Ὅτι
τό χαμηλό Τέμπλο κυρίως, καὶ ἡ ἀνοιχτή Ὡραία Πύλη, ἐμποδίζουν τόν
πιστόν Λαόν νὰ προσευχηθεῖ, καὶ πόσο κακὸ κάνει στοὺς Ἱερεῖς
Παν. Δ. Παπαδημητρίου, αʹ ἔκδοσις (v.1.1), 31-30/5/2024
(γιά καλύτερη ἀνάγνωση, γιά τίς παραπομπές, τίς εἰκόνες, τίς ἀναφορές, κτλ., δεῖτε τό PDF στό τέλος)
Ἡ Ἐκκλησία στὴν ἰστορία της δὲν εἶχε χαμηλό Τέμπλο. Ἡ Ἐκκλησία, εἶχε χαμηλὸ φράγμα ὄχι στὸ Βῆμα, ἀλλὰ στὸ ὅριο δυτικοῦ Πρεσβυτερίου (Σολέα) – κυρίως Ναοῦ, γιὰ τὸν σκοπὸν τῆς περιφράξεως τοῦ Πρεσβυτερίου - Σολέα (ὅπως καὶ σήμερα), ἰδίως προτοῦ «μονιμοποιηθεῖ», «ἀσφαλιστεῖ» τὸ Καταπέτασμα. Πάντοτε ὅμως ἡ Ἐκκλησία εἶχε ὑψηλὸ φράγμα στὸ ὅριο Βήματος – Σολέα, εἴτε μὲ τὴν μορφὴ Καταπετάσματος στὴν ἀρχαιότητα, εἶτε μὲ τὴν μορφὴ ὑψηλοῦ Φράγματος ἤδη ἀπὸ τόν 4ον αἰῶνα. Βλ. τὸ βιβλίο, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , καὶ ἐπίσης βλ. τὶς εἰκόνες στὸ Παράρτημα αὐτοῦ τοῦ ἄρθρου στὸ τέλος.
«πρεσβυτέροις δέ φημι, πεπίστευται τὸ θυσιαστήριον, καὶ τὰ ἔσω τοῦ καταπετάσματος», Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας (370-444 μ.Χ.), [PG 68,848] 1
Οἱ Δυτικοὶ μετὰ τὴν (ἀντι) Μεταρρύθμιση (16ος αἰ.),2 βανδαλίσανε, γκρεμίσανε τὰ περισσότερα Τέμπλα των3 (τὰ δικά τους Τέμπλα μὲ τὸν Σταυρόν, Rood Screen, εὑρίσκονται στὸ ὅριον Σολέα καὶ κυρίως Ναοῦ) καὶ ἀπογυμνώσανε τὶς Τράπεζες των. Γιὰ αὐτὸ οἱ Ἐκκλησίες τῶν Δυτικῶν σήμερα ἔχουν συνήθως ἕνα εἶδος χαμηλοῦ φράγματος ἢ καὶ καθόλου (φυσικὰ δὲν βάζουν πλέον Τέμπλα στὶς νέες Ἐκκλησίες τους, λόγῳ τῆς πλανεμένης ἰδεολογίας των). Λέει ὁ M. Klaus Gamber: «Ἡ χρῆσις τῶν Καταπετασμάτων [Κιβώρια, Τετράβηλον, Βῆλα], τὰ ὁποῖα ἦταν πάντα μέρος τοῦ Ἱεροῦ, καὶ τοῦ Ἄμβωνος / χώρου τῶν Ψαλτῶν, τελικὰ καταργήθηκε κατὰ τὴν περίοδο τοῦ Μπαρόκ (Baroque period)»4 (σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ Gamber μᾶς λέει ὅτι στὴν Γερμανία ἀφαιρέθηκαν ὑπὸ τὶς διαταγὲς τῶν κοσμικῶν ἀρχῶν, τὴν περίοδο τοῦ «Διαφωτισμοῦ»)5 [17ος-18ος αἰ.]. Καὶ στὴν Γαλλία ὅμως, τον 17ον αἰ., πρὶν τὴν Ἐπανάσταση, βανδαλίστηκαν, κατεδαφίστηκαν κατὰ κόρον τὰ Τέμπλα μὲ τὸν Σταυρό (Rood Screen), ὅπως καὶ οἱ Ἄμβωνες6 καὶ μάλιστα πρωτοστάτες ἦσαν οἱ ἴδιοι οἱ Ἐπίσκοποι.7
«Μετὰ τὴν τοποθέτηση τῶν λειψάνων, ὁ κλῆρος θὰ ἀρχίσει τὴν λιτανεία ἔξω ἀπὸ τὸ Καταπέτασμα ποὺ χωρίζει τὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὸν κυρίως Ναό, Drogo Sacramentary (826-855)8
Ἕνα κάθετο χώρισμα διακοσμημένο μὲ ζωγραφισμένες εἰκόνες, καὶ σκεπαζόμενο μὲ ὑφάσματα [προφανῶς καταπετάσματα στὰ ἀνοίγματά του], ποὺ ἐκτείνεται στὸ ἀνατολικὸ τμῆμα τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὸν ἕνα τοῖχο στὸν ἄλλον, καὶ ἔχει δύο εἰσόδους στὰ ἄκρα του, Cogitosus (650 μ.Χ., ἀρχαῖοι Κέλτες) ἀναφερόμενος περίπου στό 500 μ.Χ.9
Παραπάνω ἀναφερθήκαμε ἐπιγραμματικά στὴν ἰστορία τοῦ Καταπετάσματος / Τέμπλου σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση. Γιὰ περισσότερες λεπτομέρειες καὶ ἀναφορές, βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , καὶ ἐπίσης στὸ Παράρτημα στὸ τέλους αὐτοῦ τοῦ ἄρθρου, ὅπου ἔχουμε σὲ εἰκόνες μιὰ αʹ ἐκδοχή-προσέγγιση τῆς ἐξελίξεως τοῦ Καταπετάσματος.
Ὡς πρὸς τὸ πρῶτο σκέλος τοῦ τίτλου, εἶναι λογικὸ νὰ ρωτήσει κάποιος, πῶς εἶναι δυνατὸν τὸ χαμηλὸν Τέμπλον10 νὰ ἐμποδίζει; Ἀφοῦ εἶναι χαμηλόν! Πῶς εἶναι δυνατὸν ἡ ἀνοιχτή, καὶ νεοφανῶς πλατύτερη καὶ εὐρύχωρος Ὡραία Πύλη11 νὰ ἐμποδίζει; Ἀφοῦ εἶναι ἀνοιχτή, πλατεῖα!
Μὲ τὸ νεωτεριστικὸ χαμηλό Τέμπλο, ὅλα ὅσα γίνονται στὸ Ἱερὸν τὰ βλέπουμε. Ὅλες τὶς κινήσεις τοῦ Ἱερέως στὸ Ἱερόν τὶς βλέπουμε καὶ τὶς ἀκολουθοῦμε. Ἀκόμη καὶ τὰ παπαδάκια βλέπουμε καὶ τὶς κινήσεις, καὶ τὶς συζητήσεις τους. Καὶ ὅταν ἡ Ἐνορία ἔχει πολλοὺς Ἱερεῖς, ἢ/καὶ εἶναι (νεοφανές)12 Συλλείτουργον, ποὺ νὰ πρωτοκοιτάξει κανείς; Καὶ ὅταν εἶναι καὶ πολυ-Ἀρχιερατικὸν (νεοφανὲς)12 Συλλείτουργον,13 τότε ἡ σκέδασις τῶν ὀφθαλμῶν. Καὶ ὁ ἔχων τὸ νέο διακόνημα στὸ Ἱερὸ Βῆμα καὶ στὸν Σολέα, ὁ Φωτογράφος, πέρα-δῶθε, πῶς τραβάει τὰ βλέμματα. Ἄλλωστε τὸ χαμηλό Τέμπλο τὸ βροντοφωνάζει: «γιὰ δεῖτε αὐτοὺς ποὺ φαίνονται»!
Ἄρα, σὲ τίποτε δὲν ἐμποδίζει τὸ χαμηλό Τέμπλο. Ὅλα λοιπὸν τὰ βλέπουμε, τὸν Χριστόν ὅμως δὲν βλέπουμε.
Ὄντως, σὲ τίποτε δὲν ἐμποδίζει τὸ χαμηλό Τέμπλο τοὺς ὀφθαλμούς, καὶ τὴν περιέργεια.14 Ἐμποδίζει ὅμως ὡς θὰ ἀναλύσουμε παρακάτω τὴν Προσευχήν.
Ποὺ θὰ κοιτάξει ὁ πιστὸς Λαὸς γιὰ νὰ προσευχηθεῖ; Στὸν Χριστόν, στὴν Παναγία, καὶ στοὺς Ἁγίους τοῦ Εἰκονοστασίου, τοῦ (κανονικοῦ) Τέμπλου15, ἢ στὸν Ἱερέα καὶ στὸν Ἐπίσκοπο;
Πῶς θὰ προσευχηθεῖ ὁ πιστός Λαός, ἔχων τόσους πολλοὺς περισπασμοὺς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἰδίως ἔμπροσθεν τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τῶν ὤτων14 αὐτῶν;
Καὶ ὅταν βγαίνει ὁ Διάκονος νὰ προσφωνήσει τὶς διὰ Προσφωνήσεως Εὐχές πρὸς τὸν Λαόν (ἐστραμμένοι πρὸς ἀνατολάς καὶ ὁ Λαός καὶ ὁ Διάκονος, προσευχή γάρ ἡ Εὐχή),16 ὥστε ὁ Λαὸς νὰ προσευχηθεῖ μυστικῶς, μέσα του, κατὰ διάνοιαν,17 μὲ τὸ Κύριε ἐλέησον, πάλιν καὶ ἐκεῖ οἱ κινήσεις ἐντὸς τοῦ Ἱεροῦ (καὶ ὄχι μόνον) τὸν ἀποσποῦν καὶ μονοπωλοῦν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν ἀσθενέστερων τῇ προσευχῇ.
Ἡ χλιαρότης, ἡ χαλαρότης κἂν τῆς Προσευχῆς, τὸ ἀεικίνητον τρέξιμο τοῦ ἀνθρωπίνου ὀφθαλμοῦ, καὶ ἡ ἀπόλυτος ἱκανοποίησις τῆς ἀνθρώπινης περιέργειας στὸ μέγιστο (maximum), μὲ τὸ νεωτεριστικό χαμηλό Τέμπλο, καὶ ποῦ; Στὴν Ἐκκλησία, στὸν Ναὸν τοῦ Θεοῦ. Ἔγινε θέατρον ἢ στάδιον ἡ Ἐκκλησία;
Γιὰ αὐτὸ καὶ οἱ ἄσκοπες μετακινήσεις στὸν Ναό δὲν ἐπιτρέπονται. Ἅπαξ, καὶ εἰσήλθαμε στὴν Ἐκκλησία, κλείνουμε τὰ κινητά (power off),18 καὶ δὲν βγαίνουμε ἔξω παρὰ μόνον μετὰ τὸ Δι’ εὐχῶν, καὶ τὸ Ἀντίδωρον.19 Καὶ τὰ τακούνια δὲν τὰ βαρᾶμε στὸ μάρμαρο, οὔτε κάνουμε κλακέτες (εἴδαμε σὲ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὸ ἐξωτερικό, οἱ πιστοὶ νὰ πατᾶνε στὶς μύτες τῶν ὑποδημάτων των καθὼς εἰσέρχονταν).
Γιὰ αὐτὸ καὶ οἱ Ψάλτες, πρέπει νὰ μειώνουν τὶς κινήσεις τους στὶς ἀπαραιτήτως ἀναγκαῖες, καὶ οὔτε νὰ ὁμιλοῦν μεταξύ των, ἢ νὰ περιεργάζονται τὸν κόσμον, ἢ νὰ γελοῦν ἐν ὥρᾳ Ἀκολουθίας.
Γιὰ αὐτὸ καὶ ἄσχετοι μὲ τὴν Λειτουργία, δὲν πρέπει νὰ εἰσέρχονται στὸ Βῆμα. Τί πράγμα εἶναι αὐτό, τί νεωτερισμοὶ εἶναι αὐτοί, λαϊκοὶ νὰ κυκλώνουν τὸ Θυσιαστήριο, καὶ νὰ ἔχουν πρόσωπο πρὸς τὸν λαόν! Παλαιὰ τὰ παπαδάκια δὲν φαίνονταν στὸν λαόν γιὰ νὰ μὴν ἀποσποῦν οὔτε τὸν λαὸν ἀπὸ τὴν προσευχή, ἀλλὰ οὔτε καὶ τὸν Ἱερέα. Στὰ μοναστήρια, οἱ μοναχοί-βοηθοί (μοναχὲς-βοηθοὶ σὲ γυναικεῖες μονές) μὲ τὶς λαμπάδες, στέκονται ἔξω τοῦ Ἱεροῦ Βήματος, καὶ περιμένουν ἔξωθεν τοῦ Ἱεροῦ Βήματος (στὴν βόρεια πύλη) τὶς Εἰσόδους τοῦ Ἱερέως.
«Γέγραπται, ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται» (Ματθ. καʹ 13).
Σχετικά μὲ τὴν Ὡραία Πύλη:
Ἐν περιλήψει, ἡ Ὡραία Πύλη, στὴν Ὀρθοδοξία, ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα μέχρι τὶς ἡμέρες μας κλείνει ἐντελῶς στὴν Ἁγία Ἀναφορά, δηλ. ἀπὸ μετὰ τὴν Μ. Εἴσοδον μέχρι τὴν Θ. Κοινωνία. Αὐτὴ ἡ ἀποστολικὴ Παράδοσις, ἀκόμη διατηρεῖται στὶς παραδοσιακὲς Μονές, καὶ στὶς Μονὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀλλὰ καὶ στὶς Ἐνορίες (δυστυχῶς μόνον) στὴν Προηγιασμένη. Καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἀναφέρει ὅτι εἶναι κλειστὴ στὴν Ἀναφορά, ὅπως καὶ τὸ ἀρχαιότερο σωζόμενο Εὐχολόγιον Barb.gr.336 (8ος αἰ.) ποὺ εἶναι ἀντίγραφο Κωνσταντινουπολίτικου Ἐπισκοπικοῦ Εὐχολογίου. Ἀπὸ τὸν προηγούμενο αἰῶνα ὅμως, ἄρχισε νὰ κερδίζει ἔδαφος ἡ θεωρία νὰ κλείνει ἡ Ὡραία Πύλη μόνο στὴν διάρκεια τῆς Κοινωνίας τοῦ Ἱερέως, τὸ ὁποῖον δὲν τὸ βρήκαμε πουθενὰ γραμμένο πρὸ τοῦ 1950, καὶ αὐτὸ ἀποτυπώθηκε στὰ Ἱερατικά τῆς Ἀποστ. Διακονίας 1977-2000 (ἐξαίρεση τοῦ 1981), ὡς τάχα ἡ ἀρχαία παράδοσις, μὲ ὅτι βαριὲς ἐπιπτώσεις στὴν Ἱερὰν Παράδοσιν εἶχε αὐτό. Ὁ Φουντούλης ἀναφέρει ὅτι αὐτὸ εἶναι Παράδοσις τῶν Ἀρμενίων. Ἐμεῖς εἴδαμε ὅτι αὐτὸ εἶναι Παράδοσις τῶν Οὐνιτῶν (γεγραμμένη στὸ Οὐνίτικο Ἱερατικόν τοῦ 1950), οἱ ὁποῖοι Οὐνῖτες φυσικά, λόγῳ τῆς ἀντιμεταρρύθμισης,2 ἀκολούθησαν τὶς θεωρίες τῶν Συνόδων τοῦ Τριδέντου (1545-1563) καὶ τῆς Βʹ Βατικάνειας Συνόδου, δηλ. νὰ εἶναι τὰ πάντα ἀνοιχτά στὴν Ἀναφορά. Μπορεῖτε νὰ δεῖτε περισσότερες λεπτομέρειες καὶ ἀναφορές στὰ κεφάλαια 10, 11, 14, 18-22 στὸ βιβλίο μας περὶ τοῦ Ἀθεάτου τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Ἰδίως στὰ κεφάλαια τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, καὶ τῶν Ἱερατικῶν, κεφ. 18-19, καὶ στὴν ἐνότητα γιὰ τὸ Ἱερατικόν τῆς Ἀποστ. Διακονίας τοῦ 1977, §19.6.
Εἰκ. 0-1. Ἱερατικόν Ἀ.Δ. 2000, Προηγιασμένη. Ὅταν εἰσέλθουν (ἀπὸ τὴν Μ. Εἴσοδον), «κλείεται ἡ Ὡραία Πύλη, ἀνοιγομένη μόνον εἰς τὸ Μετὰ φόβου Θεοῦ», σ. 214.
Ἀπὸ τὴν ὅλη συζήτηση, γιὰ τὸ χαμηλὸ Τέμπλο, κατανοοῦμε ἀβίαστα ὅτι ὅπως τὸ νεοφανὲς χαμηλό Τέμπλο, ἔτσι καὶ ἡ διαρκῶς ἀνοιχτὴ Ὡραία Πύλη ἐμποδίζει τόν πιστό Λαό νὰ προσευχηθεῖ.
Ἔτσι ἐξηγεῖται ὡς πρὸς τὴν Προσευχή, τὸ κλείσιμο τῶν Βημοθύρων στὴν Λειτουργία, καὶ τὸ πλήρες κλείσιμο τῆς Ὡραίας Πύλης (Βημόθυρα καὶ Καταπέτασμα) στὴν Ἁγία Ἀναφορά.20 Εἴπαμε ὡς πρὸς τὴν Προσευχή, διότι πρωτίστως κλείεται ὡς πρὸς τὴν Ἱερὰν Παράδοσιν, καὶ ὡς πρὸς τὸ Μυστήριον τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Κλείεται διότι «οὐ τοῖς πᾶσιν ὁρᾶσθαι ἄξιον τὰ μυστήρια, ἀλλὰ μόνοις τοῖς ἱερωσύνης ἐνεργοῖς»,21 κλείεται διότι «[ὁ ἱερεὺς] μόνος μόνῳ προσλαλεῖ Θεῷ μυστήρια· ἀπαγγέλων ἐν μυστηρίῳ [=ἐν σιωπῇ]»,22 κλείεται διότι εἶναι Ἀποστολική Παράδοσις,23 κλείεται διότι εἶναι Πράξις τοῦ Κυρίου.24, 25
Ἐὰν εὑρεθεῖ τις γνωσιμαχῶν καὶ λέγων, διατὶ τότε νὰ μὴ κλείονται καθόλη τὴν Λειτουργία καὶ τὰ Βημόθυρα καὶ τὸ Καταπέτασμα, ἀλλὰ κλείονται μόνον τὰ Βημόθυρα στὴν ἀρχή, καὶ τὰ Βημόθυρα καὶ τὸ Καταπέτασμα κλείονται στὴν Ἁγία Ἀναφορά, θὰ τοῦ ἀπαντήσουμε ὅτι ἡ περιέργεια καὶ ἡ ἀνυπακοὴ καὶ ἡ ὑπερηφάνεια ἔβγαλαν τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὔαν ἀπὸ τὸν Παράδεισον.
Πέραν τῆς ὑπακοῆς στὴν Ἱερὰν Παράδοσιν, ὁ κυριώτερος λόγος εἶναι γιὰ νὰ βλέπει ὁ Διάκονος ὁ ἐν τῷ Ἄμβωνι (ποὺ εἶναι στὸν κεντρικόν Ἄμβωνα) «πρὸς τὸν Ἱερέα». Π.χ. γιὰ νὰ καταλάβει πότε ἐπλήρωσε (τελείωσε) ὁ Ἱερεύς τὴν μυστικῶς λεγομένην φυσικά Ἱερατική Εὐχή του, γιὰ νὰ τελειώσει ὁ Διάκονος τὴν διὰ Προσφωνήσεως Εὐχήν (ποὺ συχνὰ ἐξετεινόταν διὰ ἐπαναλήψεως προηγουμένων αἰτημάτων), νὰ πεῖ Σοφία, καὶ κατόπιν ὀ Ἱερεύς τὴν ἐκφώνησιν.26
Ἕνας ἄλλος παράλληλος λόγος εἶναι γιὰ νὰ κάνουν μιὰ οἰκονομία οἱ θεῖοι Πατέρες, ὅπως μὲ τὴν Ὀπισθάμβωνον Εὐχήν,27 καὶ νὰ ἐκτονώσουν τὴν πίεσιν τῶν γνωσιμαχούντων.
Εἰκ. 0-2. Παραδοσιακό Τέμπλο μὲ στενὴ Ὡραία Πύλη νὰ θυμίζει τὴν στενὴ πύλη καὶ τεθλιμμένη ὁδὸ τὴν ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν. Ἱερὸς Ναὸς Παναγίας Γρηγορούσας Πύλης Ἀγορᾶς (Μοναστηράκι).28
Εἰκ. 0-3. Παραδοσιακό Τέμπλο μὲ στενὴ Ὡραία Πύλη νὰ θυμίζει τὴν στενὴ πύλη καὶ τεθλιμμένη ὁδὸ τὴν ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν. Ἱερὸς Ναὸς Ἁγ. Νικολάου Τσαριτσάνης (17ος αἰ.).29
Ἀντιστοίχως ὅμως τὸ νεωτεριστικό, χαμηλόν Τέμπλον ἰδίως, ἀλλὰ καὶ ἡ ἀνοιχτὴ Ὡραία Πύλη δευτερευόντως κάνουν κακὸ καὶ στοὺς Ἱερεῖς.
- Δὲν ἀφήνει τοὺς Ἱερεῖς νὰ συγκεντρωθοῦν ὁλοκληρωτικά στὸν Χριστό, στὴν Λειτουργία, στὴν Προσευχή.
- Δὲν ἔχουν Βημόθυρα καὶ Καταπέτασμα στὴν Λειτουργία, στὴν τέλεσιν τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας: «ἡ ἔλλειψη βημοθύρων καὶ καταπετάσματος στὴν Ὡραία Πύλη δημιουργεῖ καὶ πρόσθετα τελετουργικά προβλήματα» (Φουντούλης).30
- Δὲν ἔχουν φυσικὸν Ταμιεῖον Προσευχῆς στὴν Ἁγία Ἀναφορά.23
- Πῶς θὰ τηρηθεῖ ἡ Ἀποστολικὴ Παράδοση τοῦ Καταπετάσματος, καὶ τοῦ ἀθεάτου τῆς Ἁγίας Τράπεζας τὴν ὥρα τῆς Ἀναφορᾶς,23 ποὺ εἶναι καὶ πράξη τοῦ Κυρίου;31, 32
- Πῶς ὁ ἱερεὺς μόνος μόνῳ προσλαλήσει Θεῷ μυστήρια ἀπαγγέλων ἐν μυστηρίῳ [=ἐν σιωπῇ];22
- Προκαλεῖται ἡ διαρκῆς προσοχή τοῦ Λαοῦ στοὺς Ἱερεῖς.33
- Γίνονται αἰτία οἱ Ἱερεῖς νὰ μονοπωλοῦν τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀσθενέστερου τῇ προσευχῇ Λαοῦ, ἐνῷ θὰ ἔπρεπε τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ Λαοῦ, ὁ νοῦς τοῦ Λαοῦ, νὰ εἶναι πρωτίστως στὸν Χριστό, καὶ στὴν Προσευχή.34
«Ὁ Ἱερεὺς μέσα στὴ Θεία Λειτουργία, πρέπει νὰ εἶναι σὰν τὸν ἀέρα.
Τὸν ἀναπνεύουμε καὶ μᾶς ζωογονεῖ.
Ἀλλὰ δὲν προκαλεῖ τὴν προσοχή, παραμένει διακριτικὰ ἀφανής».35
«Γέγραπται, ὁ οἶκός μου οἶκος προσευχῆς κληθήσεται» (Ματθ. καʹ 13).
Δυστυχῶς στὰ μέσα τοῦ προηγούμενου αἰῶνος ὑπῆρξεν μεγάλη «πίεση», προπαγάνδα, εἰς τοὺς ἁπλούς Κληρικούς ὑπὲρ τοῦ νεοφανοῦς χαμηλοῦ Τέμπλου ὡς τάχα παραδοσιακοῦ, καὶ ἐπὶ ἄλλων βέβαια λειτουργικῶν θεμάτων. Ὡς ἀναφέραμεν προηγουμένως, ἡ Ἐκκλησία στὴν ἰστορία της δὲν εἶχε χαμηλό Τέμπλο. Μᾶς ἦρθε (κι αὐτό) ἐκ τῶν θεωριῶν τῆς (ἀντι)μεταρρυθμισμένης Δύσεως.
Τί θὰ γίνει ὅμως μὲ ὅσα παρεκκλήσια ἢ καὶ (κεντρικοὺς) Ναοὺς ἔχουν τὸ νεοφανὲς στὴν Ἐκκλησιαστικὴ Ἰστορία νεωτεριστικὸ χαμηλὸ Τέμπλο; Μερικὲς προτάσεις εἶναι οἱ ἑξῆς:
- Νὰ προστεθοῦν ἀπὸ ἱκανοὺς τεχνίτες, συμφυεῖς (ξύλινοι) κιονίσκοι καὶ ἐπιστήλιον (μετὰ Σταυροῦ) ἐπάνωθεν αὐτῶν, καὶ μετακιόνιες εἰκόνες.
- Νὰ ἐπανεισαχθεῖ τὸ χαμηλὸν νεοφανές Τέμπλον εἰς τὸ ἐργαστήριον, καὶ νὰ ἐπαναδιαμορφωθεῖ ὡς παραδοσιακὸν Τέμπλον.
- Προσωρινὴ λύσις, νὰ τοποθετηθεῖ μεταλλικὴ ῥάβδος, ἄνωθεν τοῦ χαμηλοῦ Τέμπλου στὸ ὕψος τοῦ ὑποτιθέμενου ἐπιστηλίου, καὶ νὰ τοποθετηθεῖ ἐπ’αὐτῆς Καταπέτασμα ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον, μὲ τρία (3) χωρίσματα. Ἀνάμεσα στὰ χωρίσματα, νὰ κρεμασθοῦν ἀπὸ τὴν αὐτὴν ῥάβδον μεγάλες ξύλινες εἰκόνες παραδοσιακοῦ Τέμπλου, ἔμπροσθεν τοῦ ἁπλωμένου Καταπετάσματος.
Ὁ Ἱερεὺς δὲν προκαλεῖ τὴν προσοχή, παραμένει διακριτικὰ ἀφανής. 35
Παράρτημα
Παρακάτω δίνουμε μιὰ αʹ ἐκδοχή-προσέγγιση τῆς ἐξελίξεως τοῦ Καταπετάσματος, τὴν ὁποῖαν ἔχουμε ἀποτυπώσει, βάσει τῶν μελετῶν μας γιὰ τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας,36 σὲ βίντεο.37
Ὑποσημειώσεις
1 Βλ. ἀναφορές στό· Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , σ. 103.
2 Ἡ Μεταρρύθμιση, ὁ Προτεσταντισμός, ξεκίνησε μὲ τὸν Λούθηρο τό 1517. Ἡ Μεταρρύθμιση στὴν Ἀγγλία, ὁ Ἀγγλικανισμός, ξεκίνησε τό 1534 ὅταν ἀποσχίσθηκαν ἀπὸ τὸν Πάπα Ῥώμης. Καὶ ἡ ἀντι-Μεταρρύθμιση τῶν Καθολικῶν, οὐσιαστικὰ ἡ Σύνοδος τοῦ Τρέντο (Τριδέντο, Trent, Concilium Tridentinum), ἔγινε μεταξὺ 1545-1563 (κράτησε 18 ὁλόκληρα χρόνια, καὶ περάσανε 3 Πάπες).
3 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , σ. 83.
4 M. Klaus Gamber, The Reform of the Roman Liturgy: Its Problems and Background, Una Voce Press 1983, σ. 126.
5 M. Klaus Gamber, The Reform of the Roman Liturgy ..., ὅ.π., σ. 147.
6 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , κεφ. 7.3..
7 “Aelredus Rievallensis”, Whatever Happened to French Rood Screens? Fr. Thiers’ Dissertation Ecclésiastique sur les Jubés, “Fr. Jean-Baptiste Thiers’ Treatise on Jubés, a polemical treatise written in protest of the widespread destruction of rood screens and ambos led by the Gallican episcopacy and canonical chapters during the 17th century.” 8/8/2018. (6/10/2023).
8 Δυτικό Εὐχολόγιο τῶν ἐτῶν 826-855 μ.Χ.. Βλ. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... , σ. 251.
9 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... , σ. 226.
10 Ἐξ ὅσων ἀναλύσαμε, μᾶς ἤρθε ἀπὸ τὶς θεωρίες τῶν Συνόδων τῶν Δυτικῶν, ἤτοι τῆς Συνόδου τοῦ Τριδέντου (16ος αἰ.), καὶ τῆς Βʹ Βατικάνειας Συνόδου (20ός αἰ.).
11 Τὸ ἄνοιγμα τῆς Ὡραίας Πύλης (πρέπει νά) εἶναι ἀνεξάρτητο τοῦ μεγέθους τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Ἡ Ἐκκλησία κατὰ Παράδοσιν ἔχει ὄχι πλατεῖα ἀλλὰ στενή Ὡραία Πύλη, ὅτι στενὴ ἡ πύλη καὶ τεθλιμμένη ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν (Ματθ. ζʹ 13). Ἀκόμη καὶ στὴν Ἁγία Σοφία τοῦ Ἰουστινιανοῦ, τὸ ὑψηλὸ φράγμα (Τέμπλο) τοῦ Ἱεροῦ Βήματος εἶχε μικρὲς θύρες. Παῦλος Σιλεντιάριος (563 μ.Χ.): «διὰ τρισσῶν δὲ θυρέτρων ἕρκος ὅλον μύστησιν ἀνοίγεται· ἐν γὰρ ἑκάστη πλευρῇ βαιὰ θύρετρα διέγμαγεν ἐργοπόνος χείρ» = Καὶ τὸ Τέμπλον (ὁ τοῖχος) διὰ τριῶν θυρῶν δίνει πρόσβαση στοὺς Ἱερεῖς. Διότι σὲ κάθε πλευρὰ ὁ μάστορας ἔφτιαξε μικρὲς θύρες. (Βαιὰ θύρετρα = μικρὲς θύρες). Βλ. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... , κεφ. 40. Σήμερα ὅμως συνεχῶς ἡ Ὡραία Πύλη γίνεται πλατύτερη. Εἶναι κι αὐτὸ ἕνας ἄλλος ἔντεχνος τρόπος «ἀποφυγῆς» τοῦ Τέμπλου. Ὅπως καὶ ἡ ἄτεμπλη (ἔμπροσθεν τοῦ Τέμπλου) Λειτουργία στὰ πρότυπα τῶν Δυτικῶν.
12 Νεοφανές, ὡς πρὸς τὴν συχνότητα. Παλαιά, τὰ Ἱερατικὰ Συλλείτουργα ἦσαν σπάνια. Τὰ δέ Πολυαρχιερατικά Συλλείτουργα σπανιότατα. Βλ. τὸ ἄρθρο μας γιὰ τὸ Ἱερατικόν Συλλείτουργον. Τελικά, μήπως γιὰ αὐτὸ ἦσαν σπάνια; Νὰ μὴν ἀποσπᾶται ἡ προσοχή τοῦ Ἱερέως ἢ τοῦ Λαοῦ ἀπὸ τὴν Προσευχή καὶ Λειτουργία;
13 Καὶ ὅμως ὑπάρχουν καὶ εὐλαβεῖς Ἱερεῖς ποὺ πνευματικῶς δεινοπαθοῦν στὰ Συλλείτουργα.
14 Σήμερα, τινές Κληρικοί/Θεολόγοι, τὴν ἱκανοποίησιν τῆς περιέργειας τοῦ Λαοῦ, καὶ τὴν διαρκῆ πρόκληση τῆς προσοχῆς τοῦ Λαοῦ πρὸς αὐτούς, τὴν ἐπικροτοῦν καὶ προωθοῦν ὡς τάχα «συμμετοχή του Λαού».
15 Γιὰ αὐτὸ προστεθήκανε μία καὶ δύο σειρὲς εἰκόνων, ἄνωθεν τοῦ ἐπιστηλίου στὸ Τέμπλον, καὶ σύγχρονοι Κληρικοί θέλουν νὰ τὶς βγάλουν, μαζὶ καὶ τὸ Τέμπλον.
16 Μ. Βασίλειος, «Πάντες μὲν ὁρῶμεν κατ’ ἀνατολὰς ἐπὶ τῶν προσευχῶν», [PG 32, 189C].
17 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Ὁ ΙΘʹ Κανὼν τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας (364), καὶ ἡ ἀνάγνωσις τῶν Λειτουργικῶν Εὐχῶν.
18 Ὄχι στὸ ἀθόρυβο, ἀλλὰ τελείως κλείσιμο ἢ «πτήση», πρωτίστως λόγῳ τῆς ὑγείας τοῦ συνόλου τῶν ἐκκλησιαζομένων, καὶ δευτερευόντως γιὰ νὰ μὴν φυτρώσουν νέες κεραῖες κινητῆς (ἂν δὲν ἔχουν ἤδη), κοντὰ στὴν Ἐκκλησία ἢ στὸ Μοναστήρι, ἐπειδὴ ὑπερφορτώνεται τὸ δίκτυο κινητῆς ὅταν ἔχει πολύ κόσμο.
19 Ἴσως νὰ πρέπει νὰ ἀρχίσουν νὰ κλείνουν καὶ οἱ ἐξωτερικὲς θύρες τῆς Ἐκκλησίας ὅπως παλαιά.
20 Βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... , κεφ. 18ον.
21 Βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... , σ. 283.
22 Βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... , σ. 242.
23 Βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, ... .
24 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Πῶς ἐτέλεσε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν «θείαν Εὐχαριστίαν» εἰς τὸν Μυστικὸν Δείπνον, μυστικῶς ἢ εἰς ἐπήκοον;.
25 Βλ. Πρεσβ. Γ. Διαμαντοπούλου, Ἡ θεολογική τεκμηρίωση τῆς ἀπόκρυψης τῶν τελουμένων στό ἱερό κατά τόν ὅσιο Νικήτα τόν Στηθᾶτο, Εἰσήγηση στὴν ἡμερίδα τῆς Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν: Στὸν ἀπόηχο τῆς Λειτουργικῆς Ἀνανέωσης - Ἀναταράξεις στὴ Θεία Λατρεία, 11/6/2023.
26 Βλ. τὸ ἄρθρο μας, Διάταξις τῆς Θείας Λειτουργίας 1334, Ἁγίου Φιλοθέου.
27 Βλ. τὸ βιβλίο μας, Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ..., Κεφ. 18ον.
28 orthodoxianewsagency.gr (ἀντιγράφηκε, 16/5/2024).
29 Wikipedia, Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Τσαριτσάνης. (ἀντεγράφη 12/5/2024).
30 Ἰωάννου Μ. Φουντούλη, Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς ἀπορίας, εʹ τόμος, ἔκδ. αʹ, Ἀποστολικὴ Διακονία 2003, #513, σ. 54.
31 Βλ. Πῶς ἐτέλεσε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς τὴν «θείαν Εὐχαριστίαν» εἰς τὸν Μυστικὸν Δείπνον, μυστικῶς ἢ εἰς ἐπήκοον;, [PDF], Παν. Δ. Παπαδημητρίου, 2/12/2020.
32 Βλ. Πρεσβ. Γ. Διαμαντοπούλου, Ἡ θεολογική τεκμηρίωση τῆς ἀπόκρυψης τῶν τελουμένων στό ἱερό κατά τόν ὅσιο Νικήτα τόν Στηθᾶτο, Εἰσήγηση στὴν ἡμερίδα τῆς Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν: Στὸν ἀπόηχο τῆς Λειτουργικῆς Ἀνανέωσης - Ἀναταράξεις στὴ Θεία Λατρεία, 11/6/2023.
33 Σήμερα, τινές Κληρικοί/Θεολόγοι, τὴν ἱκανοποίησιν τῆς περιέργειας τοῦ Λαοῦ, καὶ τὴν διαρκῆ πρόκληση τῆς προσοχῆς τοῦ Λαοῦ πρὸς αὐτούς, τὴν ἐπικροτοῦν καὶ προωθοῦν ὡς τάχα «συμμετοχή του Λαού».
34 Προσευχή δὲν εἶναι μόνον τὸ μυστικὸν (ἔνδοθεν, ἐσωτερικά, ἄνευ ἐξωτερικῆς φωνῆς) Κύριε ἐλέησον (ὁ Ψάλτης ἐκφώνως), ὡς ἀπόκρισιν στὶς διὰ Προσφωνήσεως Εὐχὲς ποὺ ἐκφωνεῖ ὁ Διάκονος (ἢ ἀπουσίᾳ αὐτοῦ ὁ Ἱερεύς). Προσευχὴ δὲν εἶναι μόνον ἡ προσοχὴ καὶ ἀκρόασις τῶν ψαλλομένων, ἢ ἡ μυστικὴ ἀπόκρισις (ὁ Ψάλτης ἐκφώνως) στὰ κελεύσματα τοῦ Διακόνου ἢ τοῦ Ἱερέως. Προσευχὴ δὲν εἶναι μόνον τὸ μυστικὸν Πάτερ ἡμῶν ἢ Πιστεύω (ὁ Ψάλτης ἐκφώνως). Προσευχὴ δὲν εἶναι μόνον ἡ μυστικὴ εὐχαριστία στὸν Θεόν. Προσευχὴ δὲν εἶναι μόνον τὰ ἑκάστου μυστικὰ αἰτήματα πρὸς τὸν Θεόν. Προσευχὴ δὲν εἶναι μόνον οἱ μυστικὲς Εὐχὲς πρὸς τὸν Θεόν γιὰ τὴν οἰκογένειά μας, τὸν πλησίον, τοὺς Κληρικούς, τοὺς Ψάλτες, τοὺς ἐκκλησιαζομένους, τοὺς ἀσθενεῖς, τοὺς φτωχούς, καὶ ὅσους ἐν ἀνάγκαις, τοὺς φίλους, τοὺς ἐχθρούς, τὴν πατρίδα μας, τὸν κόσμον ὅλον. Εἶναι ὅλα αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλά, Χάριτι Θεοῦ. Ἡ προσευχὴ ὡς πρὸς τὴν ποιότητά της εἶναι «συνουσία καὶ ἔνωσις τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεόν» (Κλίμαξ Ὁσίου Ἰωάννου Σιναΐτου, ΚΗʹ).
35 Ἀρχιμ. Μεθοδίου Κρητικοῦ, «Ὁ παπα-Γιώργης» - Ἀναφορὰ στὴ σεμνὴ ἱερατεία τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Μεταλληνοῦ, Πειραϊκή Ἐκκλησία, τ. 331, Δεκέμβριος 2020, σ. 29.
36 Βλ. Τὸ ἀθέατον τῆς Ἁγίας Τράπεζας, στὴν Κωνσταντινούπολη, στὴν Ἑλλάδα, ... .
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου