μένα, ω τύραννε, στα παιδιά μου, εάν μπορή να ιδή κανείς και από τον εχθρό χάρι, για να γίνη ενδοξότερο το ανδραγάθημά σου. Μακάρι και να μπορούσα να δοκίμαζα όλα τα μαρτύρια, για να αναμείξω τα αίματά μου με τα αίματά τους και τις σάρ­κες τους με τις γέρικες σάρκες μου. Για χάρι των παιδιών αγαπώ και τα βασανιστήρια. Αν, ω τύραννε, δεν γίνη αυτό, ας ρίξη τουλάχιστον την σκόνη μου στην σκόνη τους και ας μας υποδεχθή ένας τάφος. Μη αρνηθής ισότιμο θάνατο στους ισότιμους κατά την αρετή.

»Χαίρετε, μητέρες! Χαίρετε παιδιά! Έτσι να ανατρέφετε τα παι­διά που γεννήσατε. Έτσι να τα ανατρέφετε. Καλό παράδειγμα σάς δώ­σαμε. Να άγωνίζεσθε».

10. Αυτά έλεγε και προσέθετε τον εαυτό της στα παιδιά της. Με ποιο τρόπο; Καταδικάσθηκε στην φωτιά. Και ώρμησε σ’ αυτήν σαν σε νυφικό θάλαμο, χωρίς να περιμένη τους δημίους που θα την ωδηγούσαν, για να μην εγγίση αμαρτωλό σώμα το αγνό και γενναίο σώμα της^{(Φαίνεται ότι δεν κάηκε πολύ το σώμα της, αφού αναφέρεται στα Ιερά λείψανα που φύλαγαν οι Χριστιανοί. Όπως σημειώσαμε ότιτο λείψανο της σήμερα σώζεται ολόκληρο στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως)}.

Έτσι (με το μαρτύριο) ο Ελεάζαρος απόλαυσε την Ιερωσύνη. Αυ­τός που εμυήθηκε τα επουράνια μυστήρια και εμύησε άλλους σ’ αυτά. Αυτός που δεν άγιασε τον Ισραηλιτικό λαό με εξωτερικούς ραντισμούς, αλλά με το δικό του αίμα. Αυτός που ετέλεσε σαν τελευταίο μυ­στήριο τον θάνατο του.

Έτσι (με το μαρτύριο) τα παιδιά απόλαυσαν τα νειάτα τους, μη υποκύπτοντας στις ηδονές, αλλά κυριαρχώντας στα πάθη και εξαγνί­ζοντας το σώμα τους και πηγαίνοντας στην χώρα της απαθείας.

Έτσι (με το μαρτύριο) η μητέρα απόλαυσε την πολυτεκνία της. Και όσο ζούσαν τα παιδιά της καυχιόταν γι’ αυτά. Και τώρα που έφυγαν αναπαύθηκε μαζί τους, αφού παρουσίασε στον Θεό τα παιδιά που γέν­νησε στον κόσμο, και αφού παράλληλα προς τις ωδίνες του τοκετού αρίθμησε τα μαρτύρια, και αφού είδε την ίδια σειρά των γεννήσεων στους θανάτους. Διότι το μαρτύριο κράτησε από το πρώτο παιδί μέχρι το τελευταίο. Όπως τα κύματα της αγριεμένης θάλασσας έρχονται το ένα μετά το άλλο, έτσι και τα παιδιά, το ένα μετά το άλλο παρουσίαζε την αρετή του και έδειχνε μεγαλύτερη προθυμία στα βασανιστήρια, χαλυβδώνοντας τον εαυτό του με το παράδειγμα του προηγουμένου. Ο τύραννος το έβλεπε καλό το ότι δεν είχε περισσότερα παιδιά, γιατί τότε θα αποχωρούσε περισσότερο κατησχυμμένος και νικημένος. Και τότε για πρώτη φορά γνώρισε ότι τα όπλα δεν τον έκαναν πανίσχυρο, αφού επετέθηκε σε άοπλα παιδιά, ωπλισμένα μόνο με ένα όπλο, την ευσέ­βεια, που είχαν περισσότερη προθυμία να υφίστανται τα μαρτύρια από όση είχε εκείνος στο να τα ετοιμάζη.

11. Τούτο το κατόρθωμα είναι θυσία πιο ασφαλισμένη και πιο μεγαλοπρεττής από εκείνη του Ιεφθάε^{(Ο Ιεφθάε, κριτής επί έξι έτη του Ισραηλιτικού λαού, άνθρωπος ισχυρός πί­στεως που ενίκησε τους Αμμωνίτες και επανέκτησε είκοσι Ισραηλιτικές πόλεις, εθυσίασε την μονάκριβη θυγατέρα του στον Θεό, διότι είχε τάξει, αν νικούσε τους εχθρούς, να θυσιάση το πρώτο πρόσωπο που θα έβγαινε από το σπίτι του – για τα χρόνια εκείνα της Π. Διαθήκης δεν ήταν εντελώς παράξενο και ασυνήθιστο η ανθρω­ποθυσία. Το τάξιμο, όσο φοβερό κι αν ήταν, είχε τον ηρωισμό να το εκπλήρωση (Κριτ. 11, 30-40),}γιατί δεν ανάγκαζε σ’ αυτό, όπως εκεί η θερμότητα της υποσχέσεως που δόθηκε (από τον Ιεφθάε) και ο πόθος μιας νίκης που δεν την έλπιζαν. Εδώ αντίθετα η ιερουργία έγινε με την θέλησι των ίδιων των παιδιών και με μόνο μισθό τις (μετά θάνατον) ελπίδες.

Τούτο το κατόρθωμα δεν είναι ολιγώτερο ένδοξο από εκείνο του Δανιήλ που ρίχθηκε τροφή στα λιοντάρια και με την έκτασι των χεριών (σε προσευχή) ενίκησε τα θηρία. Τούτο το κατόρθωμα δεν έρχεται δεύτερο σε σύγκρισι με εκείνο των (τριών) νέων στην Ασσυρία, που άγγελος τους δρόσισε στην φω­τιά, αφού δεν κατεπάτησαν τον Νόμο των Πατέρων τους ούτε δέχθη­καν τροφή βέβηλη και μολυσμένη.

Τούτο το κατόρθωμα, σε σύγκρισι με τα κατοπινά των μαρτύρων του Χριστού, δεν υπολείπεται σε δόξα. Διότι εκείνοι, όπως το είπα στην αρχή, είχαν παράδειγμα το αίμα του Χριστού και το ακολουθούσαν. Επί πλέον αυτός που τους ωδηγούσε σ’ αυτά τα κατορθώματα ήταν Θεός που τόσα μεγάλα και παράδοξα πρόσφερε για μας· ενώ σ’ αυτούς δεν υπήρχαν τόσα και τέτοια υποδείγματα αρετής.

Την εγκαρτέρησι τούτων την εθαύμασε όλη η Ιουδαία και σαν να είχε αυτή στεφανωθή αγαλλόταν και σηκωνόταν όρθια από χαρά. Διότι ήταν αυτός αγώνας και μάλιστα ο μέγιστος που μέχρι τότε βρήκε την πόλι. Θα κρινόταν εκείνη την ημέρα εάν θα κατεπατείτο ο Νόμος ή εάν θα δοξαζόταν. Για όλο το Εβραϊκό έθνος η υπόθεσις αυτού του αγωνί­σματος βρισκόταν στην κόψη του ξυραφιού.

Και ο Αντίοχος εθαύμασε, και μετέβαλε έτσι σε θαυμασμό την απειλή. Ξέρουν και οι εχθροί να θαυμάζουν την ανδρεία των ανδρών, όταν μετά την λήξι του θυμού κρίνεται μόνη της η (γενναία) πράξις. Έ­φυγε λοιπόν άπρακτος, αφού εξετίμησε την στάσι του πατέρα του Σελεύκου^{(Πρόκειται για τον Σέλευκο Δ’ τον Φιλοπάτορα (1871 75) γυιό του Αντίοχου Γ’ του Μεγάλου. Επί των ημερών του το μεγάλο κράτος των Σελευκιδών έχασε πολλές από τις ανατολικότερες επαρχίες, αντιμετώπιζε προβλήματα κατακερματισμού και είχε μεγάλα χρέη προς τους Ρωμαίους. Εσέβετο την Ιουδαϊκή θρησκεία μέχρι σημείου να την ενισχύη και οικονομικά. Με την υποκίνησι όμως ασεβούς Ιουδαίου επεχείρησε να αφαιρέση τους θησαυρούς του Ιουδαϊκού Ναού, στέκοντας εκεί τον στρατηγό του Ηλιόδωρο, αλλά η αποστολή απέτυχε κατόπιν «άνωθεν» τιμωρίας του στρατηγού με αόρατα μαστίγια. Ο Ηλιόδωρος ανήγγειλε στον Σέλευκο: «Εάν έχης κανένα εχθρό ή επίβουλο στείλε τον στα Ιεροσόλυμα και θα τον πάρης πίσω μαστιγωμένο, αν βέβαια γλυτώση τον θάνατο. Σ’ αυτόν τον τόπο υπάρχει στ’ αλήθεια κάποια δύναμις Θεού. Αυ­τός που κατοικεί στον ουρανό, εποπτεύει και προστατεύει αυτόν τον τόπο και εξοντώ­νει με χτυπήματα όσους πηγαίνουν να κάνουν κακό» (Β’ Μακ. 3,38-40). Αυτά τα γεγο­νότα έκαναν τον Σέλευκο να μη παρενοχλή τους Ιουδαίους στην θρησκευτική τους ζωή)}που ετίμησε το (Ιουδαϊκό) έθνος και έδειξε μεγαλοψυχία προς τον Ναό και αφού αντίθετα τον Σίμωνα^{(Ο «δυσσεβής» Σίμων ήταν Ιουδαίος και είχε το αξίωμα του «προοτάτου» του Ναού (ανώτατος υπάλληλος του Ναού). Προσπαθούσε να καλοπιάνη τους Σελευκίδες κατακτητές, χωρίς να υπολογίζη το κακό που έκανε στην θρησκεία του. Αυτός τους παρακίνησε να πάρουν τα χρήματα του Ναού. Αυτός αργότερα έκανε αρχιερέα τον αδελφό του Μενέλαο, ελεεινό πρόσωπο που με την διαγωγή του προξένησε αφόρητη θλίψι στους ευσεβείς Ιουδαίους. Πρβλ. Β’ Μακ. κεφ. 3ο και 4ο )}που τον παρεκίνησε σε αντίθετη ενέργεια τον κατηγόρησε πολύ σαν αίτιο της απανθρωπιάς (που έδειξε) και του εξευτελισμού (που υπέστη).

12.Αυτούς ας μιμηθούμε και οι Ιερείς και οι μητέρες και τα παι­διά. Οι Ιερείς (ας το κάνουν αυτό) προς τιμήν του Ελεαζάρου του πνευ­ματικού πατέρα, ο οποίος με λόγια και έργα έδειξε το άριστο. Οι μητέ­ρες, προς τιμήν της γενναίας μητέρας, αγαπώντας αληθινά τα παιδιά τους και προσφέροντάς τα στον Χριστό, ώστε να αγιασθή και ο γάμος από μία τέτοια θυσία. Και τα παιδιά, δείχνοντας ευλάβεια προς τα ιερά αυτά παιδιά, μη δαπανώντας τα νειάτα τους στα αισχρά πάθη, αλλά στην πάλη εναντίον των παθών, και αντιμετωπίζοντας ανδρικά τον κα­θημερινό Αντίοχο που πολεμά με όλα τα μέλη του σώματος και κατα­διώκει με ποικίλους τρόπους^{(Ο «καθ’ ημέραν Αντίοχος ο πάσι μέλεσι πολέμων και διαφόρως διώκων» είναι ο διάβολος. Στους αισθητούς εχθρούς του Θεού της Π. Διαθήκης διακρίνουμε τύ­πους και εικόνες του αοράτου εχθρού των Χριστιανών, του λαού της Κ. Διαθήκης. Έτσι ομιλούμε για νοητό Φαραώ και για νοητούς Φιλισταίους και Ασσυρίους και Βαβυλωνίους)}.

Ποθώ να βλέπω αθλητές κάθε εποχή και με κάθε τρόπο σε κάθε φύλο και ηλικία, η οποία και φανερά πολεμείται και κρυφά υφίσταται επιβουλές. Ποθώ να ενισχύωνται και με τα παλαιά διηγήματα και με τα νέα και να συγκεντρώνουν τα πλέον ωφέλιμα σαν τις μέλισσες (που συγκεντρώνουν το νέκταρ) για να φτιάξουν την γλυκεία κηρήθρα.

Έτσι λοιπόν και με την Παλαιά Διαθήκη και με την Νέα θα ευδο­κίση σε μας ο Θεός, που δοξάζεται στον Υιό και στο Άγιο Πνεύμα, που γνωρίζει τους δικούς του και γνωρίζεται από τους δικούς του, που ομο­λογείται και ομολογεί (Ματθ. 10,32), που δοξάζεται και δοξάζει, δια του Χριστού, στον οποίο ανήκει η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων.
Αμήν.
 από το βιβλίο αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλη, ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ, http://www.egolpion.com

Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου

Να εύχεσθε για την γενική εξωφρενική κατάσταση όλου του κόσμου, να λυπηθή ο Χριστός τα πλάσματά Του, γιατί βαδίζουν στην καταστροφή. Να επέμβη θεϊκά στην εξωφρενική εποχή που ζούμε, γιατί ο κόσμος οδηγείται στην σύγχυση, στην τρέλλα και στο αδιέξοδο. Τί μας περιμένει δεν ξέρουμε. Όλη αυτή η κατάσταση που επικρατεί, το δείχνει.
Γι’ αυτό, για έναν λόγο παραπάνω τώρα, πρέπει να στηριχθούμε πιο πολύ στην προσευχή και να πολεμήσουμε το κακό με την προσευχή. Η μόνη λύση αυτή είναι. Να παρακαλούμε τον Θεό να λυπηθή τα πλάσματα Του – αν και δεν είμαστε για να μας λυπηθή.

Να έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη». «Την πάσαν ελπίδα μου εις σε ανατίθημι ».

Ο Καλός Θεός μας δίνει πλούσιες τις ευλογίες Του. Να μη δείχνουμε αχαριστία και Τον παροργίζουμε, γιατί έρχεται «η οργή του Θεού επί τους υιούς της απειθείας» –μή γένοιτο.

Τα βιβλία των Μακκαβαίων να τα διαβάσετε όλα. Είναι πολύ δυνατά.

Μη φοβάσθε. Περάσαμε σαν έθνος τόσες μπόρες και δεν χαθήκαμε, και θα φοβηθούμε την θύελλα που πάει να ξεσπάση; Ούτε και τώρα θα χαθούμε. Ο Θεός μας αγαπά. Ο άνθρωπος έχει μέσα του κρυμμένη δύναμη για ώρα ανάγκης. Θα είναι λίγα τα δύσκολα χρόνια. Μια μπόρα θα είναι.”

Ο Πατήρ Παΐσιος λυπόταν που η Ελλάδα δεν είχε ηγέτες «Μακκαβαίους» με ιδανικά, ανιδιοτέλεια, παλληκαριά και θυσία. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγους που την 1η Αυγούστου του 1984 (π.η.), μνήμη των Αγίων Επτά Παίδων, των Μακκαβαίων, έγραψε ένα κείμενο για τον ήρωα στρατηγό Μακρυγιάννη, τον οποίο, ύστερα από την έκδοση του βιβλίου του «Οράματα και θάματα», άλλοι τον έλεγαν άγιο, άλλοι θρησκόληπτο και άλλοι πλανεμένο. Με το κείμενο αυτό ο Πατήρ Παίσιος εξέφραζε την μεγάλη του λύπη, διότι σε αυτήν την τόσο δύσκολη εποχή ορισμένοι πετούσαν «λεκέδες στον λευκό χιτώνα του Μακρυγιάννη», αντί να προσπαθούν να ωφεληθούν από τα λόγια αυτού του ήρωα που «αγωνίστηκε περισσότερο από κάθε άλλον για την απελευθέρωση της Πατρίδος μας από τον βάρβαρο τουρκικό ζυγό, και στην συνέχεια αγωνίσθηκε με θείον ζήλο, για να μην υποδουλωθούμε πνευματικά στους Φράγκους».
Απόσπασμα από το βιβλίο: «Ο Άγιος Παίσιος ο Αγιορείτης», έκδοση Ιερόν Ησυχαστήριον «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Βασιλικά Θεσσαλονίκης 2015

***

Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο εραστής της ησυχίας, ο ευαίσθητος ποιητής, ο υψιπέτης Θεολόγος, ο πολύτιμος και ιερός φίλος
https://iconandlight.wordpress.com/2019/01/24/%CE%AC%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B3%CF%81%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CE%B8%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%82-%CF%84/

Να συμπάσχεις και να συμπαθείς εκείνους που πολεμούνται. αββάς Απολλώς
https://iconandlight.wordpress.com/2018/01/24/%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%B1%CE%B8%CE%B5%CE%AF%CF%82-%CE%B5%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%BF/

Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αν δεν ήμουν δικός Σου, Χριστέ μου, θά’μουν, αδικημένος.
https://iconandlight.wordpress.com/2020/01/24/%ce%ac%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%82-%ce%b3%cf%81%ce%b7%ce%b3%cf%8c%cf%81%ce%b9%ce%bf%cf%82-%ce%bf-%ce%b8%ce%b5%ce%bf%ce%bb%cf%8c%ce%b3%ce%bf%cf%82/

Στις μέρες μας πέφτει μεγάλο κόσκινο. Να ‘ρθει ένας αέρας να τους πάρει όλους αυτούς, να αναστήσει ο Θεός Μακκαβαίους. Όσιος Παΐσιος Αγιορείτης.
https://iconandlight.wordpress.com/2018/11/13/%cf%83%cf%84%ce%b9%cf%82-%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%b5%cf%82-%ce%bc%ce%b1%cf%82-%cf%80%ce%ad%cf%86%cf%84%ce%b5%ce%b9-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%ac%ce%bb%ce%bf-%ce%ba%cf%8c%cf%83%ce%ba%ce%b9%ce%bd%ce%bf-%ce%bd/

Απολυτίκιον Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Ήχος α’.

Ο ποιμενικός αυλός της θεολογίας σου, τας των ρητόρων ενίκησε σάλπιγγας• ως γαρ τα βάθη του Πνεύματος εκζητήσαντι, και τα κάλλη του φθέγματος προσετέθη σοι. Αλλά πρέσβευε Χριστώ τω Θεώ, πάτερ Γρηγόριε, σωθήναι τας ψυχάς ημών.

Ήχος δ’
Ως γενναίον εν Μάρτυσιν

Και το ειδός σου τίμιον, η μορφή τε αιδέσιμος, Ιερέ Γρηγόριε, διά τούτό σε, χαρμονικοίς μελωδήμασι, τιμώμεν και λέγoμεν. Χαίροις άστρον νοητόν, καταυγάζον τα πέρατα, τη λαμπρότητι, των σοφών σου ρημάτων, χαίροις σάλπιγξ, η κηρύττουσα τω κόσμω, τού Ιησού τα εντάλματα.

Τη σφενδόνη των λόγων σου των ενθέων θεόπνευστε, κραταιώς πανένδοξε εσφενδόνησας, καθάπερ λύκον τον Άρειον, και πόρρω εδίωξας, εκ της ποίμνης τού Χριστού, ο Ποιμήν ο πανάριστος, τα σα πρόβατα, περιθάλπων τη χλόη της Τριάδος, διά τούτό σε τιμώμεν Ποιμήν Ποιμένων Γρηγόριε.

Εις τα άνω βασίλεια, ανελθών ως επόθησας, αμοιβάς των πόνων σου νύν απέλαβες, παρά Χριστού τού Παντάνακτος, παμμάκαρ Γρηγόριε, ου ενώπιον εστώς, ημών Πάτερ μνημόνευε, των τελούντων σου, την υπέρλαμπρον, μνήμην, όπως τούτων, και ημείς αξιωθώμεν, οι τον Χριστόν Θεόν σέβοντες.

Ήχος πλ. α’
Χαίροις ασκητικών αληθώς

Χαίροις ο ποταμός του Θεού, ο αεί πλήρης των υδάτων της χάριτος, ο πάσαν ευφραίνων πόλιν, του Βασιλέως Χριστού, τοις ενθέοις λόγοις και διδάγμασι, τρυφής ο χειμάρρους, το ανεξάντλητον πέλαγος· ο των δογμάτων, ακριβής φύλαξ έννομος· ο θερμότατος, της Τριάδος υπέρμαχος, όργανον το του Πνεύματος, ο νούς ο εγρήγορος· εύηχος γλώσσα το βάθος, το των Γραφών ερμηνεύουσα, Χριστόν νυν δυσώπει, ταίς ψυχαίς ημών δοθήναι, το μέγα έλεος.

Δόξα… Ήχος πλ. δ’

Τας καρδίας των πιστών, γεηπονών τη γλώσση σου Γρηγόριε, ευσεβείας εν αυταίς, αειθαλείς εβλάστησας καρπούς τω Θεώ, τας ακανθώδεις αιρέσεις πρόρριζον εκτεμών, και κοσμών τους λογισμούς καθαρότητι. Διό δεχόμενος ημών τα εγκώμια, η θεία λύρα, ο γρήγορος οφθαλμός, των ποιμένων ο Ποιμήν, ο των λύκων αγρευτής, πρέσβευε εκτενώς, Θεολόγε τω Λόγω, υπέρ των ψυχών ημών.

Κανών β’, Ωδή ε’, του Αγίου Ήχος α’
Ο Ειρμός «Θεός ων ειρήνης, Πατήρ οικτιρμών

Ηράσθης της όντως, σοφίας Θεού, και των λόγων το κάλλος ηγάπησας, και πάντων προτετίμηκας, τερπνών των επί γης· διό σε τω στεφάνω, Παμμάκαρ των χαρίτων, ευπρεπώς εκόσμησε, και θεολόγον απειργάσατο.

Γνωστώς συ τον Όντα, ως πάλαι Μωσής, καθοράν θεορρήμον επόθησας, και τούτου τα οπίσθια, τη πέτρα σκεπασθείς, ιδείν κατηξιώθης, και πέλαγος της θείας, εμυήθης ουσίας, ακαταλήπτως φανερούμενον.

Κοντάκιον. Ήχος γ. Η Παρθένος σήμερον.

Θεολόγω γλώττη σου, τας συμπλοκάς των ρητόρων, διαλύσας ένδοξε, ορθοδοξίας χιτώνα, άνωθεν εξυφανθέντα την Εκκλησίαν, εστόλισας’ όν και φορούσα, συν ημίν κράζει, τοις σοίς τέκνοις, Χαίροις Πάτερ, θεολογίας ο νους ο ακρότατος. (Μιλώντας για τον Θεό και κηρύττοντας με τη γλώσσα σου, διέλυσες τις περιστροφές και τα ρητορικά σχήματα των ρητόρων, ένδοξε. Στόλισες δε την εκκλησία με τον ουρανούφαντο χιτώνα της ορθοδοξίας. Αυτόν τον χιτώνα φορώντας η εκκλησία σου ψάλλει μαζί με μας, τα τέκνα της: Χαίρε πάτερ, ο νους ο ανώτερος από όλους στη θεολογία.)

Ο Οίκος. Την Εδέμ Βηθλεέμ.

Εκ της θεολογικής, και υψηλής σοφίας σου, έμπλησον μου τον νουν, τον πτωχόν και ταλαίπωρον, όπως ανυμνήσω τον βίον σου Πάτερ, ου γαρ ισχύσω λόγον προσάξαι σοι, ειμή συ παράσχης μοι λόγον και γνώσιν, ισχύν και σύνεσιν’ όπως εκ των σων τα σα προσφέρω σοι, και εκ του πλούτου των αρετών σου, εκείθεν έχω αφορμάς, και στεφανώσω την σεπτήν και Αγίαν κορυφήν σου, συν τοις πιστοίς ανακράζων’ Χαίροις Πάτερ, θεολογίας ο νους ο ακρότατος.

iconandlight.wordpress.com