Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Μιχαήλ Μανωλόπουλος
Όταν κάποιος έχει άγια και αναμάρτητη ζωή, η διανοητική γνώση
μπορεί να παράγει θαυμάσιους καρπούς. Αντιθέτως, μία γνώση χωρίς
αγάπη δεν μπορεί να σώσει τον άνθρωπο1.
Σε άρθρο του Πασχάλη Κιτρομιλήδη διαβάζουμε σε ένα κείμενο του 1810 ακραίων
«διαφωτιστών» την προσπάθειά τους να γελοιοποιήσουν και να διακωμωδήσουν το
φαινόμενο των νεομαρτύρων:2 «…Δυσχεραίνουσιν οι Άγιοι (Αρχιερείς) όταν βλέπουσι
εκδιδόμενα εις φως βιβλία επιστημονικά και φιλολογικά, τα οποία φωτίζουσι το γένος.
Ως φαίνεται, δεν εχόρτασαν ούτοι από Συναξάρια και Μαρτυρολόγια, Νέους
Παραδείσους και Όρμους σωτηρίους, Ορθοδοξίας Πηδάλια, Λαυσαϊκά, Ασκητικά και
άλλας σαπρολογίας, με τα οποία οι μελανοφόροι και μελανόψυχοι απεζόφωσαν το
γένος…». Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, κατά κόσμον Νικόλαος Καλλιβούρτζης
(1749-1809)3, χωρίς να αγνοεί «επιστημονικά και φιλολογικά βιβλία της εποχής του»,
συγγράφει «Συναξάρια και Μαρτυρολόγια, και Ορθοδοξίας Πηδάλια, και Ασκητικά».
α΄ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
«…Μικρός δε όντας έμαθεν εις την πατρίδα του, η οποία καλείται Χώρα, από έναν
ιερέα της γειτονίας αυτού τα κοινά γράμματα, όστις και τον εσυλλειτουργούσε μεν τας
καθημερινάς…» 4 . Όπου προφανώς το ρήμα «εσυλλειτουργούσε», αναφέρεται στην
απαραίτητη βοήθεια ενός λαϊκού για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, βοήθεια και ως
παρουσία, αλλά και ως εκείνη του ψάλτου, που παρείχε ασφαλώς ο Νικόλαος, παρά την
παιδική του ηλικία. «…Η καθαρότης ηνωμένη εις την παιδικήν του ψυχήν μετά των
χαρισμάτων, συνίστων τον μικρόν Νικόλαον Καλλιβούρτσην, όστις, μη ων εισέτι εις
ηλικίαν προς φοίτησιν και εκ πρωίμου αυτώ δίψης του «ειδέναι», ηκροάτο από των
παραθύρων του σχολείου διψαλέως τα ιερά και Ελληνικά γράμματα. Κατεπλήττοντο οι
μαθηταί, όταν εις ερωτήσεις του· «τι εδίδαξεν ο διδάσκαλος σήμερον», αυτοί μεν δεν
ενεθυμούντο καλώς, αυτός δε τοις έλεγε καταλεπτώς την διδαχθείσαν ύλην. Τούτο εποίει
επί πολλάς ημέρας. Έως ότου ο ιερεύς της ενορίας του, αντιληφθείς την ασυνήθη του
παιδός οξυδέρκειαν, παραλαμβάνει αυτόν και διδάσκει τα πρώτα γράμματα, ως ο ραββίνος Γαμαλιήλ παρά τους πόδας του τον μέγαν Παύλον…»5. Την πληροφορία αυτή
την συναντάμε στον π. Θεόκλητο χωρίς να αναφέρεται η πηγή η οποία είναι ρουμανική.6
Η αναφορά σε «σχολείο» από τον π. Θεόκλητο δεν αφορά οργανωμένη εκπαίδευση,
αλλά την προσπάθεια του «ιερέα της γειτονίας αυτού», αφού για τα έτη 1755-1765 δεν
έχουμε μαρτυρίες για σχολείο στην Νάξο.7
β΄ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΠΟΥΔΕΣ
Σε ηλικία 16 ετών (1765) ο Νικόλαος μετά του πατρός του, μεταβαίνει στη Σμύρνη,
για να γραφεί στην Ευαγγελική Σχολή8. Κατά τον μ. Θεόκλητο Διονυσιάτη9 ο επίσκοπος
Παροναξίας, κυρ Άνθιμος Βαρδής, λαβών υπό την προστασίαν του τον νεαρό Νικόλαο,
διαγνώνοντας την έφεσή του για μάθηση, τον απέστειλε στη Σμύρνη, για να συνεχίσει τις
σπουδές του.
Διευθυντής της σχολής και διδάσκαλος ήταν ο εκ των συνιδρυτών της σχολής
ιερομόναχος Ιερόθεος (κατά κόσμον Ιωάννης) Δενδρινός10. Δίπλα του εμαθήτευσε ο
νεαρός Νικόλαος καθώς και στον μαθητή του πρώτου, και διάδοχό του στη διεύθυνση
της σχολής τον Χρύσανθο Καραβία 11 , αμφοτέρων Ιθακήσιων. Ο «συντηρητικός
Ιερόθεος»12 , ανίκανος να παρακολουθήσει τον ρυθμό της εποχής13 , αντίθετος στην
επιστημονική γνώση και τη νέα φιλοσοφία, εμμένει στην διδασκαλία της ελληνικής
γλώσσης και των ιερών μαθημάτων, προκαλώντας και την περιφρόνηση του Κοραή,
παλαιού μαθητού της σχολής 14 . Είναι φανερό επομένως ότι στη Σμύρνη ο Άγιος
Νικόδημος δεν είχε τη δυνατότητα να μορφωθεί στη θύραθεν παιδεία και ιδιαίτερα στις
θετικές επιστήμες. Άλλωστε η Ευαγγελική Σχολή ήτο συνέχεια της Ελληνικής Σχολής
ιδρυθείσης το 1708 με διδάσκαλο τον προαναφερθέντα Ιερόθεο.15
Στη Σμύρνη ο Νικόλαος παρέμεινε επί πέντε έτη. Το 1770 εξαναγκάζεται να
επιστρέψει στη Νάξο, λόγω των ωμοτήτων των Τούρκων στη Σμύρνη, εν είδει
αντιποίνων, μετά την κατάκαυση του τουρκικού στόλου από τους Ρώσους στη ναυμαχία
του Τσεσμέ.16
5 Μ. Θεοκλήτ ου Δι ονυσιάτου, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο βίος και τα έργα του, εκδ.
Παπαδημητρίου, Αθήνα 2009 (5η έκδοση), σελ. 26.
6 Μ. Νικοδήμου Μπι λάλη, ε.α σελ. 85.
7 Ι. Κ. Τουμπακάρη, Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο Χρύσανθος ο Αιτωλός, στην Επετηρίδα
Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τόμος ις΄ 1996-2000, σελ. 221, όπου υπάρχει και σχετική βιβλιογραφία
για την παιδεία στη Νάξο εκείνη την εποχή.
8 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.5.
9 Μ. Θεοκλήτ ου Διονυσιάτ ου, ε.α, σελ.30.
10 Ματθαίου Παρανίκα, Ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης εκ των πηγών συνταχθείσα, εν
Αθήναις 1885, σελ.4, 14.
11 Ματθαίου Παρανίκα, ε.α, σελ.144.
12 Π. Γεώργιος Μεταλληνός , Αθανάσιος Πάριος (1721-1813) (Εργογραφία-Ιδεολογία-Βιβλιογραφία),
Επιστημονική Επετηρίς της Θεολογικής Σχολής, Τόμος Α΄, εν Αθήναις 1995, σελ293.
13 Π. Γεώργιος Μεταλληνός , Τουρκοκρατία, οι Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, εκδόσεις Στα τέλη του 1773 φθάνει στη Νάξο, προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη, ο
Χρύσανθος ο Αιτωλός ο εσωχωρίτης, αδερφός του νεομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού17, ο
οποίος είχε διατελέσει διδάσκαλος και εν συνεχεία σχολάρχης της Πατριαρχικής μεγάλης
του γένους σχολής 18 . Υπάρχουν σοβαρώτατες ενδείξεις ότι ο Νικόλαος μαθήτευσε
πλησίον του Χρυσάνθου, και επωφελήθη της πλούσιας βιβλιοθήκης του, με βιβλία και
της θύραθεν παιδείας.19 Οι λόγοι κατά τον Ιωάννη Τουμπακάρη είναι οι εξής: α) Η
μαρτυρία του βιογράφου του Αγίου, του μ. Ευθυμίου, β) Η κοινή παρουσία και των δύο
στη Νάξο τη διετία 1773-75, γ) η στάση και των δύο έναντι του ζητήματος του
αναβαπτισμού, δ) η κατάρτιση του Αγίου, από νεαρής ηλικίας σε επιστημονικά ζητήματα
της εποχής του. Ενδιαφέρον για την παρούσα εργασία έχει ο 4ος λόγος. Έτσι
δικαιολογούνται οι γνώσεις του Νικολάου, μάλιστα σε νεαρή ηλικία, γνώσεις βέβαια που
είναι αρκετά πιθανόν να συμπλήρωσε στις βιβλιοθήκες των μονών του Αγίου Όρους.
Υπάρχει επίσης η πληροφορία από τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη, ότι ο Άγιος Νικόδημος
εφοίτησε στην Αθωνιάδα20. Η πληροφορία αυτή δεν επιβεβαιώνεται από αλλού. Η σχολή
όμως εκείνη την εποχή ευρίσκετο σε παρακμή21, κάτι που αναφέρει και ο ίδιος ο Άγιος22.
γ΄ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ
ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ
Αντελαμβάνετο ταχέως και απετύπωνε ευκόλως την νέα γνώση (βλ. ανωτέρω, «Τα
πρώτα γράμματα»). «…Ό,τι βιβλίον ανέγνωθε κάθε επιστήμης ή λόγον ήκουεν άξιον
μαθήσεως τον εσφράγιζεν εις το κρανίον του, [] δεν επρόφθανεν η γλώσσα να ειπή όσα ο
νους εκατέβαζεν, τα ρητά της θείας Γραφής, των Αγίων τας εξηγήσεις τε και νοήματα,
τους θείους Κανόνας των αγίων Αποστόλων, Συνόδων τε και Πατέρων, με τας εκδόσεις
της τυπογραφίας και με τας σελίδας, τα δε χειρόγραφα το καθένα που το απάντησε. []
Έπαιρνε το μάθημα, εστέκετο εις ένα μέρος του σχολείου και το εθεωρούσε κατά μόνας,
και μετά τούτο ευθύς έλεγε και την εξήγησιν, και, καθώς μας έλεγεν ατός του, υπεράνω
της ώρας δεν εγίνετο ο κόπος του...»23 Όπως επίσης αναφέρει ο βιογράφος του μ.
Ευθύμιος, δεν εχρειάζετο να ξενυχτήσει για να μελετήσει όπως οι υπόλοιποι συμμαθητές
του, του κοινοβίου της Ευαγγελικής σχολής24. Θα ανέμενε κάποιος ότι ο Νικόλαος θα
προξενούσε το φθόνο των υπολοίπων συμμαθητών του για την επίδοσή του. Τουναντίον
ήταν πολύ συμπαθής γιατί οποιαδήποτε βοήθεια του ζητούσαν στα μαθήματα την
παρέσχε ευχαρίστως. Έτσι «…Όταν ήρχετο η αράδα του Νικολάου δια να μαγειρεύση, []
τας υπηρεσίας του μαγειρίου τας ετελείωναν οι συμμαθηταί του, δια να τον έχουν
ευπειθή εις τα ζητήματά τους...».25
17 Βασ. Βλ. Σφυρ όερας , Χρύσανθος ο Αιτωλός, Επετηρίς Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας
Αθηνών, τ.6 (1965), σ.133.
18 Τάσου Αθ. Γριτσόπουλ ου , Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, τ. Α΄, εν Αθήναις 1966, σ.414.
19 Ι. Κ. Τουμπακάρη, ε.α σελ. 220, 236.
20 Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου , Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας, τ. Α΄, εν Αθήναις 1936, σ.92,
ανατύπωση Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα MCMXCII。
21 Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου , ε.α. σελ.93, 95.
22 Αγίου Νικ οδήμου του Αγι ορείτ ου, Νέον Μαρτυρολόγιον, εκδοτικός οίκος «Αστήρ», Αλ. & Ε.
Παπαδημητρίου, Αθήναι 1961, έκδοσις Τρίτη, σελ. 201.
23 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ. σελ.6,7.
24 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.8.
25 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.8.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Μιχαήλ Μανωλόπουλος
Όταν κάποιος έχει άγια και αναμάρτητη ζωή, η διανοητική γνώση
μπορεί να παράγει θαυμάσιους καρπούς. Αντιθέτως, μία γνώση χωρίς
αγάπη δεν μπορεί να σώσει τον άνθρωπο1.
Σε άρθρο του Πασχάλη Κιτρομιλήδη διαβάζουμε σε ένα κείμενο του 1810 ακραίων
«διαφωτιστών» την προσπάθειά τους να γελοιοποιήσουν και να διακωμωδήσουν το
φαινόμενο των νεομαρτύρων:2 «…Δυσχεραίνουσιν οι Άγιοι (Αρχιερείς) όταν βλέπουσι
εκδιδόμενα εις φως βιβλία επιστημονικά και φιλολογικά, τα οποία φωτίζουσι το γένος.
Ως φαίνεται, δεν εχόρτασαν ούτοι από Συναξάρια και Μαρτυρολόγια, Νέους
Παραδείσους και Όρμους σωτηρίους, Ορθοδοξίας Πηδάλια, Λαυσαϊκά, Ασκητικά και
άλλας σαπρολογίας, με τα οποία οι μελανοφόροι και μελανόψυχοι απεζόφωσαν το
γένος…». Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, κατά κόσμον Νικόλαος Καλλιβούρτζης
(1749-1809)3, χωρίς να αγνοεί «επιστημονικά και φιλολογικά βιβλία της εποχής του»,
συγγράφει «Συναξάρια και Μαρτυρολόγια, και Ορθοδοξίας Πηδάλια, και Ασκητικά».
α΄ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ
«…Μικρός δε όντας έμαθεν εις την πατρίδα του, η οποία καλείται Χώρα, από έναν
ιερέα της γειτονίας αυτού τα κοινά γράμματα, όστις και τον εσυλλειτουργούσε μεν τας
καθημερινάς…» 4 . Όπου προφανώς το ρήμα «εσυλλειτουργούσε», αναφέρεται στην
απαραίτητη βοήθεια ενός λαϊκού για την τέλεση της Θείας Λειτουργίας, βοήθεια και ως
παρουσία, αλλά και ως εκείνη του ψάλτου, που παρείχε ασφαλώς ο Νικόλαος, παρά την
παιδική του ηλικία. «…Η καθαρότης ηνωμένη εις την παιδικήν του ψυχήν μετά των
χαρισμάτων, συνίστων τον μικρόν Νικόλαον Καλλιβούρτσην, όστις, μη ων εισέτι εις
ηλικίαν προς φοίτησιν και εκ πρωίμου αυτώ δίψης του «ειδέναι», ηκροάτο από των
παραθύρων του σχολείου διψαλέως τα ιερά και Ελληνικά γράμματα. Κατεπλήττοντο οι
μαθηταί, όταν εις ερωτήσεις του· «τι εδίδαξεν ο διδάσκαλος σήμερον», αυτοί μεν δεν
ενεθυμούντο καλώς, αυτός δε τοις έλεγε καταλεπτώς την διδαχθείσαν ύλην. Τούτο εποίει
επί πολλάς ημέρας. Έως ότου ο ιερεύς της ενορίας του, αντιληφθείς την ασυνήθη του
παιδός οξυδέρκειαν, παραλαμβάνει αυτόν και διδάσκει τα πρώτα γράμματα, ως ο ραββίνος Γαμαλιήλ παρά τους πόδας του τον μέγαν Παύλον…»5. Την πληροφορία αυτή
την συναντάμε στον π. Θεόκλητο χωρίς να αναφέρεται η πηγή η οποία είναι ρουμανική.6
Η αναφορά σε «σχολείο» από τον π. Θεόκλητο δεν αφορά οργανωμένη εκπαίδευση,
αλλά την προσπάθεια του «ιερέα της γειτονίας αυτού», αφού για τα έτη 1755-1765 δεν
έχουμε μαρτυρίες για σχολείο στην Νάξο.7
β΄ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΠΟΥΔΕΣ
Σε ηλικία 16 ετών (1765) ο Νικόλαος μετά του πατρός του, μεταβαίνει στη Σμύρνη,
για να γραφεί στην Ευαγγελική Σχολή8. Κατά τον μ. Θεόκλητο Διονυσιάτη9 ο επίσκοπος
Παροναξίας, κυρ Άνθιμος Βαρδής, λαβών υπό την προστασίαν του τον νεαρό Νικόλαο,
διαγνώνοντας την έφεσή του για μάθηση, τον απέστειλε στη Σμύρνη, για να συνεχίσει τις
σπουδές του.
Διευθυντής της σχολής και διδάσκαλος ήταν ο εκ των συνιδρυτών της σχολής
ιερομόναχος Ιερόθεος (κατά κόσμον Ιωάννης) Δενδρινός10. Δίπλα του εμαθήτευσε ο
νεαρός Νικόλαος καθώς και στον μαθητή του πρώτου, και διάδοχό του στη διεύθυνση
της σχολής τον Χρύσανθο Καραβία 11 , αμφοτέρων Ιθακήσιων. Ο «συντηρητικός
Ιερόθεος»12 , ανίκανος να παρακολουθήσει τον ρυθμό της εποχής13 , αντίθετος στην
επιστημονική γνώση και τη νέα φιλοσοφία, εμμένει στην διδασκαλία της ελληνικής
γλώσσης και των ιερών μαθημάτων, προκαλώντας και την περιφρόνηση του Κοραή,
παλαιού μαθητού της σχολής 14 . Είναι φανερό επομένως ότι στη Σμύρνη ο Άγιος
Νικόδημος δεν είχε τη δυνατότητα να μορφωθεί στη θύραθεν παιδεία και ιδιαίτερα στις
θετικές επιστήμες. Άλλωστε η Ευαγγελική Σχολή ήτο συνέχεια της Ελληνικής Σχολής
ιδρυθείσης το 1708 με διδάσκαλο τον προαναφερθέντα Ιερόθεο.15
Στη Σμύρνη ο Νικόλαος παρέμεινε επί πέντε έτη. Το 1770 εξαναγκάζεται να
επιστρέψει στη Νάξο, λόγω των ωμοτήτων των Τούρκων στη Σμύρνη, εν είδει
αντιποίνων, μετά την κατάκαυση του τουρκικού στόλου από τους Ρώσους στη ναυμαχία
του Τσεσμέ.16
5 Μ. Θεοκλήτ ου Δι ονυσιάτου, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο βίος και τα έργα του, εκδ.
Παπαδημητρίου, Αθήνα 2009 (5η έκδοση), σελ. 26.
6 Μ. Νικοδήμου Μπι λάλη, ε.α σελ. 85.
7 Ι. Κ. Τουμπακάρη, Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο Χρύσανθος ο Αιτωλός, στην Επετηρίδα
Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, τόμος ις΄ 1996-2000, σελ. 221, όπου υπάρχει και σχετική βιβλιογραφία
για την παιδεία στη Νάξο εκείνη την εποχή.
8 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.5.
9 Μ. Θεοκλήτ ου Διονυσιάτ ου, ε.α, σελ.30.
10 Ματθαίου Παρανίκα, Ιστορία της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης εκ των πηγών συνταχθείσα, εν
Αθήναις 1885, σελ.4, 14.
11 Ματθαίου Παρανίκα, ε.α, σελ.144.
12 Π. Γεώργιος Μεταλληνός , Αθανάσιος Πάριος (1721-1813) (Εργογραφία-Ιδεολογία-Βιβλιογραφία),
Επιστημονική Επετηρίς της Θεολογικής Σχολής, Τόμος Α΄, εν Αθήναις 1995, σελ293.
13 Π. Γεώργιος Μεταλληνός , Τουρκοκρατία, οι Έλληνες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, εκδόσεις Στα τέλη του 1773 φθάνει στη Νάξο, προερχόμενος από την Κωνσταντινούπολη, ο
Χρύσανθος ο Αιτωλός ο εσωχωρίτης, αδερφός του νεομάρτυρα Κοσμά του Αιτωλού17, ο
οποίος είχε διατελέσει διδάσκαλος και εν συνεχεία σχολάρχης της Πατριαρχικής μεγάλης
του γένους σχολής 18 . Υπάρχουν σοβαρώτατες ενδείξεις ότι ο Νικόλαος μαθήτευσε
πλησίον του Χρυσάνθου, και επωφελήθη της πλούσιας βιβλιοθήκης του, με βιβλία και
της θύραθεν παιδείας.19 Οι λόγοι κατά τον Ιωάννη Τουμπακάρη είναι οι εξής: α) Η
μαρτυρία του βιογράφου του Αγίου, του μ. Ευθυμίου, β) Η κοινή παρουσία και των δύο
στη Νάξο τη διετία 1773-75, γ) η στάση και των δύο έναντι του ζητήματος του
αναβαπτισμού, δ) η κατάρτιση του Αγίου, από νεαρής ηλικίας σε επιστημονικά ζητήματα
της εποχής του. Ενδιαφέρον για την παρούσα εργασία έχει ο 4ος λόγος. Έτσι
δικαιολογούνται οι γνώσεις του Νικολάου, μάλιστα σε νεαρή ηλικία, γνώσεις βέβαια που
είναι αρκετά πιθανόν να συμπλήρωσε στις βιβλιοθήκες των μονών του Αγίου Όρους.
Υπάρχει επίσης η πληροφορία από τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη, ότι ο Άγιος Νικόδημος
εφοίτησε στην Αθωνιάδα20. Η πληροφορία αυτή δεν επιβεβαιώνεται από αλλού. Η σχολή
όμως εκείνη την εποχή ευρίσκετο σε παρακμή21, κάτι που αναφέρει και ο ίδιος ο Άγιος22.
γ΄ ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΑ ΧΑΡΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ
ΑΓΙΟΡΕΙΤΗ
Αντελαμβάνετο ταχέως και απετύπωνε ευκόλως την νέα γνώση (βλ. ανωτέρω, «Τα
πρώτα γράμματα»). «…Ό,τι βιβλίον ανέγνωθε κάθε επιστήμης ή λόγον ήκουεν άξιον
μαθήσεως τον εσφράγιζεν εις το κρανίον του, [] δεν επρόφθανεν η γλώσσα να ειπή όσα ο
νους εκατέβαζεν, τα ρητά της θείας Γραφής, των Αγίων τας εξηγήσεις τε και νοήματα,
τους θείους Κανόνας των αγίων Αποστόλων, Συνόδων τε και Πατέρων, με τας εκδόσεις
της τυπογραφίας και με τας σελίδας, τα δε χειρόγραφα το καθένα που το απάντησε. []
Έπαιρνε το μάθημα, εστέκετο εις ένα μέρος του σχολείου και το εθεωρούσε κατά μόνας,
και μετά τούτο ευθύς έλεγε και την εξήγησιν, και, καθώς μας έλεγεν ατός του, υπεράνω
της ώρας δεν εγίνετο ο κόπος του...»23 Όπως επίσης αναφέρει ο βιογράφος του μ.
Ευθύμιος, δεν εχρειάζετο να ξενυχτήσει για να μελετήσει όπως οι υπόλοιποι συμμαθητές
του, του κοινοβίου της Ευαγγελικής σχολής24. Θα ανέμενε κάποιος ότι ο Νικόλαος θα
προξενούσε το φθόνο των υπολοίπων συμμαθητών του για την επίδοσή του. Τουναντίον
ήταν πολύ συμπαθής γιατί οποιαδήποτε βοήθεια του ζητούσαν στα μαθήματα την
παρέσχε ευχαρίστως. Έτσι «…Όταν ήρχετο η αράδα του Νικολάου δια να μαγειρεύση, []
τας υπηρεσίας του μαγειρίου τας ετελείωναν οι συμμαθηταί του, δια να τον έχουν
ευπειθή εις τα ζητήματά τους...».25
17 Βασ. Βλ. Σφυρ όερας , Χρύσανθος ο Αιτωλός, Επετηρίς Μεσαιωνικού Αρχείου της Ακαδημίας
Αθηνών, τ.6 (1965), σ.133.
18 Τάσου Αθ. Γριτσόπουλ ου , Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, τ. Α΄, εν Αθήναις 1966, σ.414.
19 Ι. Κ. Τουμπακάρη, ε.α σελ. 220, 236.
20 Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου , Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας, τ. Α΄, εν Αθήναις 1936, σ.92,
ανατύπωση Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα MCMXCII。
21 Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου , ε.α. σελ.93, 95.
22 Αγίου Νικ οδήμου του Αγι ορείτ ου, Νέον Μαρτυρολόγιον, εκδοτικός οίκος «Αστήρ», Αλ. & Ε.
Παπαδημητρίου, Αθήναι 1961, έκδοσις Τρίτη, σελ. 201.
23 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ. σελ.6,7.
24 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.8.
25 Ευθυμίου ιερομονάχ ου, ε.α. σελ.8.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου