ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ – «Κυριε των δυναμεων, μεθ᾿ ημων γενου· αλλον γαρ εκτος σου βοηθον εν θλιψεσιν ουκ εχομεν. Κυριε των δυναμεων, ελεησον ημας» (τροπαρ. Μεγ. Αποδ.)

Μέγα Ἀπόδειπνο
Toῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

«Κύριε τῶν δυνάμεων, μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ·
ἄλλον γὰρ ἐκτός σου βοηθὸν ἐν θλί­ψεσιν οὐκ ἔχομεν.
Κύριε τῶν δυνάμεων, ἐλέησον ἡμᾶς» (τροπάρ. Μεγ. Ἀποδ.)

Εἶνε, ἀγαπητοί μου, τὸ γλυκύτατο τροπάριο ποὺ ἀκούγεται τὴν περί­οδο τῆς ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσα­ρακοστῆς στὸ Μέγα Ἀπόδειπνο. Ἀξίζει νὰ δοῦμε τί νοήματα περιέχει.

* * *

«Κύριε τῶν δυνάμεων…». Ἡ προσευχὴ αὐ­τὴ ἀ­πευθύνεται πρὸς τὸν Θεό, ποὺ εἶνε Κύρι­­ος – κυριαρχεῖ ἐπάνω στὶς δυνάμεις.
Ἀλλὰ ποιές εἶνε οἱ δυνάμεις αὐτές;

⃝ Δυνάμεις στὴν ἁγία Γραφὴ λέγονται οἱ ἄγ­γελοι καὶ ἀρχάγγελοι. «Πᾶσαι αἱ οὐ­ράνιαι δυνάμεις τῶν ἁγίων ἀγγέλων καὶ ἀρ­χαγ­γέλων, πρε­σβεύ­σα­τε ὑπὲρ ἡμῶν τῶν ἁμαρτω­λῶν» ἀκούσαμε ἀ­πόψε (Μέγ. Ἀπόδ.). Καὶ «Νῦν αἱ δυ­νάμεις τῶν οὐρα­νῶν σὺν ἡμῖν ἀοράτως λατρεύουσιν…» ἀ­κοῦ­με στὴν προηγιασμένη. Οἱ ἄγγελοι εἶνε ἄ­υλα ὄν­τα, ἀ­σώματα, δὲν ἔχουν σῶμα ὅπως ἐ­μεῖς. Γι᾽ αὐ­τὸ εἶνε εὐκίνητοι, ἀγ­γελιαφόροι ποὺ μεταφέρουν αὐτοστι­γμεὶ τὶς βου­λὲς τοῦ Θεοῦ. Ὅ­πως λένε οἱ πατέρες, οἱ ἄγγελοι σχηματίζουν ἐννέα τά­γμα­τα, ἕνα δὲ ἀπὸ αὐτὰ ὀνομά­ζεται «δυνάμεις» (Ἐφ. 1,21. Α΄ Πέτρ. 3,22)· καὶ ὅλα μαζὶ πά­λι ὀ­νομάζονται οὐράνιες δυνάμεις (βλ. Β΄ Θεσ. 1,7. Β΄ Πέτρ. 2,11). Σὺ λοιπόν, Κύριε, ποὺ ἐξουσιάζεις τοὺς ἀγγέλους – εἶ­σαι ὁ βασιλιᾶς τῶν ἀγγέλων, «μεθ᾽ ἡμῶν γε­­νοῦ», ἔλα μαζί μας νὰ μᾶς βοηθήσῃς.
⃝ Ἀλλ᾽ ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους, τὸν ἀόρατο κόσμο, ὑπάρχει καὶ ὁ ὁρατὸς κόσμος, τὸ σύμ­παν, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ ἀμέτρητα σώματα, ὅπως ὁ ἥλιος, ἡ σελήνη, οἱ κο­μῆτες, οἱ γα­λαξίες μὲ ἑ­κατομμύρια ἄστρα – ἴ­λιγγος σὲ πιάνει. Στὸν ἀέρα στέκον­ται. Πῶς δὲν πέ­φτουν; πῶς κρατιῶν­ται, μὲ τί δύναμι; Στὸ εὐ­αγγέλιο ἀκούσαμε πρὸ ὀλίγου ὅτι, ὅταν θὰ πλη­σιάζῃ ἡ συν­τέλεια τοῦ κόσμου, «αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθή­σον­ται» (Λουκ. 21,26· βλ. καὶ Ματθ. 24,29), θὰ σαλευτοῦν τὰ ἄ­στρα – φοβε­ρὰ πράγματα. Σὺ λοιπόν, Κύριε, ἐξουσιάζεις τοὺς ἀγγέλους, ἐξουσιάζεις καὶ τὰ ἄστρα ὥστε νὰ ὑπάρχῃ ἁρμονία.
⃝ Μέσα τώρα στὸ σύμπαν, ποὺ μᾶς περιβάλλει, ὑπάρχει καὶ ἡ Γῆ, ποὺ εἶνε σὰν ἕνα κουκ­κὶ στὴν ἄμμο, σὰν μιὰ σταγόνα στὸν ὠ­κεανό. Καὶ ὅμως αὐτὸς ὁ μικρὸς πλανή­της εἶνε τὸ διαμάντι τῆς δημι­ουργίας. Οἱ ἀ­στροναῦτες τὴν εἶ­δαν ἀπ᾽ τὸ δι­ά­στημα σὰν μιὰ μεγάλη σφαῖ­ρα ἀλλοῦ πράσινη, ἀλ­λοῦ γαλάζια, ἀλλοῦ ἄσπρη· ἄσπρη στὰ χιό­νια, γαλάζια στὶς θάλασσες, πράσινη στὰ δάση. Αὐτὴ λοιπὸν τὴ σφαῖρα, ποὺ κρα­τιέται στὸ ἄ­πειρο καὶ τρέχει ἰλιγγιωδῶς καὶ συμπλη­ρώνει ἕνα κύκλο γύρω ἀπ᾽ τὸν ἥλιο σὲ 365 ἡμέρες καὶ μετράει ἔτη μῆ­νες ἡμέρες καὶ ἐποχές, αὐ­τήν, Κύριε, σὺ τὴν ἐξουσιάζεις, σὺ τὴν κρα­τᾷς μὲ τὸν ἰ­σχυρὸ βραχίονά σου· σὺ εἶσαι «ὁ ἐπιβλέπων ἐπὶ τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέ­μειν, ὁ ἁ­πτόμενος τῶν ὀρέων καὶ καπνίζονται» (Ψαλμ.103,32).
⃝ Ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων» δημιούργησε τὴ Γῆ καὶ ὅλα τὰ ἐπίγεια ὄντα, ποὺ καθένα ἔ­χει μέσα τὴ δύναμί του. Θέλετε δυὸ – τρία παραδεί­γματα; ⃟ Νά ὁ σπόρος, τὸ μικρὸ αὐτὸ πραγμα­τάκι. Τὸν σπέρνεις, φυτρώνει καὶ γίνεται ἕνα ὡραῖο λουλούδι, ἕνας θάμνος, ἕνα πελώριο δέντρο, ἕνα δάσος ὁλόκληρο. Ὅλοι οἱ ἐπιστή­μονες νὰ μαζευτοῦν, ἕνα σπόρο δὲν μποροῦν νὰ φτειάξουν. Φτάνει ἕνας σπόρος ν᾽ ἀποδεί­ξῃ ὅτι ὑπάρχει Θεός. Πρὶν πολλὰ χρόνια πῆ­γε στὸ Ἅγιο Ὄρος ἕνας ἄθεος περιηγητὴς κι ὅ­ταν ἔφτασε στὴν καλύβα ἑνὸς μοναχοῦ εἶ­δε στὴν αὐλή του πολύχρωμα λουλούδια μὲ δι­άφο­ρες εὐωδιὲς καὶ θαύμασε· πῶς βρέθηκε στὴν ἔρημο τέτοιος κῆπος ποὺ δὲν ὑπῆρχε οὔτε στὸ Βερολῖνο! –Μὴ θαυμάζεις, τοῦ λέει ὁ μοναχός. Τὸν πῆρε μέσα στὸ κελλί, τὸν κέρα­σε, καὶ με­τὰ τοῦ ἔδειξε ἕνα σακκουλάκι. –Ἐδῶ μέσα, τοῦ λέει, εἶνε οἱ σπόροι ἀπ᾽ ὅ­που βγῆκαν ὅλα αὐτὰ τὰ λουλούδια. Θαύμασε τότε ὁ ξένος καὶ πίστεψε ὅτι ὑπάρχει Θεὸς Δημιουργός, ποὺ ἔκλεισε μέσα στὸ σπόρο τέτοια δύναμι. ⃟ Θέλετε ἄλλο παράδειγμα; Στὸ σπίτι ἔχετε τηλεόρασι. Ἐγὼ δὲν ἔχω οὔτε ῥαδιόφωνο, καὶ σᾶς εἶπα νὰ κλείσετε τὶς τηλεοράσεις, μὰ δὲν ἀ­κοῦτε· δὲν πειράζει, ἐσεῖς θὰ κλάψετε. Ἐν πά­­σῃ περιπτώσει, ἡ τηλεόρασι καὶ τὸ ῥαδιόφωνο εἶνε ἐπιτεύγματα τῆς ἐπιστήμης. Σκεφτήκατε ποτέ, πῶς ἡ φωνὴ καὶ ἡ εἰκόνα ἔρχον­ται ἀπὸ τὴ Μόσχα, ἀπὸ τὸ Λονδῖ­νο, ἀπὸ τὴ Νέα Ὑόρκη, ἀπὸ τὴν Ἀθήνα; Μυστήριο. Τὸ ἐξηγεῖ ἡ ἐπιστήμη. Πῶς; Ὑπάρχουν τὰ λεγόμενα ἑρ­τσι­ανὰ κύματα. Ὅπως ἡ θάλασσα ἔχει κύμα­τα, ἔ­τσι κι ὁ ἀέρας εἶνε γεμᾶτος κύματα ποὺ τρέ­χουν. Εἶνε μιὰ εἰκόνα ἐκείνου ποὺ λέει ἡ Γραφὴ γιὰ τὸν Κύριο, ὅτι αὐτὸς εἶνε «ὁ πε­ριπα­τῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων» (Ψαλμ. 103,3)· Θεέ μου, λέει, περπα­τᾷς ἐ­πάνω σὲ φτερὰ ἀ­νέ­μων. Ἔ­χει ὁ ἄνεμος φτερὰ ὅπως ὁ ἀετὸς καὶ πετάει καὶ τρέχει. Ἂν δὲν ὑ­πῆρχαν τὰ κύματα αὐτά, οὔτε τηλεόρασι οὔτε ῥαδιόφωνο θὰ ὑπῆρχε. Σὺ λοιπόν, Κύριε, ἐξου­σιάζεις τὶς δυνάμεις αὐτές, τὰ κύματα, σὺ «περι­πατεῖς ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων». ⃟ Θέλετε κά­τι ἀ­κόμη; Τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ δείχνει καὶ ὁ σπόρος καὶ τὰ κύματα τοῦ ἀέρος, τὴ δείχνει καὶ ἕ­να πετραδάκι ποὺ λέγεται οὐράνιο. Εἶνε ἕνα μέταλλο φθηνὸ – πολὺ φθηνό, ποὺ τώρα ἔ­γινε πανάκριβο, γιατὶ ἡ ἐ­πιστήμη ἀνακάλυψε, ὅτι μέσα σ᾽ αὐτὸ κρύβεται μία τέτοια δύναμι ποὺ φτάνουν μερι­κὲς βόμβες οὐρανίου νὰ καταστρέψουν τὸν κόσμο. Ποιός ἔκλεισε μέσα στὸ πετραδάκι τὴ δύναμι αὐτή; Μία ἡ ἀπάντησις· ὁ Θεός. «Κύριε τῶν δυνάμεων», σὺ κυβερνᾷς τοὺς ἀγ­γέλους καὶ ἀρχαγγέλους, τὰ ἄστρα καὶ τοὺς γαλαξίες, τὴ Γῆ καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτῇ.
Σήμερα ὅμως ὁ κόσμος σβήνει τὸ Θεό, δὲν ἔ­χει ἔν­­νοια Θεοῦ. Κάποια κυρία δη­μοσίευσε ἄρ­θρο σὲ τοπι­κὴ ἐφημερίδα καὶ ἐμ­παίζει τὴν πίστι. Κοροϊδεύουν οἱ ἄπιστοι, θά ᾽ρθῃ ὅμως μέ­ρα ποὺ θὰ κλάψουν· τὰ λόγια τοῦ Χριστοῦ, ὅ­πως ἀκού­σαμε στὸ εὐαγγέλιο, θὰ πραγματοποιηθοῦν· «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ πα­ρελεύσον­ται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθω­σι» (Λουκ. 21,33· βλ. καὶ Ματθ. 24,34). Δυνάμεις σήμερα θεωροῦνται τὸ χρῆμα, ὁ πλοῦτος, ἡ ἐξουσία, ἡ ἐ­πιστήμη, ἡ ὀ­μορφιά, ἡ καλλιτεχνία… «Μεγάλες δυνάμεις» οἱ ἐφημε­ρίδες λένε τὰ ἰσχυρὰ κράτη. Μὰ μπρο­στὰ στὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ οἱ δυνάμεις αὐτὲς εἶνε παιχνιδάκια. Καὶ ἔρχεται τὸ τέλος τους. Ποῦ εἶνε οἱ Πέρσες, οἱ Ἀσσύριοι, οἱ Βαβυλώνιοι; ποῦ εἶνε ὁ Μέγας Ναπολέων, ὁ Χίτλερ;… Ἔσβησαν. Ἔτσι καὶ οἱ «δυνάμεις» αὐτές.
⃝ Δυνάμεις τέλος στὴν ἁγία Γραφὴ λέγονται καὶ τὰ θαύματα ποὺ κάνει ὁ Κύριος, οἱ ἀπό­στολοι καὶ οἱ ἅγιοι μὲ τὴν ἐνέργεια τοῦ ἁγίου Πνεύματος (Ματθ. 11,20· 13,54. Πράξ. 2,22. Α΄ Κορ. 12,28-29. Γαλ. 3,5. Ἑβρ. 2,4).
«Κύριος τῶν δυνάμεων» εἶ­νε ὁ Χριστός. Ὅταν κατέβηκε στὴ γῆ καὶ φόρεσε τὴν ἀν­θρώπινη σάρκα, ἔδειξε ὅτι εἶνε «δυνατὸς ἐν ἔργῳ καὶ λόγῳ» (Λουκ. 24,19), ὁ λόγος του γινόταν ἔργο. Εἶπε στὴ φουρτου­νιασμένη θάλασσα «Σιώπα, πεφί­μωσο» (Μᾶρκ. 4,39), καὶ ἔ­γινε γαλήνη· διέταξε νὰ φύ­γῃ τὸ δαιμόνιο, καὶ ἔ­φυγε (βλ. Λουκ. 4,35)· εἶπε στὸν πα­ράλυτο «Σήκω ἐ­πάνω», καὶ σηκώθηκε (βλ. Ματθ. 9,6)· εἶ­πε στὸ λεπρὸ «καθαρίσθητι» (βλ. Ματθ. 8,3. Μᾶρκ. 1,41. Λουκ. 5,13) καὶ καθαρίστηκε· εἶπε στὴν ἄ­καρπη συκιὰ νὰ ξεραθῇ, «καὶ ἐξηράνθη παρα­χρῆμα» (Ματθ. 21,19)· πῆγε στὰ μνήματα καὶ εἶπε «Λάζαρε, δεῦρο ἔ­ξω» (Ἰω. 11,43), καὶ ὁ νεκρὸς ἀναστήθηκε. Εἶνε πρά­γματι ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων». Καὶ ὄχι μόνο ὁ ἴδιος εἶνε ὁ δυνατός, ἀλλὰ καὶ σὲ κάθε παιδί του ποὺ πιστεύει δίνει δύναμι νὰ νι­κᾷ τὸ κακό. «Σᾶς δίνω τὴ δύναμι», λέει, νὰ πα­τᾶτε πάνω σὲ φίδια καὶ σκορπιούς, νὰ βγάζετε δαιμό­νια «καὶ οὐδὲν ὑμᾶς οὐ μὴ ἀδικήσῃ» (Λουκ. 10,20).
«Κύριος τῶν δυνάμεων»! Σ᾿ αὐτὸν κατέφυ­γαν γενεὲς γενεῶν καὶ σώθηκαν· ὁ Ἰωσὴφ ὁ πάγ­καλος, οἱ Τρεῖς Παῖδες ἐν καμίνῳ, ὁ Δανιὴλ στὸ λάκκο τῶν λεόντων, τὰ ἑκατομμύρια τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ὁσίων. «Κύριε τῶν δυνάμε­ων», τοῦ φώναζαν, «μεθ᾿ ἡμῶν γενοῦ…»· ἔ­λα μαζί μας, Χριστέ, ἂν καὶ εἴμαστε ἀνάξιοι καὶ ἁμαρτωλοί, ὅπως ἀκούσαμε ἀπόψε στὰ τροπάρια τοῦ Μεγάλου Κανόνος τοῦ ἁγίου Ἀν­δρέα Κρήτης – διαβάσαμε τὸ πρῶτο τέταρτο. Εἴδατε πῶς μιλάει ὁ ταπεινὸς ἄνθρωπος· Ὦ Κύριε, λέει, ἁμάρτησα «ὑπὲρ πάντα ἄνθρωπον», παραπάνω ἀπ᾽ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους.

* * *

Ἂς καταφύγουμε, ἀγαπητοί μου, στὸν Κύριο κ᾽ ἐμεῖς οἱ ἁ­μαρτωλοί, ὅπως ὁ ναυαγὸς στὰ κύματα, ὅπως ὁ ἄρρωστος ποὺ τὸν ἀ­πέλπισαν οἱ γιατροί, ὅπως ἡ ἀπροστάτευτη χήρα καὶ τὸ ὀρφανό, ὅπως ὁ φτω­χὸς ποὺ πεινάει.
«Κύριε τῶν δυνάμεων», ποὺ ἐξουσιάζεις τὰ ἔ­θνη, «μεθ᾽ ἡμῶν γενοῦ…». Καὶ τότε, «εἰ ὁ Θε­ὸς ὑ­πὲρ ἡμῶν, τίς καθ᾿ ἡμῶν;» (῾Ρωμ. 8,32). «Γνῶτε ἔ­θνη καὶ ἡττᾶσθε, …ὅτι μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός» (Ἠσ. 8,9 καὶ Μέγ. Ἀπόδ.).
Σ᾽ αὐτὸν κατέφυγε κατ᾿ ἐπανάληψιν τὸ γένος μας, καὶ τὸ ἐ­λευθέρωσε. Δὲν ἔχουμε ἄλ­λον βοηθό· ἔρχονται στιγμὲς ποὺ οὔτε μάνα οὔτε πατέρας οὔτε ἄλλη δύναμις μπορεῖ νὰ βοηθήσῃ. Μία μόνο, ἐκείνη ποὺ λέει ὁ ψάλτης. Τί σημαίνει τὸ «Δύναμις» ποὺ ψάλλουμε στὴ θεία λειτουργία μετὰ τὸ «Ἅγιος ὁ Θεός»; Κουράγιο! νὰ πιστέψουμε ὅτι ἡ μόνη δύναμις στὸν κόσμο εἶνε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑ­περ­υψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ποὺ ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν Καθαρὰ Δευτέρα βράδυ 5-3-1984

augoustinos-kantiotis.g