Ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ ἐορτάσαμε τὴν περασμένη Κυριακή, εἶναι ἡ ἐορτή κατά τὴν ὁποῖαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, στὴν 7η Οἰκουμενική Σύνοδο ἔδειξαν ὅτι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἀληθινά ἔγινε ἄνθρωπος, γιὰ νὰ θεωθῇ ὁ ἄνθρωπος.
Μέ τὴν σημερινή Κυριακή καὶ τὴν προβολή τοῦ μεγάλου προσώπου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ τοῦ θεολόγου καὶ μαχητού ὐπέρ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἔγινε αὐτό πολύ σαφές.
Ἡ 7η Οικουμενική Σύνοδος ἤδη εἶχε θεμελιώσει:
ὅτι ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο ἵνα ἡ σάρξ γένηται λόγος.
Αὐτό ποὺ ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, σὲ μὶα ὀλοσύμφωνη γραμμή ἐτήρησαν μέσα στὴν διαδρομή τῆς Ἐκκλησίας:
ὅτι ὁ Θεός ἔγινε άνθρωπος, γιὰ νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος Θεός.
Καὶ δύο μεγάλες Οἰκουμενικές Σύνοδοι, ποὺ ἔγιναν στὴν Κωνσταντινούπολη τὸ 1341 καὶ τὸ 1351, κατοχύρωσαν αὐτήν τὴν μεγάλη ἀλήθεια. Εἶναι οἱ τελευταῖες μεγάλες Σύνοδοι ποὺ ἔγιναν στὴν Κωνσταντινούπολη, 100 χρόνια πριν πέσει ἡ Κωνσταντινούπολις καὶ ἡ Ἀνατολή πιὰ βρίσκεται κάτω ἀπό τὴν κυριαρχία ἀλλοθρήσκων.
Ἀλλά ὅμως, θείῳ Πνεύματι, ἔγιναν αὐτές οἱ δύο Σύνοδοι καὶ ἐνεφανίσθη αὐτός ὁ Ἅγιος μεγάλος πατήρ, ὁ ὀποῖος καὶ προκάλεσε τὰς Συνόδους, ἐξ ἀφορμῆς τῆς Δύσεως, ἡ ὁποῖα ὐπεστήριζε τὰ ἐναντία, στὸ πρόσωπο τοῦ Βαρλαάμ, ὅτι δὲν εἶναι δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νὰ φθάσει στὴν θέωση.
Ἀς δοῦμε τὶ ἀκριβώς σημαίνει αυτό, ὁ ἅγιος αὐτός πατήρ ποὺ τόσο ἠγωνίσθη, μὲ τὰς Συνόδους αὐτάς ἔθεσεν τὸ θεμέλιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Θεολογίας, ὦστε ὅταν θὰ ἢρχοντο τὰ μεγάλα κύματα τῆς Δύσεως νὰ τὴν καταποντίσουν,
(τὰ ὀποῖα ζοῦμε σήμερα )
αὐτή νὰ εἶναι θεμελιωμένη.
Κατά τὸν 14ο αἰῶνα, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ ἐκ Καλαβρίας τῆς Δύσεως Βαρλαάμ, ὁ ὀποῖος Βαρλαάμ ἐξεπροσώπευε τὴν Δύση καὶ ἡ ὀποῖα Δύσις ἐπίστευε ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν μπορεῖ νὰ φθάσῃ σέ μεγάλα μέτρα, προεβλήθη τὸ θέμα ὡς πρόβλημα.
Τὸ ὐπεστήριξε ὁ άγιος Γρηγόριος
ὁ Παλαμᾶς καὶ τὸ ἐπεκύρωσαν αὐτές οἱ δύο τοπικές μεγάλες Σύνοδοι εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν το 1341 και το 1351.
Τὸ θέμα λοιπόν ἦταν
οἱ δυνατότητες τοῦ ἀνθρώπου πού φθάνουν;
Τὶ μπορεῖ νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος;
Καὶ ἀπάντησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμάς:«Νὰ θεωθῇ!».
Τὶ σημαίνει θέωσις;
Σημαίνει τὴν κοινωνία, τὴν προσωπική κοινωνία τοῦ ἁνθρώπου μὲ τὸν Θεό.
«Θεώνομαι» εἶναι μία λέξις καθαρά Ἐλληνική, καὶ ποὺ δὲν μπόρεσε νὰ μεταφραστῇ σὲ καμμία γλῶσσα, οὖτε στὴν Λατινικήν, καὶ μένει μία λέξις μοναδική στὴν γλῶσσα μας καὶ σὲ ὄλες τὶς γλῶσσες τοῦ κόσμου.
Ἀν ἔπρεπε νὰ μιλήσῃ ὁ Λατίνος ἤ ὁ Γερμανός ἤ ὁ Κινέζος κλπ κλπ
θὰ έλεγε γιὰ τὴν λέξη Ἐλληνικά, «θέωσις», ὅ,τι εἶναι ἡ θεοποίησις τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος καὶ πάντων τῶν Ἁγίων.
Τὸ νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος Θεός.
Καὶ νὰ ἔχει ὁ ἄνθρωπος μὶα κοινωνία μὲ τὸν Θεό κατά ἕναν μοναδικόν τρόπον.
Ἐτέθη ὅμως τὸ ἐξῆς ἐρώτημα: Εἶναι δυνατόν αὐτό;
Ἐφ’ ὅσον ὁ Θεός εἶναι ἀκατάληπτος καὶ «φῶς οἱκῶν ἀπρόσιτον»
(:ποὺ κατοικεῖ σὲ φῶς ἀπρόσιτον)
[Α’ Τιμ.στ΄16], πῶς εἶναι δυνατόν ὁ ἄνθρωπος νὰ φθάσει μέσα στὴν περιοχή τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ θεωθῇ;
Οἱ ἴδιοι πάλι Πατέρες ὐπεστήριξαν ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀκατάληπτος καὶ ἀπρόσιτος.
Ὅμως, ἐδῶ ἦταν τώρα ἡ μεγάλη προσφορά τοῦ ἁγίου πατρός, ἡ ὀποῖα, σημειώσατε, ὅτι δὲν εἶναι πρωτοφανής.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στηρίζεται σέ δύο στερεά θεμέλια· καὶ τὰ ὀποῖα τον καθιστοῦν ορθοδοξότατο.
Καὶ πάντα ποὺ θὰ ἤθελε νὰ θεολογήσῃ, ἐάν μείνῃ στὰ δύο αὐτά θεμέλια, θὰ μείνῃ ὀρθόδοξος.
Εἶναι ἡ βιβλική Ἰστορία καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὠς ἐρμηνεῖς τῆς βιβλικῆς Ἰστορίας.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος μένει στὰ γεγονότα τῆς βιβλικῆς Ἰστορίας. Μένει σ’ αὐτήν τὴν Ἰστορία.
Μένει σ’ αὐτήν τὴν Ἐνανθρώπηση.
Μένει στὴν Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ, στὴν Ἀνάστασή Του, στἠν Ἀνάληψή Του, στὴν Μεταμόρφωσή Του. Παίρνει τὸ γεγονός τῆς Μεταμορφώσεως.
Δὲν ἀλληγορεῖ τίποτα. Παίρνει καθ’ αὐτά τὰ γεγονότα. Καὶ τὰ θεολογῇ.
Ὅμως μὲ μὶα θεολογία Πατερική. Ὅπως οἱ Πατέρες κατενόησαν καὶ προσωπικά ἔζησαν τὴν βιβλική Ἰστορία.
Αὐτά εἶναι τά δύο θεμέλια τῆς Ὀρθοδοξίας.
Διακρίνουμε τὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ ἁπό τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ, χωρίς νὰ χωρίσουμε ὅμως τὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ ἀπό τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ.
Γιατί οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄκτιστες καὶ συνεπῶς εἶναι ὁ Θεός.
Ὅταν ὄμως λέμε ὅτι μποροῦμε νὰ δοῦμε τὸν Θεό ἁπό τὴν παροῦσα ζωή αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Θεός γίνεται φανερός μὲ τὶς ἐνέργειές Του.
Ἀλλά πῶς γίνεται μὲ τὶς ἐνέργειές Του;
Ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, «εἶναι μὶα ὀντολογική παρουσία τοῦ Θεοῦ, εἰς τὰς ἐνεργείας Του, ὄχι στὴν οὐσία Του»·ἡ ὀποῖα εἶναι πράγματι ἀκατάληπτος καὶ ἀπρόσιτος.
Καὶ συνεπῶς μπορῶ νά δῶ τὸν Θεό.
Μπορῶ νὰ δῶ τόν Θεό πρόσωπον πρὸς πρόσωπον. Καὶ βλέποντας τὸν Θεό πρόσωπον πρὸς πρόσωπον, ἀπό τὴν παροῦσα ζωή, θεώνομαι.
«Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται» εἶναι ἡ βάσις ἡ εὐαγγελική.
Λέγει ὁ ἅγιος Συμεῶν ὁ Νέος Θεολόγος:
«Ποιοὶ εἶναι οἱ καθαροί στὴν καρδὶα; Ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι,
αὐτοί θά δοῦν τὸν Θεό.
Ἐσύ λὲς ὅτι θὰ δεῖς τόν Θεό στὴν ἄλλη ζωή. Μὰ στὴν ἄλλη ζωή, δὲν ὐπάρχει ἡ δυνατότητα νὰ καθαρίσεις τὴν καρδιά σου, γιὰ νὰ δῇς τὸν Θεό».
Ἐδῶ εἶναι ἡ δυνατότητα νὰ καθαρίσῃς τὴν καρδιά σου, γιὰ νὰ δῇς τὸν Θεό.
Συνεπῶς ἐδῶ θὰ δῇς τὸν Θεό· ἐδῶ, στὴν παροῦσα ζωή.
Πῶς μπορῶ αὐτὸ νὰ τὸ πετύχω;
Σήμερα λέμε «νὰ μετανοήσῃς» καὶ μόλις μετανοήσω καὶ πάω καὶ ἐξομολογηθώ, ἔχω τὴν αἴσθηση μιᾶς αὐτάρκειας, ὅτι τελείωσα.
Ἀφοῦ πῆγα καὶ ἐξομολογήθηκα, ἐπισφραγίζω τὴν ἐξομολόγησή μου καὶ μὲ τὴν Θεία Κοινωνία καὶ τελείωσα.
Τελείωσες;
Ἐξαντλεῖται ἡ πνευματική ζωή στὸ νὰ μετανοήσεις μόνο;
Ἡ πνευματική ζωή πάει πέρα ἀπό τὴν μετάνοια.
Εἶναι στὴν ἀναγέννηση.
Γι’ αὐτό λέγει ὁ ἅγιος Νικόδημος πολύ σωστά..
- «Ὅταν κάποιος ποὺ πεθαίνει, μᾶς φωνάξουν νὰ τὸν ἐξομολογήσουμε καὶ νὰ τὸν κοινωνήσουμε, πηγαίνουμε ἐκ καθήκοντος, γιατί μᾶς τὸ ζήτησαν. Δὲν ξέρουμε ὅμως ἀν αὐτός ὁ ἄνθρωπος θὰ σωθῇ. Ἀπλούστατα γιατί ἀφήσαμε νὰ περάσῃ ἡ ζωή μας καὶ νομίσαμε ὅτι πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωής μας… κι’ αὐτό τὸ λάθος κάνουμε, ὅτι θὰ ἀφήσουμε νὰ μετανοήσουμε στὸ τέλος.
Δὲν εἶναι ἡ μετάνοια ποὺ θὰ μᾶς σώσει. Εἶναι ἡ ἀναγέννηση.
Άφησες τὴν μετάνοια ἀδελφέ μου νὰ περάσει ἡ ζωή σου καὶ τότε νά ἔλθῃς νὰ μετανοήσῃς εἶπες.
Εἶσαι σίγουρος ὅτι θὰ γεράσεις;
Εἶσαι σίγουρος ὅτι δὲν θὰ ἔχεις
αἰφνίδιο θάνατο;
Ἔστω. Ἀλλά πότε θὰ προλάβεις νὰ ἀναγεννηθῇς; Πότε θὰ προλάβεις;
Γι’ αὐτό τὸν λόγο πάμε καὶ ἐρχόμαστε στὴν ἐξομολόγηση, πάμε καὶ ἐρχόμαστε χρόνια ὀλόκληρα, νομίζοντες ὅτι δυνάμεθα νὰ περιοριζόμεθα σὲ μία ἀνανέωση της μετάνοιας καὶ ὄχι σὲ μία ἀναγέννηση.
Αὐτό γιὰ ὄλους μας εἶναι ἕνα δυστύχημα. Καὶ πρέπει νὰ σᾶς πῶ ὅτι σήμερα ἀκριβῶς αὐτό κάνουμε. Γι’ αὐτόν τὸν λόγο μᾶς φαίνεται πολύ μακρινή ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ σήμερα.
Μέχρι σήμερα ἡ Δύσις δὲν τὸν ἔχει κατανοήσει τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμά. Καὶ ἐπειδή σήμερα δυτικίζουμε καὶ ὄλο δυτικίζουμε, ὄχι μόνο στὸν πολιτισμό ἀλλά καὶ στὸ θρησκευτικόν αἴσθημα καὶ συνεχῶς δυτικίζουμε, ὀλοένα ἀπομακρυνόμαστε ἀπό τὴν θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, δηλαδή ἀπό τὴν θεολογία τῆς ἀναγεννήσεως, ἀπό τὴν θεολογία τῆς θεώσεως.
Νὰ μποροῦμε πραγματικά νὰ φθάσουμε σὲ ἐκείνα τὰ μέτρα.
Γι’ αυτό τὸν λόγο, ἕνα πρῶτο στάδιο ποὺ πρέπει νὰ κινήσουμε, εἶναι νὰ προβάλλουμε τὰ πράγματα, νὰ προβάλλουμε τοὺς ἁγίους, ποὺ τόσο πολύ ἀγωνίστηκαν, ὅπως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμάς· μὲ τὴν θεολογία του - δὲν εἶναι καινούρια θεολογία, εἶναι ἡ βιβλική καὶ ἡ πατερική, ἀλλά ἁπλῶς τὴν ἔκανε σαφή καὶ τὴν προέβαλε, ἐπειδή ὐπῆρξαν ἀφορμές.
Πρέπει αὐτά νὰ προβάλλονται.
Καὶ ἡ Εκκλησία μας προσπαθεῖ νὰ τὸ κάνει αὐτό. Ἡ Ἐκκλησία μας, βλέπετε, προβάλλει τὴν Κυριακή τὴν Α΄ τῶν Νηστειῶν, τὴν Ὀρθοδοξία. Καὶ γιορτάζει τὸν ἐαυτόν της, τὴν ὀρθοδοξότητά της.
Προβάλλει τὴν Β΄ Κυριακή τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμά, γιὰ νὰ δείξει ὅτι ἐκεῖνο τὸ ὀποῖον τότε ἀγωνίστηκε, ἐκατό-τόσα χρόνια εἰς τήν 7η Οἰκουμενική Σύνοδο νὰ διασώσει καὶ τὴν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Θεοῦ Λόγου, ἔρχεται τώρα ὁ ἅγιος Γρηγόριος νὰ μᾶς πῇ ὅτι αὐτό εἶναι δυνατό:
τὸ ὅτι μπορεῖ τώρα ὁ ἄνθρωπος, ἀφοῦ ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ γίνει Θεός.
Γι’ αὐτό, ἀγαπητοί, κατακλείνοντάς, θὰ σᾶς ἔλεγα, μὴ μένομε στὰ στενά ὄρια μιᾶς ἀνεπαρκέστατης καὶ στοιχειωδέστατης μετάνοιάς.
Μία μετάνοια χωρίς δάκρυα πολλές φορές· χωρίς δάκρυα, χωρίς συναίσθηση, ἀπό μὶα συνήθεια πάμε νὰ ποῦμε τὶς ἀμαρτίες μας καὶ τίποτε ἄλλο.
Νὰ ἦταν τουλάχιστον καὶ τῆς προκοπῆς ἡ μετάνοιά μας! Νὰ ἦταν τῆς προκοπῆς! Θὰ ἄξιζε ὁ κόπος. Οὖτε αὐτή δὲν εἶναι τῆς προκοπῆς.
Γιατί; Γιατί ἀπλούστατα δέν ἔχουμε μπροστά μας, στὸν ὀπτικό μας ὀρίζοντα, τὴν ἀναγέννηση.
Ἀν ἔχουμε στὸν ὀπτικό μας ὀρίζοντα τὴν ἀναγέννηση, τότε θὰ δοῦμε ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι ἕνα μεταβατικό στάδιο.
Βέβαια πρέπει να μετανοοῦμε σὲ ὄλη μας τὴν ζωή, γιατί εἴμαστε ἄνθρωποι καὶ πέφτουμε.
Ἀλλά ἀν τὸ θέλετε, στὴ ζωή τῶν μεγάλων ἁγίων, δὲν ἔχουμε πιὰ μετάνοια.
Παρά τὸ ὅτι αὐτοί ἔλεγαν
«ἄστε με νὰ μετανοήσω ἀκόμη», ὅπως ἔλεγε ὁ ἅγιος Σισώης.
«Ἄστε με νὰ μετανοήσω.»
Καὶ εἶχε λάμψει ὀλόκληρος.
Ὅμως, ὅπως λέγει καὶ ὁ ἅγιος Συμεῶν ὁ νέος Θεολόγος
«αὐτός ποὺ μπῆκε στὴν ἀναγέννηση καὶ στὴν θέωση, δὲν ἔχει ἀνάγκη πλέον οὖτε τῆς μετανοὶας, οὖτε κὰν τῶν δακρύων.
Δὲν εἶναι πλέον ἡ περιοχή τῆς μετάνοιας, ἀλλά τῆς θεολογίας».
Προσεύχου, ὡς ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς,«Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος», καὶ εἰσηκούσθη.
«Τί ποιήσω ἴνα ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσω»;
Καὶ ἐδόθη εἰς ἐμὲ ἡ ἀπάντησις:
Προσεύχου, ὡς ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, ὅστις ἐπὶ ἔτη ἐβόα, «Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος», καὶ εἰσηκούσθη.
Προσεύχου διὰ τῶν λόγων τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὠδῆς,
«Λαμψάτω, ὢ Φωτοδότα, καὶ ἐμοὶ τῷ ἁμαρτωλῶ τὸ φῶς Σου τὸ ἀπρόσιτον»,
καὶ ἐνδυναμοὺ ἐν τὴ πίστει, ἐνθυμούμενος ὅτι ἡ Ἐκκλησία δὲν προσεύχεται περὶ ἀδυνάτων πραγμάτων.
«Ὅταν γνωρίση ἡ ψυχή σου τοῦτο τὸ φῶς, τότε, ὅταν συμβῆ νὰ στερῆται τούτου, θὰ φλέγηται δὶ’ αὐτὸ καὶ μιμούμενος τὸν Ἅγιον Συμεὼν τὸν Νέον Θεολόγον θὰ ζητῆς αὐτὸ καὶ θὰ κράζης πρὸς αὐτό:
Ἐλθέ, τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν.
Ἐλθέ, ἡ Ζωὴ ἡ αἰώνιος.
Ἐλθέ, τῶν πεπτωκότων ἡ ἔγερσις.
Ἐλθέ, τῶν κειμένων ἡ ἀνόρθωσις,
Ἐλθέ, τῶν νεκρῶν ἡ ἀνάστασις.
Ἐλθέ, Πανάγιε Βασιλεῦ.
Ἐλθέ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν,
καὶ μεῖνον ἀδιαστάτως ἐν ἡμῖν,
καὶ ἀδιαιρέτως Σύ μόνος βασίλευε ἐν ἡμῖν
εἰς τοὺς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».
Ἀρχιμ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ
Ἀς προβάλλουμε, ξαναλέω ἄλλη μὶα φορά, στὸν ὀπτικό μας ὀρίζοντα ὅλο τὸ μέγεθος τοῦ μυστηρίου τῆς σωτηρίας μας· ποὺ εἶναι ἡ ἀναγέννησης τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ προεβλήθη τόσο δυνατά ἀπό τὸν ἅγιο πατέρα, τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμά καὶ ποὺ ἡ Ἐκκλησία μας προβάλλει κάθε δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου